Neophodno je prioritizovati odgovorno budžetiranje Vlade Crne Gore koje ne uključuje oslanjanje na budžete nevladinih organizacija prilikom realizovanja aktivnosti iz Strategije, ali je neophodno i obezbijediti adekvatno učešće relevantnih institucija koje su ključni nosioci aktivnosti kroz obezbjeđivanje sredstava za implementaciju aktivnosti, a samim tim ključno je obezbijediti uključivanje LGBTI zajednice kao ciljne grupe u sektorske analize svih nadležnih ministarstava uključenih u implementaciju Strategije u narednom periodu, zaključeno je danas na konferenciji Efekti primjene Strategije za unapređenje kvaliteta života LGBTI osoba u Crnoj Gori 2019-2023 – Spisak želja ili mjerljivi rezultati? koju je u sklopu projekta Zajedno za LGBTI prava.
Jovana Marović, potpredsjednica Vlade Crne Gore za spoljnu politiku, evropske integracije i regionalnu saradnju i ministarka evropskih poslova, kazala je da je ovo Vlada zajedništva, da treba da radimo na unapređenju ljudskih prava i ljudska prava LGBTI osoba su visoko na agendi ove Vlade.
“Potrebno je jačati strateški okvir, osnažiti institucije za sprovođenje zakona, ali i unaprijediti saradnju Vlade i civilnog sektora kako bi se poboljšao status LGBTI osoba, prevazišli problemi sa kojima se suočavaju i podigla svijest o značaju tolerancije u cijelom društvu. Iako značajno, nije dovoljno samo obojiti zgradu Vlade duginim bojama na Dan borbe protiv homofobije, transfobije i bifobije, nego moramo svi da radimo svaki dan na punoj zaštiti prava i sloboda LGBTI osoba. Koristićemo insitucionalnu poziciju Ministarstva evropskih poslova da u kontinuitetu skrećemo pažnju na otvorena pitanja i probleme s kojima se suočava LGBTI zajednica u cilju njihovog prevazilaženja”, zaključila je Marović.
Mirjana Vlahović Andrijašević, generalna direktorica Direktorata za ljudska prava u Ministarstvu za ljudska i manjinska prava saopštila je kako budžet Crne Gore nije ljudskopravaški nastrojen.
“Samim tim malo novca i sredstava se opredjeljuje za aktivnosti iz oblasti ljudskih prava. Vlada Crne Gore mora shvatiti prioritete svojih aktivnosti, a ljudska prava to svakako jesu i moraju biti prioritet u budućem radu Vlade Crne Gore”, kazala je Vlahović Andrijašević.
Pred Crnom Gorom, odnosno Ministarstvom za ljudska i manjinska prava, je novi zadatak – proces prepoznavanja roda na osnovu samoopredjeljenja čime će se omogućiti promjena oznake pola i matičnog broja u ličnim dokumentima bez obaveze da se završe medicinski postupci promjene pola, naročito medicinskih intervencija.
“Izrada ovog Zakona i njegovo usvajanje predviđeno je samom Strategijom za 2023. godinu”, zaključila je Vlahović Andrijašević.
Borba za ljudska prava je neprestana, a osobito izazovna kad se radi o marginalizovanim grupama. Zagovaranje za LGBTIQ prava nije politički profitabilno u Crnoj Gori, odnosno ne donosi popularne glasove, što pojačava obavezu svih progresivnih snaga da uporno i dosljedno stoje uz LGBTIQ osobe.
