Kako je istakao, nizak nivo vladavine prava, jačanje desničarskog ekstremizma i liberalizma i politički akteri koji su neprijatelji demokratije i civilnog društva, proizveli su ne samo ogroman demokratski deficit političkog režima u regionu već i normalizovali različite oblike političkog autoritarizma.
„Slabosti i izbor tema i neke oligarske tendencije u političkim partijama ugrozile su osnovno povjerenje u sistem reprezentativne demokratije“, rekao je Podunavac, dodajući da su time stvoreni uslovi za različita autoritativna politička rješenja.
Profesor političkih nauka na Univerzitetu u Lozani Dordž Luc istakao je da, kada se govori o kampanjama, bitno pojasniti da se one ne odnose samo na partije već često i na same kandidate koji se nekada i međusobno takmiče, prenosi Mina.
“To je najočiglednije u proporcionalnom sistemu gdje postoje različiti podsticaji i broj glasova određuje koliko će partija dobiti mjesta. Potrebno je obezbijediti dimenziju konkurencije između stranaka a ne da se vodi pažnja o konkurenciji predstavnika različitih partija. Za proporcionalni sistem karakteristična saradnja je konkurencija između kandidata iste partije. Ta međupartijska konkurencija takozvana „tajna bašta“ gdje postoje dvije vrste izbora a to su otvorena konkurencija između kandidata različitih i istih stranaka. Ne radi se samo o politici i viziji jer ovi kandidati su iz iste partije, po definiciji imaju zajedničko stanovište i vrijednosti, već izgleda da su takvi kandidati strogo orijentisani na svoju karijeru“, rekao je Luc.
Prema njegovim riječima, partije često pokušavaju da izbalansiraju konkurenciju i saradnju, a konkurencija se dešava kroz dvije faze.
“U prvoj fazi, kod kandidovanja kandidata i njegove pozicije, kandidatu uvijek važno da bude na vrhu glasačkog listića. Nijesu fokusirani na kandidata već na partiju. Druga faza je interna i interpartijska konkurencija gdje moraju biti pobijeđeni kandidati iz iste partije”, pojasnio je on.
Prema riječima profesora sa Univerziteta u Dablinu Majkal Marsha, kod sistema prenosivog glasa, ako niko od kandidata ne dostigne predviđenu kvotu, eliminišu se kandidati koji imaju najmanje prvih preferencija i onda se taj broj prenosi na sledeće kandidate.
“Partije vode kampanje ali kandidati dosta napora ulažu i da sa aspekta interne demokratije glasač, iako će glasati za partiju, mora odlučiti kojeg kandidata preferira. Jače partije u takvim sistemima kandidoviaće dva ili tri kandidata, a manje partije nominuju samo jednog jer postoji strah da ako imenuje više kandidata da će se glasovi raspršiti. Međutim, dešava se i da glasači ne glasaju samo za kandidate jedne partije već, zbog višestranačkog sistema, i za predstavnike drugih stranaka”, cijeni on.
Prema riječima Marsha, rangiranjem kandidatda mogu biti prikupljeni podaci o tome kojeg su kandidata glasači smatrali najboljim.
„Ali ponekad najbolji kandidat i ne dolazi iz najbolje partije. Većina istarživanja pokazuje da je partijama teško da dobiju najbolje kandidate i da obično biraju kadidate koji su slični sa prethodnim. To partiji omogućava da kombinuju personalni i partijski element“, pojasnio je on.
Goran Čular sa Univerziteta u Zagrebu kaže da kada se govori o uticaju personalnog glasa mora se pomenuti različiti nivo institucionalnog podsticaja za glasače i strukturalni element kako bi glasači ozbiljno shvatili kandidate.
“U Hrvatskoj je nizak institucionalni nivo podsticaja i glasači ne glasaju drugačije od onoga što partije kažu. Uvedene su i fleksibilne liste gdje je važan redosljed partija i preferencijalni glas”, navodi on.
Prema njegovim riječima, glasanje za kanidate je manje važno za hrvatske glasače jer su, kako je rekao, u strukturalnom uticaju partijskog sistema u Hrvatskoj stvoreni centralizovani sistemi.
„Partije su u suštini jače nego kandidati i imamo dosta visok nivo partijske indentifikacije. Kada je riječ o predjsedničkim izborima, primijetno je da se glasači „usuđuju“ da glasaju za kandidate a ne za partije. Od 2000. godine nijesmo imali ni jedne izbore gdje kandidati nijesu uspjeli bez partijske potpore“, istakao je Čular.
Tako da, kako napominje, bez podrške političkih partija na predsjedničkim izborima postoji uticaj ličnog glasa, dok na nacionalnim i parlamentarnim izborima tog uticaja nema.
“Glasači ne moraju da daju preferencijalni glas i važan je redosljed na listi. Glasači žele da koriste opciju preferencijalnog glasa ali da je uticaj tog glasa veoma mali, jer postoji velika koncetracija glasanja na jednog kandidata. Preferencijalno glasanje u Hrvatskoj ima veoma skorman uticaj na lično personalno zastupanje a nema strukturalnih uticaja na intrapartijsku dinamiku. Takav model preferencijalnog glasanja treba izmijeniti”, zaključio je Čular.
