Za nadoknade u slučaju nestanka struje 100.000 eura

Crnogorski elektrodistributivni sistem CEDIS opredijelio je budžetom za 2020. godinu 100.000 eura za finansijske kompenzacije koje u slučaju nestanka struje sljeduju potrošače. Izvršni direktor CEDIS-a Zoran Đukanović rekao je u intervjuu Dnevnim novinama da je od 8. avgusta, kada je počela primjena Pravila o minimumu kvaliteta isporuke i snabdijevanja električnom energijom, primljeno 19 zahtjeva korisnika. On je naveo i da je do početka decembra 2019. godine bilo više od 4.000 planiranih prekida u napajanju, što predstavlja rast od 75 odsto u odnosu na prethodnu godinu. Taj podatak, kako je ukazao Đukanović, ukazuje koliko je kompanija, kroz održavanje i projekte revitalizacije, intenzivirala aktivnosti na mreži.

CEDIS je ove godine počeo projekat revitalizacije distributivne mreže. Da li ste ispunili plan? Koje ste dalekovode obnovili i koja je vrijednost izvedenih radova?

Đukanović: Godina koja je na izmaku u najvećoj mjeri protekla je u znaku pokretanja trogodišnjeg investicionog ciklusa vrijednog oko 50 miliona eura, koji je usmjeren na revitalizaciju srednjenaponske (SN) i niskonaponske (NN) mreže sa koje se napajaju crnogorska sela. CEDIS će do kraja 2021. uložiti desetine miliona u mrežu i objekte u crnogorskim selima u cilju kvalitetnije, sigurnije i stabilnije isporuke električne energije.

Projekat predstavlja žilu kucavicu razvoja sela, jer se obnovom i unapređenjem elektroenergetske mreže stvaraju uslovi za priključenje novih objekata i otvaraju mogućnosti za ruralni razvoj, ljepši i dinamičniji život seoskog stanovništa na kojem se nalazi oko 20.000 mjernih mjesta. Radovi na revitalizaciji SN i NN mreže obuhvatili su u ovoj godini dalekovode Grahovo u Nikšiću, Bijela u Šavniku, Gubavač i Tomaševo u Bijelom Polju, Dolac u Beranama, Slap Zete u Danilovgradu i Krute u Ulcinju. Do kraja novembra revitalizovano je oko 190 kilometara mreže što je, između ostalog, podrazumijevalo zamjenu oko 1.960 stubova na SN i NN nivou, kao i rekonstrukciju više od 80 trafostanica naponskog nivoa 10/0,4 kilovolti (kV). Aktivnosti na dalekovodu Bijela su završene, a u završnoj fazi su i aktivnosti na dalekovodima Grahovo i Dolac. Završetak radova na ostalim dalekovodima planiran je za kraj aprila naredne godine. Za rekonstrukcije navedenih sedam dalekovoda opredijeljeno je oko 12,4 miliona eura.

Koje dalekovode ćete revitalizovati naredne godine? Da li će akcenat biti na ruralnim područjima?

Đukanović: Za drugu godinu projekta revitalizacije SN i NN elektroenergetske mreže opredijeljeno je oko deset milona eura. Nakon detaljne analize stanja mreže definisani su prioritetni dalekovodi koji će biti revitalizovani tokom naredne godine, a izbor dalekovoda je dominantno zavisio od frekvencije prekida. Dakle, naredne godine kroz Projekat revitalizacije biće rekonstruisano još sedam dalekovoda sa kojih se napaja skoro 5.000 korisnika na ruralnom području. Projekat će obuhvatiti dalekovode Velimlje u Nikšiću, Lijeva Rijeka u Podgorici, Biševo u Beranama, Virpazar u Baru, Ostros u Ulcinju, Gornja Morača u Kolašinu i Boljanići u Pljevljima.

Paralelno će biti revitalizovani srednjenaponski dalekovodi Podgorica iz Danilovgrada i Hoti u opštinama Danilovgrad i Tuzi, sa više od 1.200 mjernih mjesta. Projekat revitalizacije je dosta zahtjevan sa aspekta izvođenja radova zbog dužine dalekvoda, broja stubova, trafostanica i konfiguracije terena. Upravo to je razlog beznaponskih stanja o kojima se naši korisnici blagovremeno obavještavaju. Tako da bih iskoristio priliku da im se zahvalim na razumijevanju i strpljenju, jer upravo ovaj projekat se realizuje kako bi oni imali kvalitetnije napajanje.

