Trećina muškaraca, žena i djece koji su preko mora stigli u Italiju ili Grčku dolazi iz Sirije, za čije se državljane gotovo bez izuzetka smatra da imaju pravo na izbjeglički status ili druge oblike zaštite. Na drugom i trećem mjestu najčešćih zemalja porijeka nalaze se Avganistan i Eritreja, za čije građane se takođe većinom smatra da ispunjavaju uslove za sticanje statusa izbjeglice.
“Dok se u Evropi vodi rasprava o tome kako na najbolji način riješavati sve veću krizu na Mediteranu, moramo biti jasni: većina ljudi koji preko mora stižu u Evropu su izbjeglice, koje traže zaštitu od rata i progona“, izjavio je Antonio Gutereš, Visoki komesar UN-a za izbjeglice.
Podaci dobijeni iz Grčke, Italije, Malte i Španije ukazuju na to da je u periodu od januara do juna preko Sredozemnog mora prešlo 83 odsto više izbjeglica i migranata – njih 137.000 u poređenju sa 75.000 tokom istog perioda prošle godine. Iskustva iz prošlosti govore nam da se ovi prelasci bitno povećavaju u drugoj polovini godine, a posebno tokom ljetnjih mjeseci, pa se očekuje da će ovaj broj i dalje rasti. Tako je, na primjer, u drugoj polovini 2014. godine je bilo dvostruko više ovakvih prelazaka nego u prvoj polovini godine.
U aprilu 2015. godine zabilježen je rekordan broj smrtnih slučajeva, da bi taj bilans dramatično opao u maju i junu. Od januara do marta ove godine utopilo se ili nestalo 479 izbjeglica i migranata, dok se sutuacija dodatno pogoršala u aprilu, kada je u stradanjima na moru život izgubilo 1.308 izbjeglica i migranata. U maju je broj izbjeglica i migranata koji su se utopili ili nestali na moru pao na 68, dok se silazni trend nastavio i u junu, tokom kojeg je bilo 12 smrtnih slučajeva.
“Manji broj utopljenika u protekla dva mjeseca ohrabruje. To je znak da se pravom politikom, uz efikasnu operativnu podršku, može spasiti više života na moru. Ipak, moramo biti na oprezu. Za hiljade izbjeglica i migranata koji i dalje prelaze preko Mediterana svake sedmice rizici su još uvijek veoma realni“, kazao je Gutereš.
Izvještaj ukazuje i na to da se za dolaske preko mora sada više koristi istočna mediteranska ruta, koja vodi iz Turske u Grčku, nego centralna mediteranska ruta (iz Afrike u Italiju).
Većina onih koji dolaze u Grčku su izbjeglice iz Sirije, a mnogi će prvo potražiti sklonište u susjednim zemljama poput Turske i Libana. Ali nakon višegodišnjeg sve većeg pritiska i nedovoljne međunarodne podrške, ekonomija i infrastruktura mnogih zemalja koje prihvataju izbjeglice su preopterećene, zbog čega izbjeglice sve teže ostvaruju osnovna prava.
Kako humanitarni apeli ne obezbjeđuju dovoljno sredstava, mnogi nemaju izbora nego da nastave dalje.
U Grčkoj, ograničena infrastruktura sa manje od 2.000 smještajnih jedinica znači neadekvatne uslove za prihvat novih ljudi. Mnoge izbjeglice i migranti nastavljaju svoje putovanje preko Makedonije i Srbije, pa sve do i preko Mađarske.
Svakog dana u prosjeku više od 1.000 ljudi uđe u Makedoniju iz Grčke, u poređenju sa njih 200 samo nekoliko nedjelja ranije. Česti su izvještaji o zlostavljanju i nasilju koje usput vrše krijumčari i kriminalne mreže, kao i o sve većem stezanju granica.
“Evropa ima jasnu odgovornost da pomogne onima koji traže zaštitu od rata i progona. Poricanje te odgovornosti predstavlja prijetnju temeljima humanitarnog sistema u Evropi, koji smo tako teško izgradili. Evropske zemlje moraju preuzeti svoj udio u odgovoru na ovu izbjegličku krizu, kako u zemlji tako i u inostranstvu“, izjavio je Gutereš.
