E-cigarete štetne po zdravlje, u Crnoj Gori najpopularnije među mladima

E-cigarete su duvanski proizvodi i njihova upotreba ostvaruje negativne efekte po zdravlje, te u tom smislu ne možemo govoriti o njima kao o zdravijoj alternativi pravim cigaretama, kazali su za CdM iz Instituta za javno zdravlje. Sa tim su saglasni i u Crnogorskom društvu za borbu protiv raka CDPR. Oni upozoravaju da, iako su elektronske cigarete plasirane kao zamjena za klasične koja može pomoći nikotinskim zavisnicima da odustanu od duvana, one nijesu potvrđene kao siguran i efikasan izbor.

<<<Da li je upotreba e-cigareta štetna?<<<

Najpopularnije među tinejdžerima

Sekretar CDPR Domagoj Žarković kazao je za CdM da ideja o bezdimnoj cigareti postoji odavno, ali je uređaj kakav se danas koristi napravljen u Kini 2003. godine.

“Elektronska cigareta je našim građanima dostupna unazad desetak godina i može se reći da je relativno nov proizvod na tržištu. Ne postoje procjene o broju ili procentu pušača koji ih koriste, ali laka dostupnost, primamljive reklame, različite arome e-tečnosti i uvjerenje da su sigurnije od običnih cigareta, učinili su da e-cigarete postanu najpopularnije među tinejdžerima i mlađim adolescentima”, ističe on.

Mladima u Crnoj Gori dostupne su jer se mogu naručiti preko sajtova specijalizovanih prodavnica i društvenih mreža. Cijene uglavnom variraju od 20 do 100 eura. Tečnosti u pakovanjima od 10 mililitara koštaju oko pet eura, a mogu imati aromu mentola, vanile, kafe, voća…

U Institutu za javno zdravlje ističu da u našoj zemlji do sada nijesu rađena istraživanja u vezi sa sastavom elektronskih cigareta.

“Ali smo radili istraživanje o rasprostranjenosti pojave njihovog korišćenja i ustanovili da više od dva odsto mladih, starosti između 13 i 15 godina, koriste ove proizvode”, navodi direktorica Centra za promociju zdravlja u IJZ Agima Ljaljević.

Brojni rizici

Žarković ukazuje da su e-cigarete uređaji na baterije koje ljudi koriste da udišu aerosol, koji obično sadrži nikotin (ili ne-nikotinske rastvore), arome i druge supstance, a često proizvođač ne navodi te druge supstance – isparljiva organska jedinjenja, teške metale kao što su nikl, diacetil, arome i druge ultrafine partikule, koje se opisuju kao “štetne” ili “potencijalno štetne” i mogu uzrokovati teške bolesti pluća.

“Nikotin iz e-tečnosti se lako apsorbuje u krvotok kada osoba korisi e-cigaretu i razne studije su pokazale da njihova upotreba kod mladih dovodi do lakšeg razvoja zavisnosti od duvanskih proizvoda i da su tinejdžeri, koji konzumiraju e-cigarete, skloniji pušenju običnih cigareta u budućnosti”, pojašnjava on.

Promjene na ćelijama mozga, plućima…

Ljaljević potvrđuje da novija istraživanja u oblasti praćenja efekata upotrebe e-cigareta ukazuju na rizike po zdravlje, zbog čega je Svjetska zdravstvena organizacija istakla značaj zabrane njihove upotrebe, posebno za djecu i mlade.

“Naime, istraživanja su potvrdila da se u izdahnutom vazduhu iz e-cigareta evidentiraju različite hemijske supstancije, od kojih su većina toksičnog dejstva i izazivaju patološke promjene u različitim organima i organskim sistemima. Takođe, u ovim proizvodima je prepoznato oko 8.000 aroma, čiji efekti po zdravlje čovjeka još nisu sasvim poznati. Zbog sadržaja nikotina, e-cigarete izazivaju zavisnost, posebno kod mladih, izazivajući, pri tome, promjene na ćelijama mozga. Zbog ovakvog djelovanja kod korisnika e-cigareta su vrlo često prisutne glavobolje, pospanost, umor, nezainteresovanost, odsustvo koncentracije… Osim toga, često se javljaju promjene na plućima zbog sastojka koji se zove diacetil, koji utiče na stvaranje trajnih oštećenja plućnog tkiva, kojim se povećava rizik za nastanak raka pluća. Takođe, evidentne su promjene na srcu i krvnim sudovima, zbog čega se javljaju oboljenja vezana za ove organe”, ističe direktorica Centra za promociju zdravlja.

