Piše,
Srđan Vukadinović, politički analitičar i sociolog
Jedanaest godina poslije sticanja nezavisnosti u Crnoj Gori su i dalje prisutne slabosti koje značajnim dijelom podrivaju efekte i kvalitet toga čina.
Ostale su ili se čak i uvećale podjele po mnogim podstrukturama društva. Slično kao što je bilo i prije nešto više od decenije. Podsjećanja radi princip koji je tada prihvaćen u procentualnom iznosu uspješnosti referendumskog izjašnjavanja je bio 55 : 45 odsto, što je bilo nezamislivo za dotadašnje demokratske i referendumske standarde. Jer, demokratska je svaka odluka koja je iznad 50 odsto. Ali, kao da je to nekako bila projekcija, dugoročnija od kratkoročne, polarizovanja crnogorskog društva. Sedamnaeste godine trećeg milenijuma se u tom procentualnom odnosu polarizacije crnogorskog društva nije mnogo toga promijenilo. Naprotriv ta podjela je i izraženija i generira dublju političku krizu koja se najočitije oslikava kroz crnogorski parlament.
Naglašene podjele su uzrok tinjajuće konfliktnosti u Crnoj Gori. I one ne samo da su se zadržale na onom ideološkom ili političkom nivou karaktera, nego su poprimile i obilježja ekonomske, obrazovne i regionalne podijeljenosti koja nije toliko bila prisutna prvih godina po sticanju ili novomilenijumskom obnavljavanju državnosti. Ali, u uslovima kriznih momeneta podjele se generiraraju i multiplikuju, čak i podstrukturama za koje se nije imao neki sličan nagovještaj.
Ako se apsolutna dominacija jedne partije (DPS) navodila kao uzročnik takvih podjela, poslije poslednjih izbora u oktobru 2016.godine se uspjela značajnim dijelom demonitirati apsolutna dominacija više od dvije ipo decenije prisutnog jednopartijskog monopola. Nema više pomenuta partija, sama, nadpolovičnu većinu u CG parlamentu nego joj je za to potreban nadomjestak nekih manjih stranaka. Tako da se trenutno ta parlamentarna većina održava „na mišiće“ što je vjerovatni znak skore tranzicije političke vlasti u Crnoj Gori.
Jeste to jedan mali iskorak ka izgradnji demokratske strukture društva, ali on nije dovoljan. Uz demontažu jednopartijskog monopola potrebna je izgradnja tri ili četiri politička subjekta koji će biti u relativnoj parlamentarnoj ravnoteži snaga, uz odstupanja koja su na nivou statističke greške. A pored toga neophodna je i ona ključna ili prva stvar – izgradnja institucija.
Nije u proteklih jedanaest godina u Crnoj Gori još uvijek izgrađen snažan sistem institucija u koje će se građani moći pouzdati kao svom značajnom osloncu. Zbog neizgrađenih institucija koje su, trenutno, velikim dijelom partitokratske ili liderokratske građani nemaju povjerenja u njih. Vidi se to po raznoraznim ispitivanjima javnog mnjenja po kojima mnogo veće povjerenje građani imaju u neke institucije koje nijesu Predsjednik države, Skupština, Vlada, Sudovi i tužilaštva i dr.
Kada treba razrešavati pojedine problematične situacije koje čine suštinu života građanima Crne Gore dominatniji su ili uticajniji u njihovom finalizovanju pojedini lideri ili političke partije koji imaju neprikosnovenu i tajnovitu moć, a koja nije rezultat povjerenja građana u iste. Zbog toga su slabe institicije, a jak partitokratski i liderokratski aparat. Prisutna je u crnogorskom društvu umjesto demokratije i modela pravne države partitokratija i liderokratija.
Nesporno je da su u proteklom jedanaestogodišnjem razdoblju napravljeni bitni i značajni koraci na putu ka evroatlantskim integracijama. Crna Gora je, kako ističu mnogi evropski dužnosnici, lider u regionu i ispred je svih ostalih zemalja zapadnog Balkana koje čekaju na prijem (NATO i EU), što je značajno.
Još jedna od slabosti države zbog neizgrađenih institucija je što u borbi protiv korupcije i kriminala nema vidljivih i očekivanih rezultata. Još uvijek ne postoji politička volja da krupne ribe, uz male izuzetke (Svetozar Marović i par predsjednika opština) budu procesuirane. Za sada su samo poznaniju pravde privedene „male ribe“.
Za jedanaest godina egzistiranja države Crne Gore raste svijest među njenim građanima o državi, o identietskim simbolima i pripadnost državi CG. Paralelno sa tim mora jačati i svijest o tome da Crnoj Gori ne prijeti nikakva opasnost od bilo koga susjeda ili neke druge države izvana. Tim prije što će veoma brzo Crna Gora postati punopravni član NATO alijanse. Mnogo više je opstojnost Crne Gore ugrožena od unutrašnjih disfunkcionalnosti (podjele, neizgrađene institucije, profiteri crnogorske nezavisnosti, ostrašnjenost).
Ukoliko se rasplamsa borba proitiv kriminala, korupcije i siromaštva, a učine napori u cilju jačanja institucija smanjiće se podjele u crnogorskom društvu. Iste će se pretvoriti u nešto iracionalno i nešto što nije toliko bitno. A to je onda kada se živi kvalitetom života koji je na zadovoljavajućem nivou i koji nailazi na punu podršku građanstva.