“Podsticati kulturu tolerancije i uvažavanja različitosti, ali i praviti jasan otklon i osuđivati one koji koriste jezik mržnje, nije lako u duboko polarizovaom crnogorskom društvu. Ali, to je nasušna potreba ukoliko želimo da se demokratizujemo i evropeizujemo. Ljudska prava su zasnovana na vrijednostima, a nema kompromisa sa vrijednostima, kao što nema manje ili više važnih ljudskih prava”, poručila je Daliborka Uljarević, izvršna direktorka Centra za građansko obrazovanje (CGO)
Danijel Kalezić, predsjednik UO Queer Montenegra kazao je kako je Kvir Montenegro već ranije pozvao premijera i sve članove nove Vlade, da posebno povedu računa o osnovnim ljudskim pravima LGBTIQ osoba prilikom kreiranja sastava i sistematizacije ministarstava nove Vlade Crne Gore, naročito u dijelu resora ljudskih i manjinskih prava.
“Nova Vlada ima pred sobom veliki zadatak u smislu unapređenja zakonskog okvira i ukupnog poštovanja ljudskih prava LGBTIQ osoba koje će biti moguće postići samo uz kvalitetan odabir kadrova i osvježenje timova, uključujući kadrove koji unutar samog sistema već posjeduju višegodišnje iskustvo, znanje i rezultate na polju ljudskih prava LGBTIQ osoba”, kazao je Kalezić.
Nova Vlada mora i prekinuti sa praksom zapošljavanja po partijskoj ili političkoj liniji u resorima koji se tiču ljudskih prava, te kao kriterijum za selekciju koristiti isključivo ekspertizu, znanje i razumijevanje savremenog koncepta ljudskih prava i sloboda, utemeljenog na demokratskim vrijednostima.
“Mi očekujemo da će svi kadrovi koji imaju ekspertizu, znanje, iskustvo u oblasti ljudskih prava LGBTIQ osoba u ovom slučaju biti zadržani i unaprijeđeni. Prethodna praksa je zapravo usporavala proces”, poručio je Kalezić.
Na panelu Kakvi su i koliki efekti primjene Strategije za unapređenje kvaliteta života LGBTI osoba u Crnoj Gori 2019-2023? predstavljeni su najvažniji zaključci izvještaja o implementaciji Strategije za unapređenje kvaliteta života LGBTI osoba u Crnoj Gori tokom 2021. godine. Izvještaj o implementaciji Akcionog plana za 2021. godinu, pokazuje isti stepen realizacije aktivnosti, kao i tokom 2020. godine – svega 50 odsto, što ovaj izvještaj ocjenjuje nedovoljnim. Veliki broj aktivnosti planiranih za 2020. godinu, jednostavno je prenesen u Akcioni plan za 2021. godinu zbog situacije sa epidemijom.
Djelimično implementiranih aktivnosti je blago manje, nego u odnosu na 2020. godinu, odnosno 15 odsto, što je za dva odsto manje u odnosu na prethodnu godinu (17 odsto). Ipak, neka od ključnih postignuća tokom 2021. godine uključuju: Uspješnu organizaciju devete Povorke Ponosa, koja je prema navodima organizatora i izvještavanju medija najbrojnija Povorka do sada; Povećana vidljivost LGBTI osoba u odnosu na 2020. godinu; Povećan broj policijskih službenika/ca, tužioca/teljki, sudija/sutkinja, prosvjetnih radnika/ca, službenika/ca lokalnih samouprava, te učenika/ca srednjih škola o ljudskim pravima LGBTI osoba; Započete su aktivnosti u odnosu na pripremu za proces kreiranja Zakona o rodnom identitetu. Ključni izazovi u unapređenju kvaliteta života LGBTI osoba uključuju: Implementacija Zakona o životnom partnerstvu lica istog pola, te uživanje ljudskih prava garantovanih navedenim zakonom još uvjek nije moguće, jer Skupština i Vlada Crne Gore nijesu obezbijedile neophodne zakonske uslove.
