Analiza postupanja policije ispred Hrama: Neophodna predostrožnost prema ekstremizmu

Piše
Aleksandar Saša Zeković, bivši predsjednik Savjeta za građansku kontrolu rada policije i član Savjeta Građanske inicijative 21. maj

Feministička grupa “Bogougodnice” je odala priznanje Upravi policije zato što je spriječila linč žena koje su preko puta Sabornog hrama Hristovog Vaskrsenja u Podgorici održale uredno prijavljen skup.

Postupanje policije treba pažljivo i profesionalno sagledati, a jedna od najvažnijih ocjena svakako jeste ona koju saopšti organizator javnog okupljanja.

Takođe, značajno je istaći da je javno saopšteno da su tokom pripreme događaja, policija i organizator javnog okupljanja efikasno komunicirali i njihove su uredne i kvalitetne konsultacije važne za ukupno poštovanje ljudskih prava.

U praksi se rijetko dogodi da se ciljevi nekog javnog okupljanja poklope tj. potvrde sa situacijom u stvarnosti na dan održavanja samog skupa. To se do sada, u crnogorskom iskustvu, jedino dešavalo sa povorkama ponosa kojima se ukazuje na neravnopravnost i društveno neprihvatanje LGBT osoba.

Ispoljeno ponašanje kontra-demonstranata ispred Sabornog hrama Hristovog Vaskrsenja vodi osnovanom zaključku da se na licu mjesta potvrdio osnovni cilj javnog okupljanja grupe crnogorskih feministkinja – oni koji tvrde da baštine određene vrijednosti, na djelu (ponašanjem) nijesu dokazali da je to stvarno tako. Pokazali su da su primarno nasilnici i huligani bez ozbira što su uvjereni da su i “dobri vjernici” koji (od nekog) “brane” pravoslavlje (svetosavlje) i svetinje (hramove).

Okupljene žene su zaključile svoje okupljanje i to su jasno stavile do znanja kako kontra-demonstrantima tako i policiji. Pohvalno je i što je policija profesionalno pomogla učesnicama javnog okupljanja da prostor oko Hrama bezbjedno napuste. Učesnice javnog okupljanja su uvažile policijsku i preporuku stručnjaka za bezbjednost da zbog lične bezbjednosti, neko vrijeme, redukuju svakodnevnu rutinu.

Primjetno je da vodeći mediji nijesu istakli huliganstvo prema ženama, niti su konstatovali da se kontra-demonstracijama pokušao spriječiti uredno prijavljen i odobren skup. Izostali su snimci i fotografije koje bi potvrdile nasilje isključivo muških (kontra) demonstranata prema 15-tak žena koje su mirno stajale, uz liturgijske pjesme, protiv vrijednosnog pretvaranja (licemjerja) u najbrojnijoj crkvenoj zajednici.

Interesantno je da su, u vodećim medijima, umjesto video snimaka i fotografija koje govore o ometanju regularnog javnog okupljanja, objavljeno više fotografija jednog te istog građanina (muškarca) koji je na sebi imao majicu kratkih rukava sa likom predsjednika Crne Gore. Građanin, tako odjeven, nije imao veze sa okupljanjem “Bogougodnica”. Konkretni medijski pristup može da ukazuje na moguću namjeru da se javnosti podmetne osjećaj da iza okupljanja, pa i nasilja, stoji Đukanović, što (bar u ovom slučaju) ne odgovara istini, a što je primarno jasno onima koji u ovoj zemlji brinu o bezbjednosti. Zanimljivo je i da je jedna od poznatijih novinarki u zemlji, za organizatore osnovnog javnog okupljanja, u privatnom komentaru na društvenim mrežama, kazala da su eskpozitura vodeće opozicione partije. Ista novinarka je i ranije degradirala protivnike aktuelnih vlasti prilikom njihovih masovnijih javnih okupljanja.

