Transformacijom Evropske zajednice u Evropsku uniju predviđeno je da se ideja o zajedničkom tržištu kruniše jedistvenom valutom, djelimično zanemarujući kompleksnost cijelog procesa i važnost ispunjavanja svih neophodnih kriterijuma za uspostavljanje monetarne unije čiji su ciljevi bili slobodno kretanje robe i kapitala, fiksirani devizni kurs i monetarna autonomija.
Razlozi
Dva su ključna razloga koja su dovela do uvođenja eura prvi je namjera da se krene u rješavanje problema međunarodnog monetarnog poretka, a drugi potreba da se odgovori na tenzije koje su se stvorile nakon što se u Njemačkoj pojavio suficit u trgovinskom bilansu. Ovo je realizovano razbijanjem zlatnodolarskog standarda, koji je ustanovljen Bretonvudskim sporazumom. O evropskim monetarnim integracijama razmišljalo se krajem šezdesetih godina prošlog vijeka kao o odgovoru na rastući dolar, koji je kasnih sedamdesetih, kada je američka monetarna politika bila izložena velikim političkim pritiscima, počeo naglo da slabi.
Formiranje Evropske monetarne unije odvijalo se znatno većom dinamikom od one koju je takav poduhvat zahtijevao, vremenom svodeći kriterijume na minimum onoga što bi u pažljivijem pristupu bilo razmatrano. Prvi uslov bio je da stopa inflacije, izražena kroz indeks potrošačkih cijena u zemlji koja pristupa monetarnoj uniji ne smije da premašuj e 1,5 procentnih poena u odnosu na prosječnu stopu inflacije u trima zemljama sa najnižom stopom inflacije, da budžetski deficit ne smije da bude više odtriodsto bruto domačeg proizvoda i da dugoročne kamatne stope ne smiju da odstupaju više od dva procentna poena u odnosu na, po ovom pitanju, tri , najuspješnije od ” prvobitno 15 zemalja, a kasnije u odnosu na cijelu eurozonu. Dodatni uslov bilo je i poštovanje granice odstupanja valuta.
Integracije
Crnu Goru od učlanjenja u Evropsku uniju dijeli ispunjavanje velikog broja složenih zadataka, rješavanje pitanja obuhvaćenih veoma kompleksnim poglavljima od kojih mnoga još nijesu ni otvorena, no iskustvo sa eurom imamo već četrnaest godina. Naša zemlja je prihvatanjem eura preuzela i prednosti, ali i ograničenja jednog složenog sistema, prije svega uz nedostatak mogućeg podsticanja izvoza na druga tržišta, naročito ona koja imaju i sopstvenu valutu. Zemlje koje izvan EU takođe koriste euro su i Monako, San Marino, Vatikan, Andora i Kosovo, no kako smo među njima jedini sa statusom kandidata za učlanjenje, fenomen unilateralne eurizacije nerijetko je predmet analiza svih onih koji nastoje da predvide šta će se dogoditi onog trenutka kada Crna Gora bude na pragu učlanjenja u EU.
Svaki osvrt na ovu temu počinje preispitivanjem da li je naša zemlja zadovoljavala ijedan od ovih parametara za njegovo usvajanje. No, prije često slavodobitnog plasiranja negativnog odgovora nije zgoreg osvrnuti se i na modernu evropsku monetarnu istoriju koja pokazuje da su načelno jedino Francuska, Finska i Luksemburg bile zemlje koje je Evropska komisija identifikovala kao one koje su ispunjavale kriterijume konvergencije. Sve ostale nijesu ispunjavale makar jedan kriterijum. Čak i Njemačka, čija valuta je zbog zastupljenosti koju je imala u međunarodnoj trgovini uzeta kao osnova za građu eura nije bila eurofit i trebalo je da prođu godine da bi do toga došlo. Iako je procijenjeno da je posljedice ekonomske potrebno rješavati agresivnim mjerama u monetarnoj politici vodećih centralnih banaka, sve češće se otvaralo i pitanje valutnog rata, u kojem je euro uvijek bio u igri, budući da zajednička valuta, koja je za kratko vrijeme postala sve učestaliji denominator u svjetskoj trgovini, ali i uslovila da međusobni odnos drugih valuta ne zavisi isključivo od političko-ekonomskih faktora i odnosa zemalja koje ih koriste. Uprkos rastućem značaju na globalnom planu, euro karakterišu brojni nedostaci unutar sistema nadzora i kontrole.
Mehanizmi
Euro je valuta koja je sve do programa otkupa obveznica uvedenog prošle godine u uslovima smanjenog dotoka novca spolja novo bogaćenje omogućavala samo onim zemljama koje nijesu zapadale u teške finansijske probleme, a kako su najbogatije članice dominatno uticale na donošenje konačnih odluka, često je bilo riječi o scenariju poznatom kao “dva eura” južnom i sjevernom. I uvedenim programom kvantitativnog popuštanja i razmatranom podjelom monetarnih principa za centralne i periferne zemlje evropski lideri ipak indirektno priznaju da se sa monetarnim integracijama moglo sačekati. Broj zemalja kod kojih je uočljivo da je euro za njih otežavajuća okolnost raste, no Crna Gora nije među njima. Ipak, i bez obzira što je pitanje korišćenja eura u našoj zemlji tokom protekle decenije nekoliko puta bilo otvoreno i u EK i u ECB, nijesu poslate alarmantne poruke i bez obzira na to kakav zahtjev će biti upućen u trenutku učlanjenja, odsustvo zabrinutosti evropskih tijela ujedno je i pokazatelj da vodimo relativno stabilnu monetarnu politiku koja se odupire postojećim izazovima, ali i najava da će, ukoliko ovo postane problem, rješavanje biti prepušteno isključivo Crnoj Gori.
