I iz sezone u sezonu gotovo da se ništa ne mijenja. Licenciranih vodiča napretek, samozvanih mnogo više, dok se avanturistima koji ne žele nikakvog vođu, a u džepu nemaju ni kartu ni kompas, a na sebi imaju majčicu kratkih rukava, farmerke i japanke, tek ne zna broja, i to u Prokletijama, Durmitoru, Vojniku, piše Pobjeda.
Da su nekad otišli u Alpe i da su prinuđeni da pozovu spasioce saznali bi da najprije moraju kazati koje osiguranje ih pokriva, pa tek onda koliko su ugroženi, a na kraju bi dobili pomoć i uz nju vrtoglav račun koji „otvori oči“ i „začepi usta“. Kod nas gorski spasioci iz planinskih i kanjonskih vrleti svako malo evakuišu turiste, pretežno zapadnoevropljane u poodmaklim godinama, koji su cijelog života štedjeli da bi uživali u divljim ljepotama neke zemlje kakva je Crna Gora. Naravno, sve je to besplatno, jer mi, valjda, treba svijetu da se predstavimo kao dobri domaćini, kao gostoljubivi, humanitarci, kao da jedva čekamo da podignemo helikopter koliko god je on „skupa igračka“, odložimo sve obaveze, uništimo makar dio skupe opreme…
Totalna zbrka
Sve ove činjenice više su nego dovoljan razlog bile da se zapitamo ko su nam vodiči, koliko ih imamo, kakvo je njihovo znanje, gdje polažu za to profesionalno zvanje…
Za početak saznali smo da se za zvanje planinskog vodiča polaže pred komisijom Ispitnog centra Crne Gore, kao i da je jedina institucija koja ima licencu za obučavanje budućih vodiča Nacionalna crnogorska planinska akademija. Jedan od ispitivača, a to je planinar dr Dragan Bulatović, koji je dobio licencu ispitivača od Ispitnog centra, kaže da je ova oblast u Crnoj Gori tek u povoju, bez obzira što smo u regionu, osvrnuvši se propise, ispred ostalih.
Na pitanje koliko u Crnoj Gori ima ispitivača za sticanje zvanja planinski vodič i od koga su dobili licence, Bulatović je uzvratio:
“Licencu za rad ispitivača u postupku sticanja nacionalne stručne kvalifikacije planinski vodič/kinja (nivo IV1) izdaje Ministarstvo prosvjete, u skladu sa Zakonom o nacionalnim stručnim kvalifikacijama. Koliko ja znam, do sada je u Crnoj Gori izdato pet ovakvih licenci. Da bi dobili licencu, kandidati su prethodno sa uspjehom završili program osposobljavanja za licenciranog ispitivača kod Ispitnog centra Crne Gore. Javnim pozivom, koji je raspisao Ispitni centar 2012. godine, propisani su uslovi koje su kandidati morali zadovoljiti obrazovnim profilom, nivoom obrazovanja i prethodnim radnim iskustvom. Koliko je ovaj program zahtjevan ilustrovaću činjenicom da su od devet odabranih kandidata tokom realizacije programa obuke odustala četiri, a preostalih pet je uspješno završilo obuku i dobilo licencu za rad ispitivača. Svi oni su fakultetski obrazovani, a neki od njih imaju i akademske titule magistra i doktora nauka. Takođe, svi ovi ispitivači imaju zavidno profesionalno i planinarsko iskustvo, dok se neki svrstavaju u red najuspješnijih crnogorskih alpinista”, kaže Bulatović.
Teški ispiti
Do sada je, kaže Bulatović, 30ak kandidata položilo ispit za različite kategorije nacionalne stručne kvalifikacije planinski vodič/čkinja, a ispit se sastojao iz teorijskog i praktičnog dijela, pridržavajući se tzv. Ispitnog kataloga.
“Kandidati zainteresovani za sticanje ove kvalifikacije prijavljuju se Ispitnom centru Crne Gore. Kada se prijavi dovoljan broj kandidata koji ispunjavaju propisane uslove, Ispitni centar formira komisiju od licenciranih ispitivača koja ima zadatak da organizuje i sprovede ispit na kome vrši provjeru znanja, vještina i kompetencija zainteresovanih kandidata”, kaže Bulatović.
Zakon daje mogućnost kandidatima da polažu ispit za planinskog vodiča, nakon završenog programa osposobljavanja (sastoji se od devet modula, koliko ima i kategorija planinskih vodiča) ili direktnom provjerom znanja.
Program osposobljavanja, objašnjava Bulatović, sprovodi licencirani organizator obuke (za sada imamo samo jednog).
“Dakle, kandidat koji za sebe smatra da ima teorijska i praktična znanja, te da vlada potrebnim vještinama, ne mora prolaziti program osposobljavanja, već se može prijaviti Ispitnom centru za direktnu provjeru znanja. Do sada je to uglavnom i bilo tako, jer su se za polaganje prijavljivali iskusni planinari koji su se od ranije bavili poslovima vođenja u planini za potrebe turističke privrede. To što je neko dobar planinar ili penjač ne znači a priori i da je dobar vodič. Pored penjačke vještine, planinski vodič mora da poznaje pravne, sociološke i etičke osnove vođenja u planini, da poznaje istorijat vođenja i savremene trendove, psihologiju vođenja i načine za prevazilaženje konflikata, te da zna dobro da komunicira sa grupom. Takođe, planinski vodič mora imati sposobnosti dobrog organizatora i biti dobar poznavalac planina, planinarske opreme i planinske infrastrukture”, rekao je on.
Osim toga, navodi, planinski vodič mora dobro poznavati i predviđati objektivne i subjektivne opasnosti u planini, sprovoditi procedure u slučaju povređivanja i biti u stanju da na adekvatan način ukaže prvu pomoć povrijeđenima.
“Svakako, dobar planinski vodič treba da ima i određena znanja iz oblasti zaštite planinske prirode, da poznaje zaštićene vrste, kulturno-istorijsko nasljeđe itd. U pitanju je, dakle zanimanje koje podrazumijeva zavidan nivo opšte kulture, multidisciplinarna znanja, penjačke, organizatorske i liderske vještine” riječi su Bulatovića.
Profesionalci i ovi drugi
Zna i Bulatović da u Crnoj Gori ima samozvanih vodiča, da se zbog toga često traži pomoć spasilaca…
“U Crnoj Gori postoje dvije vrste planinskih vodiča, jedni su profesionalni vodiči, a o njima smo već kazali. Dakle, riječ je o profesionalnom zanimanju i prema Zakonu o planinskim stazama oni su jedini koji se mogu baviti vođenjem komercijalnih turističkih tura. Međutim, na drugoj strani imamo volontersko zvanje planinarski vodič koje dodjeljuje Planinarski savez Crne Gore. Nosioci ovih sertifikata, u skladu sa Zakonom o turizmu, mogu organizovati i voditi planinarske izlete i pohode samo za članove planinarskih organizacija, na volonterskoj osnovi, bez svrhe sticanja dobiti. Informacije sa terena ukazuju da ima određenih problema i zloupotreba u ovoj oblasti, ali to je posao kojim bi se trebali baviti nadležni inspekcijski organi”, rekao je on.
Svjedoci smo u posljednje vrijeme više akcija spašavanja izgubljenih pojedinaca i grupa u našim planinama. Ti problemi, navodi Bulatović, najčešće su posljedica slabe informisanosti, nedovoljnog nivoa znanja i vještina kao neodgovornog ponašanja pojedinaca i grupa koje posjećuju planine.
