Brussel Morning: Pobjeda Milatovića može da znači pokušaj destabilizacije Crne Gore od strane Rusije

Američki analitičar i poznavalac evropskih prilika, Dagan Flanakin, objavio je analizu izbora u Crnoj Gori. Na njuz portalu Brussel Morning, Flanakin pise – 2. aprila ova zemlja će za predsjednika izabrati ili čovjeka koji je pomogao da se osigura nezavisnost zemlje i njeno članstvo u NATO-u ili kandidata kojeg podržavaju iste one snage koje preferiraju da Crnogorci žive pod srpskom hegemonijom. On upozorava na destabilizaciju Crne Gore od strane ruske velesile, ukoliko pobjedu odnese kandidat koga podrzavaju velikosrpski nacionalisti, proruski orijentisani.

Višedecenijska borba Crne Gore da izbjegne ruski uticaj i pridruži se savezu slobodnih nacija zapada ponovo je u opasnosti. 2. aprila ova zemlja će za predsjednika izabrati ili čovjeka koji je pomogao da se osigura nezavisnost zemlje i njeno članstvo u NATO-u ili kandidata kojeg podržavaju iste one snage koje preferiraju da Crnogorci žive pod srpskom hegemonijom – što je pozicija koju favorizuje ruski medvjed.

Iako mala po veličini i broju stanovnika, savez Crne Gore sa NATO-om i njena namjera da se pridruži Evropskoj uniji osiguravaju punu kontrolu NATO-a nad Jadranskim morem. Ovo štiti trgovačke puteve od italijanskih gradova Trsta, Venecije i Padove i dolje preko Slovenije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine na sjeveru do Albanije i Grčke na jugu. Sve države osim Bosne i Hercegovine (koja teži ka NATO-u) su članice NATO-a.

Milošević je zbačen sa vlasti u narodnoj revoluciji u oktobru 2000. godine, a šest godina kasnije tijesna većina Crnogoraca glasala je za okončanje federacije sa Srbijom. Nova zemlja, na čelu sa Milom Đukanovićem (koji je bio i premijer i predsjednik) i njegovom Demokratskom partijom socijalista, primljena je u članstvo u NATO 2017. godine i aplicirala za punopravno članstvo u EU. Crnogorski parlament glasao je sa 46-or0 za članstvo u NATO, ali je 35 proruskih poslanika bojkotovalo glasanje, uz navijanje stotina anti-NATO demonstranata.

Ova stremljenja prema Zapadu nisu dobro dočekana ni u Kremlju ni kod Srba i Crnogoraca koji su nastrojeni prema Rusiji, koji su 2016. pokušali da sruše vladu u neuspjelom državnom udaru. Stalno uplitanje Rusije u crnogorsku politiku postalo je jače nakon opštih izbora 2020. na kojima su velike promoskovske partije postale dio vladajuće koalicije – neki kažu zahvaljujući djelimično glasovima preko 50.000 „fantomskih“ birača.

Na prvom glasanju 19. marta Đukanović je dobio 35 odsto glasova, dok su Jakov Milatović i njegova partija Evropa sad osvojila 29 odsto glasova. Milatovića je, međutim, podržao Andrija Mandić iz prosrpskog Demokratskog fronta, koji je osvojio 19 odsto glasova. Mandić je za ovu kampanju umanjio svoje dugogodišnje protivljenje savezu Crne Gore sa Zapadom. Sada se hvali da „pobjeda našeg kolege Jakova Milatovića… nije moguća“ bez te podrške.

Prije glasanja 19. marta, zamjenik američkog državnog sekretara Gabriel Eskobar, karijerni diplomata čija angažovanost u jadranskom koridoru datira od 1998. godine, upozorio je da će Rusija pokušati da se umiješa u izbore i izazove unutrašnje tenzije koristeći tradicionalne kanale za širenje dezinformacija. Nakon što se Crna Gora pridružila sankcijama EU protiv Moskve, Kremlj je stavio ovu državu na svoju listu neprijateljskih država.

Iako je funkcija predsjednika u Crnoj Gori danas uglavnom ceremonijalna (premijer ima daleko veća ovlašćenja), ove izbore mnogi vide kao barometar za izbore 11. juna za parlament koji je raspušten nakon glasanja 19. marta. Posljedice pandemije COVID-a i ruske agresije na Ukrajinu (koja je imala posljedice širom Evrope) su neki od razloga skorašnje političke nestabilnosti države.
Đukanović se nada da će, još jednom pobjedom na predsjedničkim izborima, moći da uvede svoju mladu državu, kroz preostale prepreke, u članstvo u EU. Ako Crna Gora, međutim, nastavi sa svojim unutrašnjim sukobima, zemlja će biti direktno podložna daljoj destabilizaciji od strane ruske meke moći i uticaja, jer Kremlj nastoji da povrati svoju izgubljenu kontrolu nad istočnom Evropom.

Prirodne ljepote Crne Gore su možda njena glavna atrakcija, jer preko dva miliona turista godišnje posjeti njene planine, plaže i kanjone (uključujući kanjon rijeke Tare, koji se nalazi na UN listi Svjetske baštine od 1980; samo je Veliki kanjon dublji). Turizam i privatni sektor doveli su do privrednog rasta zemlje od 6,9 odsto u 2022. godini, a prihodi od turizma su se nakon pandemije povratili i iznosili samo 50 miliona eura manje od rekordnih 1.047 miliona eura.

Đukanović je ulazak u NATO 2017. godine nazvao najvažnijom odlukom svog naroda u novijoj istoriji “nakon duge patnje i lutanja kroz istoriju”. Članstvo u NATO-u, rekao je tada, Crnu Goru stavlja “konačno na poziciju koja joj logično, istorijski, civilizacijski i kulturno pripada”. Tadašnji premijer Duško Marković je dodao da će “ovaj dan biti obilježen među najsjajnijim u našoj istoriji.”

Ukoliko Milatović pobijedi – uz pomoć prosrpskog Demokratskog fronta – povećava se vjerovatnoća da će novi parlament biti pod pritskom da podriva učešće Crne Gore u NATO-u i njenu težnju za članstvom u EU. Poraz Đukanovića mogao bi se posmatrati i kao odbacivanje uticaja SAD, a mogao bi staviti i dodatni pritisak na Srbiju da stane na stranu Moskve.

Čini se da su ulozi previsoki da bi se kladili na novonastalu partiju Evropa sad, koja je osnovana prije manje od godinu dana i bez istorije upravljanja nacijom zahvaćenom unutrašnjim političkim sukobima. S obzirom da bi predsjednički izbori mogli prognozirati ishod parlamentarnih izbora u junu, čini se ispravnim da se doslovnom osnivaču moderne nacije Crne Gore dozvoli da završi svoj posao na obezbjeđivanju članstva u EU za svoj narod.

Dagan Flanakin je viši politički analitičar Komiteta za konstruktivno sjutra i autor mnogobrojnih članaka o svjetskoj politici.