Pregled preduzetih i mjera u razmatranju za ublažavanje negativnih efekata COVID-19 na finansijski sistem

Centralna banka Crne Gore je na osnovu dostavljenih podataka, pripremila pregled rezultata postojećih mjera uvedenih u cilju ublažavanja posljedica pandemije korona na finansijski sistem. Takođe, pripremljen je i pregled mjera koje su u procesu razmatranja, a sa ciljem daljeg smanjenja negativnih efekata COVID-19 na finansijski sistem Crne Gore.

1. POSTOJEĆE MJERE I NJIHOVI REZULTATI

1) Odluka o privremenim mjerama za ublažavanje negativnih uticaja novog koronavirusa na finansijski sistem.

Prvi element Odluke daje pravo korisnicima kredita odobrenih od strane banaka na moratorijum na otplatu kredita u trajanju do 90 dana.

REZULTAT: Mjera u potpunosti usklađena sa Smjernicama o zakonodavnim i nezakonodavnim moratorijumima za otplatu kredita primijenjene u svjetlu krize COVID-19 Evropske agencije za bankarstvo (EBA – European Banking Authority).

Crna Gora je jedna od rijetkih dvanaest zemalja u svijetu koja je usvojila ovu mjeru, a čiji se obračun kamate tokom trajanja moratorijuma sprovodi na identičan način kao u ostalim jurisdikcijama.

Ova odluka omogućava da pravna i fizička lica u ovim izazovnim vremenima povećaju svoj raspoloživi dohodak. Efekti moratorijuma su jasni: do 10. aprila odnosno, za 20 dana primjene moratorijuma, prijavilo se ukupno 64.434 korisnika kredita, odnosno 52 odsto fizičkih lica korisnika kredita i gotovo 74 odsto privrede, dok iznos kredita za koje je predat zahtjev za moratorijum iznosi 1,31 milijarde eura, odnosno 46o dsto ukupnih kredita u sistemu.

Drugi element Odluke pomoći građanima i ekonomiji predstavlja odobravanje pogodnosti bankama iz člana 43 Odluke o minimalnim standardima za upravljanje kreditnim rizikom u bankama.

Banka, dakle, može restrukturirani kredit u postupku klasifikacije aktive i izdvajanja rezervacija za potencijalne kreditne gubitke tretirati kao novoodobreni kredit, pod uslovom da korisnik kredita može dokumentovano dokazati banci da je njegova finansijska pozicija pogoršana, ili će u bliskoj budućnosti biti pogoršana zbog negativnog uticaja novog koronavirusa na njegovo poslovanje od dana pojave ovog virusa u svijetu, i banka procijeni da će nakon izvršenog restrukturiranja biti poboljšana kreditna sposobnost korisnika kredita.

Ovaj okvir stvara osnov za kvalitetno i povoljno restrukturiranje kredita za likvidnost i u periodu moratorijuma, kao i u procesu oporavka nakon njegovog isteka.

REZULTAT: Mjera u funkciji stabilnog i dugoročnog oporavka ekonomije

Od momenta uvođenja moratorijuma 21. marta do 17. aprila banke su odobrile 38,3 miliona eura kredita, 1031 klijentu, 899 fizičkih lica i 132 pravna lica. U martu su banke odobrile 3.486 partija kredita za fizička lica i 282 partije kredita za pravna lica, odnosno 73,4 miliona eura ukupno. Banke su spremne da svoju raspoloživu likvidnost usmjere prema klijentima, privredi i građanima, kako sada, tako i u daljem periodu oporavka ekonomije.

Treći element Odluke – Zabranjuje se bankamaisplata dividende akcionarima, osim isplate u obliku akcija banke.

REZULTAT: Mjera uskladjena sa preporukom Evropske centralne banke o jačanju kapitalne pozicije, čuvanja i daljeg jačanja stabilnosti i sigurnosti bankarskog sistema (Crne Gore) u uslovima rizika uzrokovanih novonastalim situacijama koje je proizveo koronavirus.

Četvrti element Odluke – Dozvoljava bankama da, kroz odobravanje kredita ili na drugi način, povećaju izloženost prema jednom licu, odnosno grupi povezanih lica preko propisanih limita izloženosti (25 odsto sopstvenih sredstava banke), uz prethodno odobrenje Centralne banke.

REZULTAT: Ova mjera omogućava bankama da svojim klijentima, pravnim licima, čije je poslovanje pogođeno efektima koronavirusa, brzo obezbijede dodatna kreditna sredstva u cilju ublažavanja efekata. Navedena mjera posebno dobija puni smisao u situaciji kada je poslovanje nekog pravnog lica u dominantnoj mjeri usmjereno ka jednoj banci i kada bi uspostavljanje poslovnog odnosa i dobijanje adekvatne kreditne podrške od strane druge banke zahtjevalo određeni vremenski period, što bi bilo kontraproduktivno u situaciji potrebne urgentne kreditne podrške.

Peti element Odluke omogućava da banka, pod određenim uslovima, može vršiti restrukturiranje i klasifikaciju kredita na koje se primjenjuje Odluka o makroprudencijalnim mjerama, a koje se odnose na kredite koje banke odobravaju fizičkim licima uključujući i mogućnost ugovaranja dodatnog roka otplate, koji je za najviše dvije godine duži od rokova iz te odluke i u slučaju kada kredit nije obezbijeđen kolateralom.

REZULTAT: Ova mjera omogućava bankama da svojim klijentima – fizičkim licima uskladi rokove i uslove otplate obaveza sa njihovim novim (umanjenim) novčanim tokovima.

2. MJERE U PROCESU RAZMATRANJA

Sa ciljem pružanja dodatne podrške građanima i privredi, Centralna banka razmatra i uvođenje dodatnih mjera, čime bi se negativni uticaj korona virusa na građane i preduzetnike, kao i cjelokupni finansijski sistem Crne Gore, dodatno ublažio. Pregled mjera koje su u razmatranju su:

U tijesnoj saradnji sa bankama, a na bazi sagledavanja pozitivnih i negativnih efekata tekućeg moratorijuma od 90 dana i odvijanja pandemije korona virusa, 45 dana pred isticanje tekućeg moratorijuma sagledati potrebu produženja moratorijuma za najugroženije kategorije fizičkih i pravnih lica;

Obezbjeđivanje efikasnog pristupa i kataliziranje povoljnih kreditnih linija finansijskom sistemu od strane Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD) za postojeće i nove klijente iz bankarskog sistem Crne Gore iz novog Paketa solidarnosti (tri milijarde dolara);

Obezbjeđivanje efikasnog pristupa i kataliziranje povoljnih kreditnih linija finansijskom sistemu Međunarodne finansijske korporacije (IFC) za postojeće i nove klijente u bankarskom sistemu Crne Gore iz 160 milijardi dolara predviđenih novih sredstava Svjetske banke;

Značajno smanjenje cijene povlačenja likvidnosti obavezne rezerve promjenom Odluke o bližim uslovima za davanje kredita bankama u slučaju potreba za likvidnošću;

Razmatranje mogućnosti za privremeno dalju povoljniju klasifikaciju kredita u periodu nakon okončanja faze moratorijuma.