Neka hrana nije zdrava kao što mislimo: Unosite li previše proteina?

U proteklih 20 godina, koje je pratio ogroman rast dijetetske, fitnes i industrije proteinskih dodataka, u javnosti su konstantno predstavljane koristi visoko-proteinskih režima ishrane. Međutim, naučna istraživanja ponavljaju da takva ishrana može škoditi zdravlju.

U nedavno objavljenoj studiji istraživača na Univerzitetu Istočne Finske, koja je tokom 22 godine pratila 2.400 muškaraca srednjih godina, navodi se da visoki unos proteina povećava rizik od srčanog udara za 49 odsto.

Brojne druge, dugotrajne studije takođe su otkrile da su ljudi koji konzumiraju velike količine proteina, naročito u obliku crvenog i prerađenog mesa, vjerovatno gojazni ili će češće oboljeti od dijabetesa tipa 2, kardiovaskularnih bolesti i raka debelog crijeva.

Pa zašto su nas ubjeđivali da jedemo sve više i više proteina?

Profesor ishrane i dijetetike na londonskom Kings koledžu, Tomas Sanders, kaže da je ideju o potrebi većeg unošenja proteina u organizam 1960-ih godina pokrenuo profesor Masačusetskog tehnološkog instituta, Nevin Skrimšo. On je tvrdio da proteinima koji potiču iz biljnih izvora, kao što je povrće, nedostaju vitalne aminokisjeline i da je zato potrebno jesti više proteina životinjskog porijekla.

Sanders kaže da je to podržala industrija hrane u Sjedinjenim Američkim Državama, ubjeđujući ljude da jedu sve više mesa.

“Potom se pokazalo da, jedući raznovrsnu biljnu hranu, možete unijeti u organizam sve potrebne aminokisjeline i teorija je raskrinkana do 1972. No, nedavno je oživjela, podstaknuta prehrambenom i industrijom zdrave hrane, te farmerskim lobijima”, dodaje profesor.

Jedan od glavnih pokretača povećane konzumacije proteina bila je kultura teretane, koja je nastala krajem devedesetih, praćena trendom za dobijanje mišićne mase. Ali naučnici vjeruju da je ideja da su dodatni proteini u ishrani neophodni kako bi se izgradili mišići, bilo putem mesa ili suplemenata kao što je proteinski šejk, zapravo mit.

“Ispitivanja pokazuju da davanje dodatnih proteina ljudima ustvari ne povećava mišićnu masu”, naglašava Sanders.

Ukazuje da se mišići grade vježbanjem, da tijelo višak proteina pretvara u amonijak i ureu, te ga potom izlučuje.

“Zapravo, u poređenju sa drugim sisarima, ljudi su prirodno prilagođeni na relativno nizak unos proteina, te je potrebno oni čine samo 10 odsto dnevnog unosa kalorija. To je oko 50-60 grama za prosječnu osobu”, objašnjava Sanders, ističući da istraživanja o ishrani pokazuju da ljudi tokom dana u prosjeku unesu mnogo više, od 75 do 100 grama proteina.

Tokom proteklih 50 godina, istraživanja su konstantno pokazivala da, kad god se poigramo sa prirodnom potrebom za proteinima, možemo očekivati negativne posljedice. U ljudskom majčinom mlijeku ima malo proteina: kad se formula kravljeg mlijeka prvi put koristila za stvaranje vještačke zamjene za majčino mlijeko, utvrđeno je da prekomjerni sadržaj proteina izaziva ubrzani rast u ranom životu. To je povezano sa povećanim rizikom od nastanka hroničnih bolesti, kao što je rak, te je formula morala da bude prilagođena, kako bi imala niži sadržaj proteina.

Kod odraslih, visoki unos određenih izvora proteina, na primjer crvenog mesa kao što je jagnjetina, govedina i svinjetina, kao i mesnih prerađevina, povezan je sa različitim hroničnim bolestima. Ali, iako su ti trendovi već dugo poznati, naučnici su relativno skoro skupili dokaze o tome zašto se to događa.

Veza između crvenog ili obrađenog mesa i srčanih oboljenja je složena. Crveno meso ima veoma visok nivo gvožđa, a obrađeno ima mnogo soli, čija velika koncentracija je loša za srce. No, osim toga, prekomjerno unošenje proteina povećava količinu uree, što povećava opterećenje bubrega. To se povećava kroz život, pošto bubrežna funkcija prirodno opada godinama. Nije iznenađujuće što su studije dosljedno utvrdile veze između bolesti bubrega i ishrane bogate crvenim mesom.

“Hronične bolesti bubrega takođe doprinose kardiovaskularnim problemima, naročito otkazivanju srca, jer bubrezi regulišu stvari kao što je krvni pritisak”, kaže Sanders.

Naučnici su razvili i teorije o tome zašto velike količine crvenog i prerađenog mesa mogu dovesti do raka debelog crijeva, posebno kada je meso prekuvano. Hemijske reakcije između toplote i aminokisjelina u proteinu mogu da oslobode različita hemijska jedinjenja, kao što su heterociklični amini i policiklični aromatični ugljovodonici, za koje se smatra da su kancerogeni. Osim toga, visoka količina nitrata pronađenih u obrađenoj hrani može izazvati tešku stomačnu upalu, koja dovodi do ubrzanog razmnožavanja ćelija, karakterističnog za rak.

Mikrobiološka istraživanja ukazuju na to da ishrana sa visokim sadržajem proteina može promijeniti pH vrijednost u crijevima, stoga i prirodnu bakterijsku floru u njima, što ima potencijalno kancerogene posljedice.

“Te bakterije pretvaraju žuč u crijevima u sekundarnu žučnu kisjelinu, za koju se smatra da podstiče rast tumora”, navodi Sanders.

Ali nisu svi proteini povezani sa negativnim posljedicama. Smatra se da proteini koji potiču od živine, mlijeka i biljaka, kao što su pasulj, grašak i orasi, imaju neutralan ili čak blagotvoran utjecaj na zdravlje bubrega i srca, pod uslovom da se konzumiraju umjereno.

Možda je jedan od najvećih problema sa velikim unosom proteina to što on tipično ukazuje na neuravnoteženu ishranu, jer ga prati nedostatak drugih ključnih izvora hrane. Ujednačena ishrana je ona koja ispunjava sve vaše potrebe za hranljivim materijama i sprječava hronične bolesti, kaže Sanders.

Kako dodaje, ishranu ljudi koji konzumiraju mnogo proteina često karakteriše nizak nivo vlakana.

“Mi mislimo da su kolorektalni rak i gojaznost povezani sa malim unosom vlakana. Bilo je toliko negativnosti u vezi sa mastima tokom godina, ali u velikim studijama se vidi da povećanje tjelesne težine obično dolazi onda kada se veliki dio ishrane bazira na životinjskim proteinima”, zaključuje Sanders.

Ž.N.