Danas je Praznik rada: Ima li razloga za slavlje?

Praznik rada-1. maj, prema riječima sindikalaca, radnici u Crnoj Gori nemaju razloga da slave. Jedan od najomiljenijih praznika nekadašnje velike države Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije radnici u Crnoj Gori dočekuju u nezavidnoj poziciji. Protestnom šetnjom povodom 1. maja biće upozoreno na loš položaj radnika u Crnoj Gori niske zarade, kao i nepoštovanje radnih i sindikalnih prava.

Unija slobodnih sindikata Crne Gore poziva na protestnu šetnju i ove godine, jedanaesti put, organizuje 1. maj tradicionalnim protestnim skupom koji se održava na Trgu Argentina (trg fontana kod stadiona Budućnosti) sa početkom u 10 časova.

“Želimo da ukažemo Vladi, ali i svim drugim institucijama, na poražavajući položaj desetina hiljada zaposlenih koji rade u nedostojanstvenim uslovima rada, uz zabrinjavajuće niske zarade i da im uputimo snažnu poruku da te probleme što hitnije rješavaju. Moto ovog 1. maja glasi: Za veće zarade u Crnoj Gori!” poručili su iz USSCG.

Lideri Unije slobodnih sindikata i Saveza sindikata Srđa Keković i Duško Zarubica su saglasni sa ocjenom da se položaj radnika u Crnoj Gori u odnosu na godinu ranije pogoršao, ali i da se uzdaju u napredak socijalnog dijaloga koji bi mogao da da očekivane rezultate.

“U odnosu na prošli 1. maj položaj radnika se dodatno pogoršao. Zarade nijesu povećavane, kao ni minimalna zarada, a povećane su cijene roba i usluga kroz povećanje PDV-a. Veliki je broj obespravljenih radnika koji ne mogu da ostvare neka fundamentalna radna i sindikalna prava, kao što su pravo na redovnu zaradu, 40-satno radno vrijeme, redovan godišnji odmor, pravo na slobodan dan u dane praznika”, rekao je medijima Keković.

Prema njegovim riječima ovo se posebno odnosi na radnike u trgovini, ugostiteljstvu i građevinarstvu, ali i u drugim djelatnostima.

“Nažalost, u tim djelatnostima radnici skoro da i nijesu sindikalno organizovani i mi nemamo neposredan uvid i mogućnost da ih edukujemo o njihovim pravima i zastupamo ih pred poslodavcem u zaštiti njihovih prava””, istakao je Keković.

I Zarubica naglašava da su najgori uslovi rada u trgovini, ugostiteljstvu i u građevinarstvu.

“Veliki broj zaposlenih iz ovih sektora prima zarade u visini minimalne zarade i pored činjenice da smo u visini prosječne zarade prvi u regionu zapadnog Balkana. Sada imamo najnižu minimalnu zaradu u regionu na koju je osigurano nesto manje od 10 odsto zaposlenih, a skoro polovina zaposlenih ima zaradu ispod 200 eura”, dodao je Zarubica.

Između ostalog on je ukazao i na problem kašnjenja u isplati zarada, uplati doprinosa, te prekovremeni rad koji se ne plaća. Radnici traže i povećanje minimalne zarade na koju je veliki broj radnika u državi osiguran bez obzira na stepen stručne spreme.

Keković i Zarubica rješenje problema vide u sindikalnom organizovanju.

“Što prije radnička klasa shvati da je sindikalno organizovanje i zastupanje jedini mogući odgovor na nezajažljivost kapitala i neoliberalnu ekonomsku politiku, tim prije ćemo uspjeti da poboljšamo ekonomsko-socijalni položaj zaposlenih i ponovo uspostavimo srednju klasu”, kazao je Keković.

A Zarubica dodaje da dosta toga zavisi od njih sindikalaca.

Po podacima MONSTAT-a za prošlu godinu u našoj državi ima 182.368 zaposlenih, od čega, ne računajući državnu administraciju, najviše ih ima u trgovini 36.757. U prerađivačkoj industriji ih je 11.619, što je tri hiljade manje nego što su nekad zapošljavali samo Kombinat aluminijuma i nikšićka Željezara.

Zašto se obilježava 1. maj?

1. maja 1886. godine stotine hiljada radnika izašlo je na ulice Čikaga zahtijevajući osmočasovno radno vrijeme. Nakon mirnih demonstracija policija je 3. maja upotrijebila silu i ubila četiri člana sindikata. Kao reakcija na ovu brutalnost sljedećeg dana je na Trgu Hejmarket, pred kraj protesta bačena bomba. Poginulo je sedam i ranjeno 67 policajaca. Država je uhapsila i osudila na smrt osmoricu anarhista, bez dokazane krivice. Pogubljeni su novembra 1887. godine, a 250 hiljada radnika je izašlo na ulice da oda počast onima koji su pogubljeni zbog svojih riječi, a ne djela.

Na Prvom kongresu Socijalističke internacionale 1889. u znak sjećanja na tragične događaje, odlučeno je da Prvi maj postane zajednički praznik na kome radnička klasa treba da manifestuje jedinstvo svojih zahtijeva i klasnu solidarnost. Kao simbol bunta prihvaćen je crveni karanfil, koji je asocirao na krv prolivenu u borbi za radnička prava.

Međunarodni dan rada je u socijalističkoj Jugoslaviji postao državni praznik kojim su se slavila radnička prava. Od 1945. organizovane su grandiozne parade, sa kolonama radnika, seljaka i omladine. Slavilo se i pjevalo “da nam živi, živi rad” u fabrikama, na poljima i omladinskim radnim akcijama obnove i izgradnje ratom uništene zemlje.

Začeci prvomajskih proslava kakve poznajemo danas datiraju iz 60-ih godina kada su se ustalili uranci uz obavezne limene orkestre. Veče prije praznika palile su se logorske vatre oko kojih su se od ranih jutarnjih sati okupljali građani. Sa porastom životnog standarda, fokus se sa parada usmjerio na okolna izletišta i roštiljanje.

Prvomajski običaji naprasno su nestajali u ratnim devedesetim prošlog vijka, hiperinflaciji i sankcijama, kada nikome nije bilo do slavlja.

Ipak, Prvi maj je preživio. Proslave 1. mja su opet u modi, ali sa očuvanim, uglavnom hedonističkim običajima ustaljenim u SFRJ-uranci i izleti sa obiljem jela i pića, uz obavezan roštilj, a radnička borba je dobrim dijelom i zbog neefikasnih sindikata, pala potpuno u drugi plan.