Lojpur: EU se ozbiljno priprema za proširenje

Zaključci lidera 28 zemalja članica EU, usvojeni 24. marta u Briselu, u kojima pozivaju na jasnu potvrdu evropske perspektive regiona, te otvorena podrška samitu EU Zapadni Balkan u maju ove godine u Sofiji, potvrđuju da se Evropska unija ozbiljno priprema za prijem novih članica, te da se u procesu koji je pred nama drži utvrđene dinamike, ocjenjuje za Dnevne novine profesor Univerziteta Crne Gore, dr Anđelko Lojpur, pregovarač za poglavlja: 25 Nauka i istraživanje, 25 Obrazovanje i kultura i 10 Informatičko društvo i mediji.

Profesor Lojpur ističe i da Evropi trebaju snažni partneri koji će nastaviti da sprovode reforme, te da je koncept regate definitivno opredjeljenje.

“Činjenica je takođe, da se 2025. godina kvalifikuje kao “vrlo ambiciozna perspektiva”, te da će “njezino ostvarenje u potpunosti zavisiti od objektivnih zasluga i ostvarenih uspjeha svake zemlje pojedinačno”. Dakle, to se odnosi i na Crnu Goru i Srbiju koje su zemlje kandidati. Strategija proširenja EU nije “izmišljena”, već se radi o strateškom dokumentu sa svim bitnim odrednicama koje takav dokument treba da ima. Otuda je ovaj put od posebne važnosti, jer, na prvom mjestu, obavezuje njegovog donosioca – Evropsku komisiju da proces proširenj a značajno finansijski podrži po više inicijativa. Podsjetiću, predstavljajući Strategiju, predsjednik EK gospodin Jean Claude Juncker kazao je da je perspektiva članstva u EU za zemlje regiona u političkom, sigurnosnom i ekonomskom interesu Unije, te da je “riječ o geostrateškom ulaganju u stabilnu, jaku i ujedinjenu Evropu koja se temelji na zajedničkim vrijednostima”. U mjeri u kojoj sam kao neko ko učestvuje u pregovorima upoznat i kao građanin svakako zainteresovan za uspješan tok odvijanja procesa pregovaranja, mislim da po prvi put imamo ovako jasno saopštene stavove, pri čemu se u prvi plan stavljaju interesi EU, što je dodatna garancija u pogledu krajnjeg ishoda čitavog procesa”, dodao je Lojpur.

Za profesora Lojpura, posebno je značajno što se konstatuje da je potrebno dati novi podsticaj reformama u regiji, finansijski i drugi, kako bi se riješili neki specifični problemi sa kojima se zapadni Balkan već duže vremena suočava, kao i to da se princip regate ne dovodi u pitanje.

“Činjenica da je EU do sada šest puta revidirala polazni tzv. Rimski ugovor, da se prvo proširenje desilo već 1973. godine sa pridruživanjem Velike Britanije, Danske i Irske, da je peto po redu proširenje bilo najbrojnije kada je deset bivših socijalističkih zemalja u uslovima nedovršenog procesa tranzicije pridruženo EU, i posljednje šesto, kada su to učinile Bugarska i Rumunija, svjedoči o jednom veoma dinamičkom procesu, gdje je posmatrano u globalnim okvirima svaki put iznova trebalo na novim osnovama osmišljavati vlastiti politički, ekonomski i ukupan društveni konceptualni okvir na način da članicama EU osigura političku stabilnost, ekonomsku održivost cjeline i poželjan nivo efikasnosti i sinergije EU kao sistema. Nepodijeljeni je utisak da je Evropa na prekretnici, kako to pojedini lideri iz EU ističu, posebno nakon Bregzita. Traži se novi “kamen temeljac nove Evrope”. Ono što je u svemu tome dobro i oko čega za sada nema mimoilaženja među liderima kada je u pitanju otpočinjanje novog reformskog procesa u EU jeste da bi okosnicu “nove” EU trebalo da čini jaka eurozona, ali da mjesto “čeka” i zemlje Zapadnog Balkana. U tom smislu su i predloženi zaključci koji se odnose na zapadni Balkan, a koji će biti saopšteni na samitu EU i zemalja zapadnog Balkana u 17. maja u Sofiji”, kaže Lojpur.

Profesor Lojpur ističe da je najnoviji dokument politike proširenja, sastavni dio šire strategije za jačanje Evropske unije u periodu do 2025. godine.

“Radi se o dokumentu koji je, prije svega, projektovan u funkciji poboljšanja demokratskog, institucionalnog i političkog okvira EU, prije nego što se može proširiti na zemlje Zapadnog Balkana. Pri tome se snažno potencira podsticanje balkanskih partnera da istraju u reformama, u čemu će imati finansijsku i podršku u resursima. Dakle, zemljama Zapadnog Balkana jasno su saopšteni pravci aktivnosti, dinamika i koraci koje zavisno od toga u kojoj su se fazi zatekle, moraju preduzeti svaka od njih. Njihov napredak u reformama biće ocjenjivan pojedinačno što u konačnom znači opredjeljenje za tzv. princip “regate””, naglašava prof. dr Anđelko Lojpur.

EU, kako kaže, ovoga puta ne želi da bilo što prepusti slučaju i izazove dodatnu nestabilnost.

“Obzirom na to da se kao ključni reformski zadatak za zemlje regiona označavaju reforme na području vladavine prava, temeljnih prava i dobrog upravljanja, pomirenja i uspostavljanja dobrosusjedskih odnosa, rješavanje otvorenih bilateralnih sporova, jačanje regionalnog ekonomskog prostora u cjelini, očigledno je da EU ovaj put ne želi da importuje bilo kakve sporove i nestabilnosti kojih, ruku na srce, trenutno ne manjka ni u EU”, poručuje Lojpur.