Centar za građansko obrazovanje (CGO) predstavio je danas preliminarne rezultate istraživanja Barometar demokratije i vladavine prava u Crnoj Gori, koji se odnose na javno mnjenje, a u okviru projekta Spremni za demokratiju (FIT (Free, Independent, Transparent) for Democracy), koji podržava ambasada Kanade.
Koordinatorka programa Ljudska prava u CGO-u, Tamara Milaš, predstavljajući dio nalaza iz oblasti pravosuđa, ukazala je da većina građana u Crnoj Gori smatra da pravosudni sistem ne garantuje jednakost, a što se preslikava i na ocjene sudstva i tužilaštva koje su na skali od 1 do 5 svega 2.5 za sudstvo, odnosno 2.4 za tužilaštvo, kao i na većinsko uvjerenje da sudovi i tužilaštva nijesu nezavisni i nepristrasni.
Ona je napomenula i da nešto više od polovine ispitanika nije nikada imalo iskustvo sa sudstvom, tužilaštvom, izvršiteljima, notarima ili advokatima, a oni koji su to iskustvo imali uglavnom nijesu zadovoljni efikasnošću i profesionalizmom tog sistema.
„Kada je u pitanju poštovanje sudskih odluka, većina građana (60 odsto) smatra da se sudske odluke poštuju, izuzev u slučajevima kada se te odluke odnose na određene institucije i moćne pojedince. Takođe, 15 odsto smatra da se sudske odluke poštuju samo od strane građana, devet odsto da se poštuju uvijek, dok 12 odsto građana ocjenjuje da se sudske odluke uopšte ne poštuju“, kazala je ona.
Maja Marinović, saradnica na programima u CGO-u, kroz osvrt na dio o borbi protiv korupcije, navela je da polovina građana smatra da se korupcija još uvijek u potpunosti ili uglavnom toleriše u Crnoj Gori, a da se kao najkoruptivniji sektori izdvajaju zdravstvo, politika, sudstvo, državne institucije, dok se kao najmanji koruptivni percipiraju privatni sektor, obrazovanje i nevladine organizacije. Ona je ukazala i da „građani Crne Gore u antikoruptivnim praksama imaju najviše povjerenja u nevladine organizacije, a slijedi policija i tek na trećem mjestu Agencija za sprječavanje korupcije (ASK).
“Zabrinajvajuće je i da petina građana nema povjerenja ni u jednu antikoruptivnu instituciju, da skoro dvije trećine građana smatra da ASK ne odlučuje nepristrasno u slučajevima svih javnih funkcionera, a na to se nadovezuje i podatak da u tačnost izvještaja o imovini i prihodima javnih funkcionera, koji se podnosi ASK-u, ne vjeruje 86% građana”, dodaje Marinović.
Miloš Vukanović, savjetnik u CGO-u, predstavio je nalaze istraživanja u oblasti ljudskih prava.
“U pogledu poštovanja ljudskih prava, čak 45% građana smatra da se ona ne poštuju, a tek četvrtina dijeli suprotno uvjerenje. Diskriminacija je i dalje široko rasprostranjena i takav stav dijeli 85 odsto ispitanika“, kazao je Vukanović.
Nalazi upućuju da je javnost izrazito podijeljena po pitanju zaštite prava manjina, pa polovina građana (48 odsto) smatra da su prava nacionalnih manjina, LGBT osoba, osoba sa invaliditetom, Roma i drugih manjina zaštićena, dok gotovo jednak broj građana (46 odsto) smatra suprotno.
„Uslovi za slobodne i fer izbore u Crnoj Gori ne postoje po ocjeni većine građana Crne Gore. Tog je stava 54 odsto građana, dok značajno manje (39 odsto) misli suprotno“, naveo je on.
Navodi da se pravo na slobodu mišljenja nedovoljno poštuje u Crnoj Gori, te da slobodu vjeroispovjesti uživa veći broj građana.
„Građani su stava da se pravo na slobodu mišljenja nedovoljno poštuje u Crnoj Gori (45 odsto), dok svega četvrtina smatra da se pravo na slobodu mišljenja poštuje. No, slobodu vjeroispovijesti, čini se, po nalazima istraživanja, uživa veći dio građana. Tako polovina građana smatra da se pravo na slobodu vjeroispovijesti poštuje, a tek četvrtina suprotno,“ kazao je Vukanović.
Kada je u pitanju civilno društvo, dominantno je mišljenje da u Crnoj Gori postoje uslovi za razvoj NVO, a aktivnosti NVO se najčešće vezuju za borbu protiv korupcije, zatim slijede oblasti ženskih prava, javnih politika, ranjivih kategorija, ekologije, pa mladih i obrazovanja.
U ocjeni medija, više od polovine građana je stava da mediji nijesu profesionalni i nezavisni.
“Javnost u Crnoj Gori medije doživljava kao instrumente političkih partija i smatraju da rade za njihove interese. Ovakvo mišljenje zastupa 57 odsto ispitanika, dok 20 odsto smatra da se najviše vode interesima vlasnika, a teksedam odsto smatra da su mediji u Crnoj Gori prvenstveno u službi samih građana. Glavne zamjerke na rad medija se odnose na pristrasnost (47 odsto), dok slijede površnost (16 odsto), loš kvalitet rada (13 odsto), senzacionalizam (šest odsto)“, kazala je Maja Marinović.
Istraživanje je obuhvatilo i niz pitanja iz oblasti pravde i bezbjednosti gdje se kao glavne prijetnje za stabilnost Crne Gore prepoznaju ekonomska nestabilnost, međunacionalni i međuvjerski sukobi, organizovani kriminal, pandemija korona virusa i korupcija, a zatim slabe državne institucije i aspiracije drugih država.
“Povjerenje u bezbjednosni sektor je umjereno. Dvije petine građana smatra da policija radi profesionalno i odgovorno, dok je polovina suprotnog mišljenja. Podijeljeno je mišljenje i o Agenciji za nacionalnu bezbjednost, uz napomenu da se tu izjašnjava manji broj građana. Tako, dok dvije petine građana smatra da ANB radi profesionalno i odgovorno, a nešto manje od polovine to negira, skoro petina građana ostaje neizjašnjena. Ocjenjujući profesionalne kapacitete policije i ANB u borbi protiv organizovanog kriminala, 49 odsto ispitianika ima pozitivno mišljenje, a 42 odsto negativno“, konstatovala je Tamara Milaš.
Vukanović je predstavio i dio nalaza oko očekivanja građana i stanja u društvu, kao i stavova prema i spoljnoj politici.
„Građani smatraju da bi prioriteti nove Vlade morali biti smanjivanje nezapošljenosti, unaprijeđenje životnog standarda i borba protiv korupcije i kriminala. Dodatno, većina građana smatra da praksa partijskog zapošljavanja nije prestala dolaskom nove vlasti“, podvukao je on.
Naveo je da ukoliko bi ove nedjelje bio održan referendum o pristupanju EU, čak 66 dsto građana bi podržalo ulazak.
“Ukoliko bi ove nedjelje bio održan referendum, 66 odsto građana bi podržalo ulazak Crne Gore u EU, 11 odsto bi glasalo protiv, a 17 odsto ne bi izašlo na glasanje. Podršku integracijama u većoj mjeri pokazuju visoko obrazovani građani, građani crnogorske i posebno građani bošnjačke nacionalnosti. S druge strane, veći udio evroskeptika nalazi se među građanima srpske nacionalnosti. I dalje kao najvažnijeg spoljnopolitičkog partnera građani Crne Gore vidi EU, a slijedi Srbija, pa SAD i Rusija” zaključuje Vukanović.