Pristup zdravstvenoj zaštiti za transrodne osobe je i dalje otežan, usljed nedostatka hormonske terapije, te neaktivnosti nadležnih institucija u pravcu rješavanja pomenutog problema; Ljudska prava LGBTI osoba su u riziku od intenzivnog pinkwashing-a sa ciljem instrumentalizacije u procesu EU integracija; Održivost nevladinih organizacija aktivnih na polju ljudskih prava LGBTI osoba je ugrožena, zbog nedosljednosti u finansiranju od strane državnih i međunarodnih fondova; Patrijarhalni, nacionalistički i klerofašistički narativi u javnom diskursu jačaju, te postoji značajan rizik od snažnog anti-rodnog narativa u Crnoj Gori.
Komentarišući nalaze izvještaja, Jelena Čolaković, programska direktorica u NVO Juventas saopštila je da je jako važno da se naglasi koliko nas je protekli period pandemije u potpunosti zatvorio i koliko efekti primjene Strategije nisu bili značajni koliko bi bili da nije bilo te situacije. Rekla bih da nam je ta situacija pokazala nedostatak transformativnih potencijala samih aktivnosti iz Akcionog plana i same Strategije.
“Posebno mi je bilo zanimljivo koliko pojedina ministarstva nisu uopšte sproveli određene aktivnosti. U domenu zapošljavanja, zdravlja, socijalne i dječije zaštite, obrazovanja i sl. LGBTI osobe su prilično trpjele jer sistem se nije ima kada baviti problemima LGBTI zajednice. Važno je da sve naše aktivnosti u narednom periodu imaju transformativni potencijal jer je veoma važno obezbijediti brz odgovor na potrebe zajednice i sistem se mora transformisati da doprinese unapređenju samog života LGBT zajednice. Određeni organi pojedinih ministarstava trebaju biti inovativniji, pogotovo u radu i kreiranju samih aktivnosti koje su značajne za LGBTI osobe. Moj poziv institucijama sistema je da u pravom smislu te riječi povedu računa u odnosu na planiranje aktivnosti i što sve te aktivnosti podrazumijevaju da se zaista tom procesu posvete a sve naše organizacije će, kao i do sada, biti tu kao partneri”, navodi Ćolaković.
Nikola Ilić, koordinator programa za izgradnju zajednice i građanski aktivizam u NVO Spektri, poručio je da očekuje od institucija da u narednom periodu podrži radnu grupu o Zakonu o rodnom identitetu baziranom na samoodređenju i time obezbijede svima nama slobodu i autonomiju nad svojim tijelom.
“Pravo na samoodređenje podrazumijeva pravo građana i građanki Crne Gore da žive živote slobodno i autentično birajući svoj identitet, tijelo i život. Žene u Crnoj Gori, uključujući i trans žene, nemaju dostupno hormonsku terapiju neophodnu za dostojanstven život i zdravlje. Ovo je problem koji smo nebrojano puta naglasili u borbi za naša ljudska prava. Od 2018. godine bezuspješno pokušavamo da riješimo proble nestašice hormonske terapije, ali uprkos brojnim apelima za rješavanje ovog problema suočeni smo sa kontinuiranim ćutanje crnogorskih institucija, a naročito Ministarstva zdravlja koje snosi najveću odgovornost za to što je zdravlje žena ugroženo”, kazao je Ilić.
Konferencija je okupila 30 učesnika/ca, predstavnika/ca relevantnih institucija sistema, predstavnike/ce civilnog društva, članova LGBTI zajednice i medija. Projekat Zajedno za LGBTI prava realizuje se u cilju unapređenja kvaliteta života LGBTI osoba u svim djelovima Crne Gore, a u sklopu programa OCD u Crnoj Gori – od osnovnih usluga do oblikovanja politika – M’BASE koji sprovodi Centar za građansko obrazovanje (CGO) u partnerstvu sa njemačkom fondacijom Friedrich Ebert (FES), NVO Centar za zaštitu i proučavanje ptica Crne Gore (CZIP) i NVO Politikon mreža, a u saradnji sa Ministarstvom javne uprave i Kancelarijom za evropske integracije Vlade Crne Gore, uz finansijsku podršku Evropske unije i kofinansiranje Ministarstva javne uprave.
