Američki sajber ratnici u Crnoj Gori

Američka Komanda za sajber odbranu (Cyber Command) poslala je takozvane “sajber ratnike” u savezničke države kao što su Crna Gora, Sjeverna Makedonija i Ukrajina, kako bi pomogli u odbrani mreža tih zemalja od hakerskih napada, ali i da bi zaštitili izbore u Sjedinjenim Američkim Državama koji će biti održani 2020. godine.

Kako je objavio web sajt Syberscoop, takozvani “sajber ratnici” poslati su i u Crnu Goru, sa ciljem da odbrane, između ostalog, izborni sistem u SAD od potencijalnog miješanja. To je saopštio Timoti Haugh, komandant nacionalne misije američke Komande za sajber odbranu.

Ne želeći da otkriva tehničke i operativne detalje angažovanja “sajber ratnika”, general Haugh je rekao da se ta operacija, interno u američkom Ministarstvu odbrane naziva “sintetička teologija”. Cilj tih aktivnosti je da se aktivno ometa i onemogući miješanje u izborni proces koje potiče iz zemalja poput Rusije, koju je američka obavještajna zajednica označila u pokušaju miješanja tokom predsjedničkih izbora 2016. Godine, objavio je Syberscop.

Istražitelji su takođe otkrili da su se hakeri infiltrirali u državnu izbornu infrastrukturu tokom 2018. godine, a određene istrage su pokazale da sumnjivi propagandisti još koriste društvene medije za manipulisanje javnim mnjenjem. Haugh nije precizirao u kojim sve zemljama Cyber Command trenutno ima operacije u pripremi za 2020. ali je rekao da će takva partnerstva nastaviti da rastu.

“Kada tražimo partnerstva u inostranstvu, želimo to da učinimo gdje god postoji potencijalni protivnik koji bi ciljao i naše izborne sisteme”, rekao je Haugh.

On je kazao novinarima da je Sajber komanda (Cyber Command) “obavila dobar posao u operacijama pokrenutim ranije kako bi se suprotstavila pokušajima miješanja u američke izbore, a da je tek posljednjih godina mogla da uspostavi odbranu protiv suparnika u inostranstvu”.

Ta informacija je, između ostalog, otvorila pitanje koliki su kapaciteti Crne Gore za borbu protiv kako hakerskih napada, tako i u odnosu na odbranu od djelovanja spolja na društevnim mrežama. Direktor Vladinog Direktorata za elektronsku upravu i informatičku bezbjednost Dušan Polović, za Radio Slobodna Evropa kaže, da se sajber napadi na Vladine institucije broje u hiljadama.

“Radi se o hiljadama napada. Broj napada na državnu informatičku infrastrukturu se mijenja na dnevnom nivou, kao i sama kompleksnost tih napada. Dakle, stvar je samo percepcije šta danas posmatramo kao napad. Jer bi mogli govoriti i o desetinama hiljada napada. To nije specifičnost, niti ekskluzivitet Crne Gore i siguran sam dok sada razgovaramo da su u toku neke vrste napada na naše resurse”, kaže Polović koji naglašava da pomoć koja je dobijena od NATO partnera i prijateljskih zapadnih zemalja ključna za podizanje nivoa osposobljenosti za odgovor na incidente.

“Ističem takođe i podršku ambasada SAD i Izraela i u nedavnim razgovorima sa ambasadorima ovih država prepoznali smo zajednički oblast sajber bezbjednosti kao prioritet u budućoj saradnji”, rekao je Polović.

Dekan Fakulteta za informacione tehnologije Adis Balota kaže za Radio Slobodna Evropa da NATO alijansa pruža pomoć u oblasti sajber bezbjednosti, jer Crna Gora, kao i bilo koja država, ne može da razvije u dovoljnoj mjeri sve kapacitete koje zahtijeva današnji trend razvoja informacionih tehnologija.

“Upravo NATO kao najjača vojna alijansa ima sposobnost da pomaže i u ovakvim slučajevima. Crna Gora je prepoznata, zbog prethodnih događaja, kao država gdje može da bude visokog rizika, uticaja širenja lažnih vijesti na izborne kampanje preko sajber prostora. Tako da NATO već duži niz godina pomaže, ne samo u podizanju kapaciteta, nego i infrastrukturno, u opremi i edukacijama, a sve u cilju da Crna Gora bude pod istim kišobranom kao sve druge države”, kaže Balota ocjenjujući da je intenzitet sajber napada sličan intenzitetu napada u ostalim zemljama jugoistočne Evrope.

“Jedan od glavnih aspekata jesu određeni DOS napadi, blokiranje određenih servisa, a to je veoma teško odmah povezati sa određenom državom, jer su ti napadi koordinirani preko malicioznih programa ili preko nekih servera koji su pod nekom drugom jurisdikcijom. Tako da su to ti napadi tretirani i u drugim državama. Crna Gora jeste interesantna upravo zbog procesa ulaska u NATO, tako da mislim da je sada na osnovu izvještaja koji se objavljuju, da su intenziteti tih napada u manjoj ili većoj mjeri isti kao u kompletnoj Jugoistočnoj Evropi”.

O fenomenu lažnih vijesti i medijskih manipulacija posljednjih godina se sve češće govori u kontekstu štete od takvog izvještavanja i prava građana na istinu, a Evropski parlament je početkom godine usvojio rezoluciju koja se tiče neprijateljske propagande i odgovora na nju.