Sudeći po programima izbornih lista koje učestvuju na vanrednim parlamentarnim izborima 2023. godine u Crnoj Gori žive samo hetero muškarci, ističe se u analizi koju su sproveli Centar za ženska prava i Spektra u Crnoj Gori.
“Prema tome možemo pretpostaviti kako će izgledati buduće politike, u čije ime i za koga će se donositi. Bez upotrebe rodno razvrstanih podataka, sa rijetkim mjerama koje se tiču osnaživanja žena, LGBTI, osoba sa invaliditetom, Romkinja i drugih marginalizovanih grupa, programi većine izbornih lista djeluju obeshrabrujuće, deklarativno i ne doprinose evropskom putu Crne Gore”, navode ove NVO.
Uz nisko učešće žena u vršenju vlasti, koje, sudeći prema najnovijim istraživanjima o pozicijama izbornih lista i rangiranosti žena na njima, ni ovaj put neće premašiti 25 odsto poslaničkih mandata u inicijalnom sazivu Skupštine, problemi većeg dijela populacije ostaju uglavnom netaknuti u programima koje su analizirali.
“Djelovi programa koji se tiču siromaštva, diskriminacije, obrazovanja, kulture, nauke, sporta, medija, urbanog planiranja, saobraćaja, poljoprivrede, zelenih ekonomija, finansija, turizma uzimaju u obzir samo jednu perspektivu, propuštajući da iskoriste dostupne podatke koji bi im omogućili da obrate pažnju na specifičnosti od kojih zavisi da li će programi odgovoriti potrebama ukupnog stanovništva”, ističe se.
Analiza koju su sproveli Centar za ženska prava i Spektra u Crnoj Gori, pokazuje da od 11 programa, svega 1 izborni program minimalno konsultuje rodne analize.
“Što navodi da se zapitamo za koga partije kreiraju politike, ako one nijesu informisane specifičnim potrebama žena, naročito onih koje pripadaju ranjivim grupama. Rodna ravnopravnost je minimalno uključena u izborne programe, a dva programa uopšte ne uključuju ovu temu. Rodna ravnopravnost se skoro isključivo prepoznaje kroz prizmu rodno zasnovanog nasilja, koje takođe nije adekvatno obrađeno. Samo 1 izborni program podjednako komunicira i sa građanima i građankama i dosljedno koristi rodno senzitivan jezik”, ističu ove NVO.
Ciljane mjere za dostizanje rodne ravnopravnosti podržavaju stereotipne patrijarhalne rodne uloge, pa su dominantno dio socijalnih politika, minimalno su prisutne u oblasti vladavine prava i ljudskih prava, ekonomskih politika (kroz razvoj ženskog preduzetništva) i tek ponegdje u sektoru kulture, zdravstva i sporta.
“Samo jedan program se direktno osvrće na temu prava LGBTI, OSI i RAE (samo u okviru poglavlja koje se odnosi na socijalnu pravdu). Sedam analiziranih programa jednom rečenicom obuhvataju prava LGBTI, OSI i RAE zajednicu, kroz opšta mjesta, bez konkretnih mjera. Nijedan program ne prepoznaje prioritete ovih marginalizovanih zajednica, niti žene iz ovih zajednica. To ukazuje da političke partije potrebe žena iz ovih zajednica tretiraju kao poslednje među jednakima, jer se te žene suočavaju sa diskriminacijom po više osnova”, navode ove NVO.
U analizi programa primjetni su narativi koji (zlo)upotrebljavaju shvatanje tradicije, bilo da na diskriminatoran, isključujući i heteronormativan način tretiraju porodicu, bilo da jasno uvezuju tradicionalne vrijednosti sa nacijom i državom.
“Stoga bi se prije reklo da je u pitanju retrogradna politika nego čuvanje nasljeđa, s obzirom na tradiciju borbe za socijalnu pravdu na našim prostorima”, ističu ove NVO.
Analiza pokazuje zabrinjavajući manjak svijesti, ili hrabrosti, da se pitanja rodne ravnopravnosti stave u fokus izbornih programa.
“To znači još jednu izgubljenu šansu da potrebe žena i ranjivih grupa budu prepoznate od onih koji bi trebalo da ih predstavljaju”, navode ove NVO.
Kako su dodali, uz činjenicu da četiri od 11 lista nijesu dostavile svoje programe na analizu, stiče se utisak da je odgovornost lista prema ženama i ranjivim grupama na izuzetno niskom nivou, a samim tim da je potrebno još dugo putovati prije nego što stignemo do društva u kojem svako ima pravo na dostojanstven život.
Centar za ženska prava i Spektra će nastaviti da prate rodnu ravnopravnost u izbornom procesu i informišu građanke i građane, naročito one iz ranjivih grupa, o načinu na koji političke partije zastupaju njihove potrebe.
Centar za ženska prava je organizacija koja kroz program servisa podrške, javnog zastupanja i kulture, već 10 godina radi na osnaživanju žena u Crnoj Gori kroz povećanje dostupnosti nedostajućih specijalizovanih usluga za žrtve rodno zasnovanog nasilja i diskriminacije.
Asocijacija Spektra je feministička nevladina organizacija, koju vode transrodne i rodno varijantne osobe, koja već šest godina kroz intersekcionalan pristup doprinosi jačanju rodne ravnopravnosti, poštovanju ljudskih prava i demokratskih vrijednosti.
