Kad žene mogu, a kad moraju u penziju

Ženama u Crnoj Gori Zakon omogućava da se penzionišu dvije godine prije muškaraca, ukoliko to žele i ukoliko ispunjavaju uslov kada je riječ o godinama staža. Fond za penzijsko osiguranje nema informaciju o tome da li žene češće koriste mogućnost da ranije odu u penziju ili ostaju da rade do krajnjeg roka koji im Zakon dopušta.

Iako prema statističkim podacima duže žive od muškaraca, žene ranije odlaze u penziju.

Bivša poslanica DPS-a i predsjednica Odbora za rodnu ravnopravnost Nada Drobnjak za Portal RTCG objašnjava da je višestruka opterećenost žena i neravnomjerna raspodjela obaveza sa muškarcima osnov za uvođenje te afirmativne mjere. Naglašava da se ta norma ne smije imperativno primjenjivati jer bi tada proizvela diskriminaciju po osnovu pola.

Izvršna direktorica Akcije za ljudska prava Tea Gorjanc Prelević kaže da su u odnosu na druge profesije jedino diskriminisane sutkinje i tužiteljke koje nemaju pravo izbora kada  će se penzonisati, čak i ako ne ispunjavaju 40 godina staža. Istakla je da je, između ostalog neophodno da se Ustavni sud odblokira kako bi se i to pitanje riješilo.

Zakon o radu propisuje (član 164) da zaposlenom po sili zakona prestaje radni odnos kada navrši 67 godina života.

“Norma je jasna i na ravnopravan način tretira zaposlenog muškarca i zaposlenu ženu”, objašnjava Drobnjak.

Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju uvodi mjeru afirmativne akcije i propisuje da osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 66 godina života (muškarac), odnosno 64 godine života (žena).

Iako su napravljeni pomaci kada je riječ o položaju žena u crnogorskom društvu, muškarci su i dalje privilegovani i u većini slučajeva pošteđeni poslova vezanih za kuću i brigu o djeci. Ženama je nametnuto da moraju biti uspješne u poslu, ali da jednako ne smiju zapustiti djecu, dom. Kada ispune starosni uslov za penziju, mnoge ipak odluče da nastave da rade, ali u Fondu nemaju informaciju koliko njih to pravo iskoristi.

“Imajući u vidu da Fond ne vodi evidenciju podatka koji tražite, odnosno evidenciju o razlogu zbog kojeg se žene odlučuju na ostvarivanje prava na penziju, nije moguće dati statističku analizu na način koji tpažite, jer veliki uticaj na godine starosti u kojima se ostvaruje pravo na penziju ima i dužina staža osiguranja, koji zajedno utiču na visinu penzije”, odgovorili su iz Fonda PIO.

Kao osnov za uvođenje afirmativne mjere koja ženama daje povoljniji uslov za sticanje prava na starosnu penziju Drobnjak smatra da je bio višestruka opterećenost žena, odnosno neposojanje ravnomjerne raspodjele obaveza i odgovornosti u sferi privatnog i javnog između žena i muškaraca.

“Mislim da se mjera uvažavanja ženskog reproduktivnog, nevidljivog, neplaćenog, podrazumijevajućeg rada ogleda u ovoj mjeri. Ženi se daje sloboda da izabere hoće li je iskoristiti ili ne. Ova se norma ne smije imperativno primjenjivati jer bi tada proizvela diskriminaciju po osnovu pola. Smatram da sticanje prava ne znači i obavezu da se to pravo iskoristi. I način normiranja to jasno govori. U Zakonu o radu je normirano – prestaje radni odnos kada se navrši 67 godina života, a u Zakonu o PIO stiče pravo na starosnu penziju“, kazala je Drobnjak.

Postojanje strukturne, rodno zasnovane diskriminacije u Crnoj Gori potrvrđuje se svakodnevno, kaže Drobnjak. U ovom vremenu je ta diskriminacija vidljivija zbog presude Upravnog suda u slučaju sutkinje Vujanović, kojom je potvrđeno načelo zabrane diskriminacije po osnovu pola.

U Akciji za ljudska prava smatraju da važeće Ustavne i zakonske odredbe o prestanku funkcije osobama koje pripadaju sudijskoj i tužilačkoj profesiji diskriminišu sve njih u odnosu na one koji obavljaju druge državne funkcije i druge profesije.

“Pri tom su žene koje pripadaju tim profesijama i dvostruko diskriminisane, jer ne samo da im funkcija zbog ispunjavanja uslova za penziju prestaje ranije nego ženama u drugim profesijama, nego i ranije nego muškarcima, zbog čega su diskriminisane i po osnovu pola”, kazala je izvršna direktorica Tea Gorjanc Prelević.