Uprava će štedjeti novac i vrijeme građana

Piše,

Goran Jovetić, državni sekretar u MJU

U posljednje četiri godine, od osnivanja Ministarstva javne uprave 2016. godine (samo pola godine nakon donošenja nove Strategije reforme javne uprave do 2020. godine), Crna Gora je uspjela da u reformi javne uprave pređe značajan dio makadama i da uspije da se priključi na evropski auto-put. Putovanje nije bilo lako i prijatno, pratilo ga je mnogo izazova, a bilo je i za očekivati da će tako i biti, ipak je ovo jedan od najsloženijih procesa u sistemu bilo koje administracije svijeta. Reforma javne uprave je reforma same države.

Složenost procesa ogleda se upravo i u činjenici da sve aktivnosti koje se sprovode u okviru njega moraju imati direktne koristi za građane i privredu. Iz tih razloga javna uprava, koja je uvijek bila unutrašnje pitanje država članica Evropske unije, postala je jedno od tri ključna stuba u procesu proširenja EU. Cilj je da se obezbijedi puna primjena prava EU, ali i osigurati jednak tretman svih građana. Ekonomskim rječnikom govoreći, moramo imati upravu koja će štedjeti resurse građana. Građani od uprave sa pravom očekuju da im pruži više, da javne usluge budu boljeg kvaliteta, a da budu pružene uz što manji utrošak vremena i novca.

Zato je prioritet rada bio usmjeren ka unapređenju procesa reforme i postizanju opšteg reformskog cilja zacrtanog Strategijom reforme javne uprave 2016-2020. godine, a to je stvaranje efikasne i servisno opredijeljene uprave koju karakteriše rast povjerenja građana i privrede u njen rad. Poseban segment ovog veoma zahtjevnog puta predstavlja optimizacija javne uprave. Da bismo je razumjeli moramo znati šta je. Glagol optimizovati znači poboljšati, učiniti boljim, odnosno ekonomičnijim. Zato je optimizacija bila u funkciji smanjenja učešća rashoda za bruto zarade u bruto domaćem proizvodu i povećanja efikasnosti javne uprave kao servisa privrede i građana.

U konačnom, treba da doprinese stvaranju optimalne javne uprave i kreiranju administrativnih struktura koje na efikasniji način odgovaraju na potrebe građana i privrede, uz istovremeno rasterećivanje državnog i opštinskih budžeta. Sa posebnom pažnjom se pristupilo izradi, a onda i implementaciji Plana optimizacije javne uprave do 2020. godine koji je Vlada donijela 6. jula 2018. godine. Situacija je bila zaista izazovna i nikada nijesmo pokušavali da je uljepšavamo Posebno je bilo teško kreirati mjere koje će doprinijeti da se da se realizuju zacrtani ciljevi optimizacije za koje, prethodno, nijesmo imali jasno utemeljenje u funkcionalnim analizama. Vodili smo se onom Šekspirovom: “Treba biti spreman i to je sve”.

Mi smo bili spremni, a da je li sistem bio spreman? Pokazalo se da jeste, jer su i institucije pozitivno odgovorile na mjere koje je donijela Vlada Crne Gore na predlog Ministarstva javne uprave. Plan sadrži set kratkoročnih i srednjoročnih mjera, kako na centralnom, tako i na lokalnom nivou. Zbog važnosti redovno se prati njegova implementacija i Vlada je do sada usvojila četiri izvještaja o realizaciji ovog plana, kao i Analizu efekata kratkoročnih mjera. Pratilo se da bi se znalo gdje smo, ali i šta treba mijenjati da bi se unaprijedilo.

Izvještaji i analiza su pokazali da optimizacija daje pozitivne efekte, ne samo u smislu usporavanja i smanjenja broja zaposlenih, već i kroz ostvarene budžetske uštede. Na svim nivoima sistema javne uprave je prepozna je važnost ovog procesa, što mu daje dodatnu jačinu. Zahvaljujući utvrđenom pristupu, usporeno je zapošljavanje u upravi na svim nivoima, a na lokalnom dolazi i do smanjenja. Smanjuje se učešće broja zaposlenih u javnoj upravi u ukupnom broju zaposlenih, pri čemu je ukupan broj zaposlenih u našoj državi karakterisao snažan rast (govoreći o periodu prije početka epidemije korona virusa).

SMANJENJE

Smanjenje učešća broja zaposlenih u j avnom sektoru u strukturi ukupnog broja zaposlenih u Crnoj Gori, potvrđuju podaci iz Analize efekata Plana optimizacije koji pokazuju da je zaposlenost u javnoj upravi činila 26,8 odsto ukupne zaposlenosti ili za 1,4 odsto manje u odnosu na decembar 2017. godine. Ovo znači da je Plan optimizacije proizveo tzv. efekat istiskivanja ponude na tržišteu rada u korist privatnog sektora.

Kroz proces optimizacije nije uveden apsolutni moratorijum na zapošljavanje. Upravo kako bi se uspješno odgovorilo na izazove evropske integracij e i omogućilo nesmetano funkcionisanje organa u javnom sektoru, radni odnos je moguće zasnovati na određeno ili neodređeno vrijeme uz saglasnost Užeg kabineta. Kao što možete zaključiti, posebno smo vodili računa da optimizacija ne ugrozi normalno fiinkcionisanje sistema. Stoga želim da istaknem da optimizacija nije negativno uticala na potrebu jačanja administrativnih kapaciteta u javnom sektoru, a naročito ne na proces pregovaranja za pristupanje EU.

Kada govorimo o uticajul na budžet, npr. u 2018. godini, budžetski izdaci za bruto zarade u okviru centralnog budžeta su smanjeni na oko 10 odsto bruto domaćeg proizvoda, što je u skladu sa projekcijom u Fiskalnoj strategiji Vlade Crne Gore. Iza ovih pristojnih brojki stoje veliki trud i posvećenost cijelog sistema! Iz crnogorskog ugla gledano, kada se sve uzme u obzir, najpreciznije bi bilo reći da nas čeka nastavak onoga na šta smo navikli, ali ne baš u sasvim istim proporcijama kao do sada, jer sada smo prošli zahtjevnu dionicu, vi jadukti autoputa su uvijek ispred nas. Svakako, jedno poglavlje velikog i napornog rada jeza nama.

Tekst je nastao iz saradnje EU i Ministarstva javne uprave