Na području Balkana ljeto je počelo u znaku nestabilnih i svježijih vremenskih uslova. S druge strane, u dalekom Sibiru, u toku je toplotni talas, koji je kulminirao 20. juna 2020. kada je u gradiću Verhojansku izmjerena temperatura vazduha od čak 38 stepeni Celzijusovih.
Visoke-tropske temperature nisu nepoznanica za područje Sibira u toplom dijelu godine, ali ono što je neuobičajeno u slučaju Verhojanska je što je lociran unutar polarnog kruga, tačnije na 67,6º sjeverne geografske širine.
Samim tim, vrijednost od 38 stepeni Celzijusovih ne bi bila samo apsolutni maksimum temperature za ovo mjerno mjesto, već potencijalno najviša izmjerena temperatura vazduha unutar polarnog kruga. Zbog toga će Svjetska Meteorološka Organizacija izvršiti verifikaciju ovog podatka, u isto vrijeme provjeriti arhivu podataka, kako bi se utvrdilo da li imamo novi rekord temperature za polarne predjele.
Ono što vam može biti posebno zanimljivo, jeste da su isti atmosferski procesi odgovorni za neuobičajeno toplo vrijeme u Verhojansku, kao i za ovaj hladniji početak ljeta na našim prostorima i da su ova dva događaja povezana.
Koliko su neuobičajene temperature u Verhojansku?
Verhojansk je mali gradić u Sibiru, koji je poznat kao jedno od najhladnijih naseljenih mjesta na sjevernoj hemisferi. Apsolutni minimum temperature koji je izmeren iznosi -67,8 stepeni Celzijusovih. Meteorološka stanica u Verhojansku se može pohvaliti veoma dugim nizom meteoroloških mjerenja, s obzirom na to da kontinuirano i pouzdano mjeri podatke još od 1885. godine.
Dosadašnji apsolutni maksimum temperature vazduha u Verhojansku je bio 37,3 stepeni Celzijusovih postavljen 25. jula 1988. Dakle, ove godine ne samo da je rekord potencijalno oboren za +0,7 stepeni Celzijusovih, već bi bio postavljen za više od mjesec dana ranije u odnosu na prethodni rekord. Verhojansk bi mogao imati nevjerovatan raspon od 105.8 stepeni Celzijusovih između apsolutnog minimuma i maksimuma temperature. Prosječna maksimalna temperatura za jun je 19,9 stepeni Celzijusovih, tako da je vrijednost od 38 stepeni Celzijusovih značajno iznad prosjeka.
Uzrok toplotnog talasa
Iako nas geografski razdvaja hiljade kilometara od Sibira, isti proces u atmosferi je odgovaran za svježije i nestabilno vrijeme kod nas, kao i sunčane i veoma tople uslove u Sibiru. U pitanju su atmosferski talasi planetarnih razmjera, poznati kao Rozbijevi talasi.
Rozbijevi talasi su jedan od mehanizama kojima se vrši razmjena toplote između toplih tropskih i hladnih polarnih predjela i u velikoj mjeri utiču na vremenske prilike. U uobičajenim uslovima, ovi talasi se premještaju od zapada prema istoku, i otuda promjenljivost vremenskih prilika i kod nas.
Međutim, ponekad se desi da se ovi talasi praktično stacioniraju, donoseći danima, nedjeljama pa i mjesecima slične vremenske uslove određenoj teritoriji. Te situacije su obično odgovorne za ekstremne vremenske uslove poput dugotrajnih veoma toplih i sušnih uslova u jednim predjelima i istovremeno dugotrajno svježih i kišnih uslova u drugim predjelima. Upravo to je slučaj prethodnih par nedjelja.
Vazduh neprekidno cirkuliše po iscrtanoj putanji, ali umjesto uobičajenog premještanja cijelog talasa u pravcu zapad-istok, desilo se da je ovaj talas praktično stacioniran. Područje Sibira se već duže nalazi u toplom sektoru talasa, uz konstantno dopremanje toplog vazduha iz nižih širina i sunčano vrijeme pod uticajem anticiklona (H), što je kombinovano dovelo do rekordno visokih temperatura u ovom dijelu svijeta.
Povezanost sa klimatskim promjenama
Naučnici sugerišu da će termički disbalans atmosfere (globalno zagrijavanje) sve češće dovoditi do stacioniranja Rozbijevih talasa, samim tim i do češće pojave ekstremnih vremenskih prilika.
Ono što je takođe zabrinjavajuće je kontinuiranost i veličina pozitivne anomalije temperature u Rusiji u prethodnim mjesecima. Naime zima 2019-2020 je bila najtoplija u Rusiji od kad se prate podaci na nivou zemlje (od 1891. godine), a period januar-maj 2020. je za sada najtopliji u Rusiji od kad se vrše mjerenja. Posljedica su brojni šumski požari u ovom trenutku i rekordno nizak nivo morskog leda nad sibirskim Arktikom. Prostrane i visoke pozitivne anomalije temperature su već postale obilježje ovog vijeka, pa nije iznenađujuće što se iznova pojavljuju toplotni rekordi.
Kako je Balkan povezan s ovim?
Stacioniranje Rozbijevih talasa je u ovom slučaju “zaključalo” anticiklon sjeverno od našeg regiona, nad prostorom Skandinavije, što je omogućilo da se nad našim regionom iznova obnavlja visinski ciklon, koji je bio odgovoran za česte i obilne padavine u posljednjih nekoliko nedjelja.
Ovaj put se stacioniranje Rozbijevih talasa u regionu odrazilo kišnim i svježijim uslovima, ali prethodnih godina smo zbog istog tog procesa imali duže periode veoma toplog i suvog vremena.