Potencijalno štetne i za ljude u okruženju

Kako dodaje, istraživanja koja se rade u posljednje vrijeme ukazuju da pasivnu izloženost uticaju dima iz elektronskih cigareta treba smatrati potencijalno štetnom za zdravlje ljudi u okruženju.

“Dokazano je da elektronske cigarete sadrže nikotin, različite toksične i kancerogene materije. Teški metali, čija je sadržina u vazduhu izdahnutom prilikom konzumiranja ovih proizvoda, imaju vrlo visoke vrijednosti. Zbog sadržaja navedenih supstancija upotreba elektronskih cigareta može da utiče negativno na zdravlje ljudi iz okruženja”, naglašava Ljaljević.

Zakonom zabranjena upotreba

U Centru za promociju, navodi ona, redovno rade na informisanju stanovništva o štetnim efektima upotrebe elektronskih cigareta po zdravlje.

“Osim toga, elektronske cigarete su uključene u proizvode čija je upotreba zabranjena zakonom”, kaže Ljaljević.

Smrtni slučajevi u Americi i zabrane širom svijeta

Tokom ljeta registrovano je više od 800 slučajeva ljudi širom Sjedinjenih Američkih Država koji su imali ozbiljne probleme sa disajnim putevima, a do kraja septembra zabilježeno je i 12 smrtnih slučajeva. Nit koja ih povezuje je upotreba e-cigareta i zato se nametnulo pitanje koliko su one bezbjedne.

Američka Uprava za hranu i ljekove pokušava da utvrdi uzrok problema a, u međuvremenu, zvaničnici mnogih zemalja savjetovali su građanima da izbjegnu korišćenje elektronskih cigareta dok traju istraživanja.

Manje od dva zla?

Dok se pokušava otkriti šta je tačno uzrokovalo zdravstvene probleme mladih širom Amerike – na internetu se vodi žustra debata. Pobornici vapinga (konzumiranja e-cigareta) kažu da je uz njih lakše odvikavanje od klasičnih cigareta, da sadrže mnogo manje nikotina od pravih… Mnogi tvrde i da je probleme izazvalo nekvalitetno ulje za e-cigarete, koje stiže sa nelegalnog tržišta, kao i da su oboljeli u SAD koristili sintetički THC – glavni aktivni sastojak kanabisa…

Sa druge strane, kritičari smatraju da elektronske cigarete nisu “manje od dva zla” i da zapravo mogu biti uvod za pušenje pravih cigareta. Da zaista jesu štetne pokazala su mnoga istraživanja sprovođena širom svijeta, a na to su ukazivale i Svjetska zdravstvena organizacija i Evropska unija.

Sekretar Crnogorskog društva za borbu protiv raka naglašava da se slučajevi akutnog trovanja nikotinom registrovani u SAD-u često odnose na djecu i mlade koji su bili izloženi aerosolu e-cigareta ili tečnosti za punjenje.

“Naglasio bih da je Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) još 2008. godine upozorila da nema provjerenih naučnih dokaza da je elektronska cigareta bezbjedna i da pomaže pušačima da se odviknu od pušenja”, dodaje on.

Posebno ističe da na časovima za odvikavanje od pušenja CDPR–a nikada nije dat savjet za prelazak na elektronske cigarete.

“Nemamo podatak da je neko od učesnika naših časova i radionica za odvikavanje prešao na elektronsku cigaretu kao zamjenu, u svakom slučaju, ako je to neko i uradio – uradio je po svom nahođenju, a nipošto po savjetu naših stručnjaka”, kategoričan je Žarković.

Žana Novović