Dok Pljevlja bilježe hazardne koncentracije zagađenja koja tokom ove sezone grijanja prevazilaze dozvoljene koncentracije i do 12 puta, nadležni najavljuju i sprovode neefikasne mjere koje ne mogu značajno doprinijeti poboljšanju kvaliteta vazduha.
“Samo od decembra do danas, ekstremno štetno zagađenje vazduha prouzrokovano spaljivanjem uglja u termoelektrani i individualim ložištima traje već najmanje 33 dana i bilježi i do 12 puta veće koncentracije PM10 od dozvoljenih u jednom danu. Zbog ovoga je Vlada Crne Gore prethodne sedmice najavila preduzimanje prijeko potrebnih urgentnih i dugoročnih mjera, pa ipak je efikasnost nekih od njih veoma upitna ili čak i kontraproduktivna”, saqopšteno je iz NVO Eko tim.
Kako su naveli, jedino ispravno, izvodljivo i dugoročno rješenje leži u razvoju toplifikacije na diverzifikovanim obnovljivim izvorima energije u jednom sistemu, što potvrđuje i Izvještaj o identifikaciji i analizi potencijalnih održivih rješenja za grijanje u Pljevljima koji je za Pljevlja izradila Planenergi, nezavisna stručna organizacija za daljinsko grijanje iz Danske. Vlada treba hitno pomoći Pljevljima i drugim ugroženim opštinama Crne Gore da osmisle i razviju detaljne projekte daljinskog grijanja u mikro mrežama, bazirane na solarnoj i drugim održivim obnovljivim izvorima, uz podršku sezonskih skladišta i toplotnih pumpi.
“U cilju razvoja čistih sistema grijanja, pojedine Vlade zemalja Zapadnog Balkana, pomažu gradovima u pribavljanju tehničke pomoći i finansija. Ovo čine kroz kombinaciju budžetskih izdvajanja, sredstava iz Investicionog fonda za Zapadni Balkan (WBIF), bilateralnih donacija i pozajmica od banaka poput EBRD, KfW i drugih”, navpdi se u saopštenju.
Tako je u decembru 2022, Vlada Kosova obezbijedila 80 miliona eura paket finansiranja iz ovih fondova, za izgradnju 50MW solarne elektrane i mreže daljinskog grijanja za 38000 građana Prištine, čime je obezbijedila buduće jeftino i održivo rješenje za hronično zagađenje grada, ali i energetsku sigurnost za građane.
“Nadalje, EBRD ReDEWeB program je obezbijedio tehničku pomoć za razvoj projekata grijanja baziranih na energiji sunca i tehnologiji velikih toplotnih pumpi za više od 20 gradova Zapadnog Balkana, poput Novog Sada, Kragujevca, Sarajeva i sl. Riječ je o lako dostupnim sredstvima koje spretne zemlje regiona već naveliko koriste, dok Crna Gora na jedinstvenoj listi prioritetnih projekata nema još uvijek ni jedan projekat u oblasti daljinskog grijanja”, dodaju u saopštenju.
“Saglasni smo da je toplifikacija Pljevalja neohodna, ali proglašavanje postojećeg projekta toplifikacije javnim interesom, koji donosi nove decenije sagorijevanja uglja u Pljevljima, terminalne bolesti građana, ekonomske i rizike za ostvarivanje klimatskih ciljeva Crne Gore bi moglo biti opasno i neodgovorno. Vremena za gubljenje nema, Vlada sa Opštinom treba pripremiti detaljni projekat toplifikacije bez fosilnih goriva i zatražiti što veći udio dostupne bespovratne pomoći iz Investicionog fonda za Zapadni Balkan. Ovo obezbjeđuje pravovremeno uključivanje čistog grijanja u sistem mreža čiji se početak izgradnje očekuje”, kazala je Nataša Kovačević, CEE Bankwatch Network.
U dijelu kratkoročnih mjera, nije jasno koji učinak se očekuje od predloženih subvencija na električnu energiju, ako je poznato da se većina domaćinstava se grije na ugalj i pelet, te shodno tome ne posjeduje adekvatne uređaje za grijanje na električnu energiju.
“Upitno je koliko je projekat toplifikacije baziran na uglju dobro rješenje kada je jasno da je pitanje vremena kada će se prestati koristiti ugalj, bilo iz ekonomskih ili ekoloških razloga. Trenutna energetska kriza se pogrešno interpretira u čitavom regionu na način da se sve zemlje moraju vratiti uglju kako bi obezbijedile energetsku stabilnost. Jasno je da su neke zemlje prosto na to primorane u ovom trenutnu, ali ugalj EU nije dugoročno rješenje za energetsku stabilnost, naprotiv sve zemlje EU osim Poljske imaju definisane datume kada će napustiti ugalj. Ulaganja u obnovljive izvore energije postaju sve intenzivnija i sve ove investicije razvijaju se ubrzanim tempom. Glavni razlog tome je cjenovna konkurentnosti obnovljivih izvora, ali sa druge strane su i svi negativni efekti uticaja sagorjevanja uglja prvenstveno na zdravlje ljudi, ali i zbog klimatskih ambicija i namjere da se smanje emisije CO2″, istakla je Diana Milev Čavor iz NVO Eko-tima.
Zbog navedenog, NVO Eko tim i CEE Bankwatch Network žele pozvati Vladu Crne Gore, da konačno napusti ideje koje produžavaju ugrožavanje zdravlja građana i agoniju zavisnosti Pljevalja od uglja i pomogne razvoj modernih sistema grijanja koji će obezbijediti suštinske promjene i čist vazduh.