Važno je da demokratska javnost prepozna i činjenicu da Uprava policije, i pored postojanja značajnih bezbjednosnih prijetnji i izazova, feministički skup nije zabranila. To je više nego jasna poruka da država, kako to obično vole reći ljudskopravaši, “nije kapitulirala” pred naletom ekstremista i najavom njihovog nasilja. Ovo je i vrlo ozbiljna i pozitivna legitimacija novog rukovodstva Uprave policije ali i jasna poruka da je država riješena da bude uspješna u borbi protiv ekstremizma.

Upravo u tom pravcu, i kako bi analiza bezbjednosnih prilika bila komletnija, želim Upravi policije dati i nekoliko preporuka.

Potrebno je unaprijediti predostrožnost prema daljem djelovanju grupe koja je ispred hrama u Podgorici imala incidentno i nasilničko ponašanje. Neophodna je prevencija i rad usmjeren na umanjenje štetnosti njenog djelovanja. Procjena policije da će ta grupa destruktivno djelovati tog dana je bila osnovana. Da pojasnimo, javno je saopšteno, da Uprava policije i Srpska pravoslavna crkva imaju, pojedinačno, saznanja da će “grupa lica (muškaraca) koja je sklona incidentima i nasilničkom ponašanju a koja sebe naziva zaštitnicima hramova Srpske pravoslavne crkve na dan projekcije filma izazvati nerede”.

Takođe, prema javnom objavljenim podacima, “Srpska pravoslavna crkva se kod policije ogradila od te grupe i saopštila da navodno je ne može kontrolisati niti spriječiti u djelovanju”.

Situacija na terenu, ispred hrama, pokazala je da sveštenici Srpske pravoslavne crkve poznaju gotovo sve članove ove grupe i na njih imaju prilično jak uticaj (suprotno od onog što je prvobitno rečeno policiji). Ta činjenica bi se posebno trebala koristiti kod napora da se odustane odnosno da se suzbije dalje postojanje i mobilizovanje ove i sličnih grupa. Uprava policije i Srpska pravoslavna crkva, u sklopu ukupnih napora da se u čitavoj zemlji osigura stabilan javni red i mir, mogu blisko sarađivati po pitanju unutrašnje bezbjednosti, a posebno osnažiti rad s porodicom i svetosavskom omladinom kako bi se djeca i mladi zaštitili od radikalizacije.

Treće pitanje, suštinsko, jeste efikasno i adekvatno sankcionisanje svih vinovnika nasilja, znači svih huligana koji su se neprimjereno i nasilnički ponašali ispred Sabornog hrama.

Zbog jasne poruke da država Crna Gora ne toleriše ometanje i sprječavanje prava na slobodu okupljanja i prava na slobodu izražavanja, i da je neophodno procesuiranje svih koji nekome ugrožavaju bezbjednost, neophodno je odmah identifikovati sve one koji su se nasilnički i drsko ponašali. To podrazumijeva drsko, bestidno ili uvrijedljivo ponašanje, prijetnje (čak i “klanjem”) i otimanje transparenata koji predstavljaju vid slobodnog izražavanja demonstrantkinja koje koriste pravo na mirno okupljanje.

Činjenica da su kontra-demonstranti toliko prišli demonstrantkinjama i napali njihov mobilijar koji je bio ključan za slobodu izražavanja i slanje potrebnih poruka treba da zabrine policiju. Taj događaj zahtijeva određene interne provjere, bolje pripreme ali i sankcionisanje kontra-demonstranata kod kojih se prepoznaje protivzakonito ponašanje.

Ponašanje i identitet osoba sa protivzakonitim ponašanjem, može se sa lakoćom prepoznati i na snimku koji je već javno objavio portal CdM a dostupan je OVDJE.

Problematično je ponašanje nekoliko osoba, od kojih je jedna identifikovana kao P.Š. iz Podgorice. Policija o tome treba da saopšti detalje.

Dodatno, policija je dužna da od nasilja i govora mržnje na Internetu zaštiti sve učesnice javnog okupljanja ispred Sabornog hrama. Komentari su najčešće neprimjereni i brutalni, pa je zbog upućenih prijetnji policiji već prijavljen Ž.P. iz Podgorice.

Blagovremena i efikasna reakcija i oglašavanje Uprave policije uticaće, pozitivno, na njihovu bezbjednost ali i na prevenciju daljeg nasilja.