Da li je, i u kojem iznosu, CEDIS do sada isplaćivao potrošačima finansijske nadoknade u slučaju nestanka struje?

Đukanović: Kako je javnost i informisana, Pravilima o minimumu kvaliteta isporuke i snabdijevanja električnom energijom se utvrđuju pokazatelji kvaliteta i finansijska kompenzacija koju su energetski subjekti dužni da plate zbog neispunjavanja propisanog minimuma kvaliteta. Od avgusta 2019. godine, odnosno od početka primjene pravila, primljeno je 19 zahtjeva korisnika. Po osnovu pokazatelja kvaliteta “Ponovno uspostavljanje napajanja u DS” i “Obavještenje o prekidu napajanja”, primljeno je po osam zahtjeva, dok su po osnovu pokazatelja “Odgovor na prigovor o naponu” primljena tri zahtjeva korisnika. CEDIS u navedenom periodu nije imao finansijskih nadoknada po osnovu zahtjeva korisnika.

Predviđate li finansijskim planom za narednu godinu formiranje budžeta za nadoknade?

Đukanović: Godišnjim budžetom za 2020. godinu je budžetiran dio koji se odnosi na troškove finansijske kompenzacije u iznosu od 100.000 eura.

Koliko je 2019. bilo prekida u napajanju i za koliko će se, prema procjenama CEDISa, smanjiti u narednoj godini?

Đukanović: Broj planiranih prekida, zaključno sa 1. decembrom, iznosio je 4.101, što predstavlja rast od 75 odsto u odnosu na prethodnu godinu, tokom koje su najavljena i realizovana 2.342 prekida. Zapravo, taj podatak ilustruje koliko smo u CEDIS-u tokom godine, kroz održavanje i projekte revitalizacije, intenzivirali aktivnosti na mreži. Već nekoliko godina unazad, bilježimo trend smanjenja neplaniranih prekida u napajanju, a što je i očekivan pozitivan efekat milionskog investiranja u infrastrukturu za distribuciju električne energije.

Sa druge strane evidentan je i trend povećanja planiranih prekida, odnosno prekida koje putem sredstava javnog informisanja najavljujemo, a koji su neophodni da bi se bezbjedno izvodili radovi na mreži. Statistika prekida nedvosmisleno potvrđuje navedeno. Razlika u broju i trajanju prekida je najuočljivija na 35 kV nivou na kojem je broj neplaniranih prekida smanjen 36 odsto u odnosu na 2018. godinu. Na 10 kV mreži, u odnosu na prethodnu godinu, zabilježeno je smanjenje broja neplaniranih prekida od 14 odsto. Takođe, na niskonaponskom nivou je smanjen broj neplaniranih prekida za 13 odsto u odnosu na prethodnu godinu.

Građani se često žale na plaćanje gubitaka na mreži. Kolika je vrijednost tih gubitaka u 2019. godini? Koliko je od toga transponovano u tarife na računima za električnu energiju, a koliko je platio CEDIS?

Đukanović: Nije na odmet konstantno isticati, kako bi se i dalje prisutan animozitet javnosti prema ovoj temi donekle umanjio, da gubici u prenosnom i distributivnom sistemu čine sastavni dio prodajne cijene električne energije svuda u svijetu. Tehničke gubitke nije moguće anulirati, jer su posljedica funkcionisanja distributivnog sistema električne energije. Trošak gubitaka utvrđuje Regulatorna agencija za energetiku koja je trošak po regulatornim godinama 2017-2019. utvrdila primjenom stope gubitaka od 8,43 odsto, a koja je određena na osnovu studije gubitaka koju je izradio Elektrotehnički fakultet u Podgorici, a revidirao Energetski koordinacioni centar u Beogradu.

CEDIS posljednjih godina sprovodi intenzivnu borbu sa gubicima. Trend pada gubitaka ima kontinuitet, smanjeni su sa 20,84 odsto koliko su iznosili 2012. godine na 13,83 odsto 2018. Ušteda ostvarena smanjenjem gubitaka, koja je u velikoj mjeri rezultat implementacije AMM projekta (ugradnja novih, elektronskih brojila) od 2013. do 2018, iznosi 35 miliona eura. Trend smanjenja je nastavljen i u 2019, pa su gubici u distribuciji električne energije zaključno sa 1. decembrom ostvareni u iznosu od 318,7 gigavatsati ili 12,92 odsto ukupno preuzete električne energije koja je ušla u distributivni sistem.

