Piše: Momčilo Radulović, predsjednik Evropskog pokreta u Crnoj Gori
Uzalud je Edi Rama, na nedavnom Bledskom forumu, ovlaš dodirivao ruku predsjednika Rumena Radeva, tražeći mu, uz prijateljski osmijeh, da Bugarska prestane sa blokadom otvaranja pregovora za Sjevernu Makedoniju, a time i Albaniju, jer svi treba da se vodimo vrijednostima Evropske unije.
Rama je, takođe, kao i sam autor ovih redova, u više navrata, ponovio da novu politiku EU i njenih lidera danas vode nacionalizam i istraživanja javnog mnijenja, a ne osnivačke vrijednosti EU i ideje evropskog ujedinjenja.
Nažalost, potvrde za ovakve tvrdnje se danas mogu naći u gotovo svim državama članicama EU i intenzitet dvostrukih standarda samo raste sa veličinom zemlje i njene ekonomije.
Primjena tih „don’t do as I do, do as I tell you“ standarda je možda i najvidljivija u politici prema Zapadnom Balkanu i naročito u aktivnostima najvećih članica EU na ovim prostorima. Tako su ugovori o srpskim aerodromima, izgradnji beogradskog metroa ili potencijalnoj ekstrakciji litijuma pretvoreni u veliki povez na očima vodećih evropskih lidera, koji ne žele da vide što Aleksandar Vučić radi na razaranju institucija u Srbiji ili što radi na izazivanju nestabilnosti u zemljama regiona.
Ukratko, što su veći ugovori i ulaganja evropskih kompanija (pretežno francuskih i njemačkih) u Vučićevu Srbiju, to su niži standardi demokratije u toj zemlji i veća nestabilnost u ostalim zemljama Zapadnog Balkana. Takvom politikom lideri EU uništavaju jedan od osnovnih principa EU integracije, da sa evropskim investicijama i približavanjem EU moraju uporedo ići i standardi evropske demokratije.
I tu dolazimo do niza pitanja, čiji potencijalni odgovori plaše sve nas koji se decenijama iskreno i do zadnjeg atoma snage borimo za članstvo zemalja Zapadnog Balkana u EU.
Prvo, kakva je suštinska razlika u vrijednosnom smislu između investicija koje dolaze iz zemalja EU i onih investicija koje dolaze iz takozvanih trećih zemalja ?
Drugo, do kada će pojedini lideri EU ćutati ili tiho odobravati politiku medijskog, političkog, institucionalnog, klerikalnog, kulturnog i ekonomskog rata koji Vučićeva Srbija sprovodi nad Crnom Gorom već godinama. Ako im je teško da analiziraju sadašnjost, neka krenu malo u prošlost i analiziraju odnos Njemačke prema Austriji prije anšlusa. Biće iznenadjeni paralelizmima koje će pronaći u sadašnjem odnosu Srbije prema Crnoj Gori.
Možda nas onda sve zajedno lekcije iz istorije pokrenu na to da se u korist stvarne evropeizacije Balkana glavni izvori nestabilnosti na Balkanu počnu nazivati pravim imenom, uz politiku ozbiljnih sankcija za svaku dalju implementaciju politike „srpskog sveta“, koja, začudo, po onome što Vučić kaže, i ne postoji. Ovdje valja podsjetiti i da je Slobodan Milošević do samog kraja tvrdio da Srbija ne učestvuje ni u jednom ratu na Balkanu.
Na kraju, uzimajući u obzir ovu mini studiju slučaja vrijednosnog i interesnog trougla izmedju pojedinih EU lidera i EU institucija, sa jedne, Vučićeve Srbije sa druge i destabilizacije Crne Gore i BiH, sa treće, postavlja se i strateško pitanje o uticaju ovakvog sistema dvostrukih vrijednosti na jačanje ili slabljenje evropskih i evro-atlantskih integracija cijelog regiona.
Višegodišnja inertnost EU i NATO partnera, koji, iz ovog ili onog razloga, relativno mirno gledaju kako se preko politike „srpskog sveta“ u suštini sprovode koncepti mnogo šireg „ruskog svijeta“ u regionu Zapadnog Balkana, može, u većoj ili manjoj mjeri, rezultirati i time da se refleksije takvih politika mogu, poput bumeranga, negativno vratiti i na unutrašnjem i na vanjskom planu njihovih domicilnih politika.
Zbog toga je bitno da svi pokušamo da se ozbiljno i principijelno vratimo inicijalnim vrijednostima evropske integracije, da odbacimo u najvećoj mjeri dvostruke standarde i da makar, na kratko prestanemo da prosipamo floskule koje su postale tragikomične svima koji iskreno podržavaju članstvo zemalja Zapadnog Balkan u EU.
U tom duhu, da se malo i vratimo na početak ovog kratkog osvrta.
Naime, na Raminu molbu, bugarski predsjednik Radev je odgovorio da svaka zemlja Zapadnog Balkana mora proći rigorozne procese i veoma striktne procedure sve do samog učlanjenja, kao što je to radila Bugarska i druge zemlje EU.
U sali se nakon toga prolomio smijeh.
Iskren, ciničan, suzdržan i kiseo.
Baš kao i EU integracija zemalja Zapadnog Balkana danas.