U javnosti se često ishitreno, bez prethodne stručne konsultacije, plasiraju informacije na osnovu kojih se stiče utisak da crnogorski građani plaćaju ekstremno visoke iznose po osnovu gubitaka. Stoga, smatram da je važno istaći, mada je komparacija nezahvalna zbog razlika u metodologiji obračuna, da su ukupni gubici u crnogorskom distributivnom sistemu, uključujući i iznos koji je dio cijene električne energije u Crnoj Gori, na srednjem nivou u odnosu na zemlje regiona, od kojih su pojedine članice EU.

Sa kojim problemima se kompanija najviše suočavala tokom 2019. godine i šta ste preduzimali da ih riješite?

Đukanović: Odobreni planovi su ambiciozni, tako da se kao problem nameće stepen realizacije investicionih planova. Ograničenja koja utiču na planiranu dinamiku realizacije investicija se, prije svega, tiču obezbjeđivanja obimne dokumentacije, naročito na područjima koja nisu u zahvatu planskih dokumenata, a gdje je neophodan razvoj elektroenergetske infrastrukture. Jedan od dominantnih problema je i rješavanje imovinsko-pravnih odnosa u cilju obezbjeđivanja lokacija za izgradnju elektroenergetskih objekata, a odnose se i na nepokretnosti koje su u državnom vlasništvu za koje se zahtijeva višemjesečno rješavanje, kao i na nepokretnosti u privatnom vlasništvu, zbog nemogućnosti postizanja sporazuma sa vlasnicima ili nezavršenih ostavinskih postupaka.

Dugotrajan je i postupak pribavljanja saglasnosti na elaborate o procjeni uticaja na životnu sredinu, koju izdaje Agencija za zaštitu životne sredine. Konkretno, u slučaju projekta izgradnje 35kV kablovskog voda TS 110/35kV Tivat-TS 35/10kV Račica, čija je planirana vrijednost oko 294.000 eura. Dobijanje saglasnosti na elaborat procjene uticaja izgradnje kablovskog voda na životnu sredinu je trajalo oko pet mjeseci. Ilustrativan je i problem oko izgradnje 10 kV priključnog voda za trafostanicu Crvena Glavica 3 u Budvi. Zbog neusaglašenosti planske dokumentacije sa stanjem na terenu i insistiranjem na primjeni rješenja iz planskog dokumenta (kabl treba da se polaže u trotoaru saobraćajnice, a saobraćajnica još uvijek ne postoji), za priključni 10 kV vod nije moguće dobiti Urbanističko tehničke uslove. Primjera ima mnogo, a u CEDIS u ćemo nastaviti i u narednom periodu sa intenzivnim aktivnostima u cilju stvaranja optimalnih uslova za efikasniju realizaciju investicionih planova.

Gdje ekipe CEDIS-a trenutno izvode radove?

Đukanović: Paralelno radimo i na revitalizaciji srednjenaponskih dalekovoda Vrela na Cetinju, Mavrijan u Ulcinju i Krivošije u Kotoru. Završetak radova na pomenutim dalekovodima planiran je do kraja maja naredne godine. Privodimo kraju i radove na rekonstrukciji 16 srednjenaponskih dalekovoda u koje je do sada uloženo više od 1,7 miliona eura, čime ćemo kvalitet isporuke električne energije podići na značajno viši nivo za naše korisnike i u ruralnim područjima na kojima se nalazi oko 7.700 mjernih mjesta.

Ekipe CEDIS-a su uspjele da privedu kraju radove na revitalizaciji oko 280 kilometara mreže, zamijene 1.440 stubova, a rekonstruisano je više od 60 stubnih trafostanica 10/0,4 kV naponskog nivoa. U sklopu projekta, naše ekipe su aktivne na dalekovodima Lipova Ravan, Kneževići, Babići i Miljkovać u Nikšiću, kao i Lutovo, Mataguži i Radio-predajnik, na području Podgorice. Rekonstrukcija je aktuelna i na dalekovodima Cetinje i Meterizi na Cetinju, Luge u Beranama, Šas u Ulcinju, Kameno u Herceg Novom, Morinj u Kotoru, Skrbuša u Kolašinu, kao i na dalekovodima Komini u Pljevljima i Timar na Žabljaku. Pored projekata revitalizacije, ove godine su potpisani ugovori za devet projekata u vrijednosti većoj od dva miliona eura od kojih se najviše sredstava izdvaja za projekte zamjene transformatora u trafostanicama 35/10 kV. Ubrzo će biti potpisan i ugovor za važan projekat rekonstrukcije trafostanice 35/10 kV Kumbor, čija je vrijednost veća od 1,8 milona eura.