Postojeći skupštinski saziv ima ustavno pravo da izabere novog premijera i novu Vladu

Piše

Vladimir Pavićević, Društvo za istraživanje politike i političke teorije

U svijetlu krize Vlade i parlamentarne krize koju danas imamo u Crnoj Gori, u javnosti se kao zanimljiva i važna tema pojavilo pitanje da li u slučaju razrješenja predsjednika Vlade Zdravka Krivokapića i pada njegove Vlade postojeća skupštinska većina ili poslanici u postojećem skupštinskom sazivu mogu da izaberu novog premijera i novu Vladu ili bi u toj situaciji moralo da se ide na prijevremene izbore.

Jedan od najistaknutijih zagovornika ideje da postojeća skupštinska većina ne može izabrati novu Vladu ukoliko je na njenom čelu novi premijer je profesor Đorđije Blažić. Na osnovu analize Društva za istraživanje politike i političke teorije, ovim tekstom želimo da argumentujemo stav suprotan onome koji zagovara profesor Blažić – mi tvrdimo da nema ustavnih i drugih pravnih prepreka da ista skupštinska većina odnosno da poslanici postojećeg skupštinskog saziva smijene Krivokapića i njegovu Vladu i da izaberu novog premijera i novu Vladu Crne Gore u cjelini.

Prvo, osnovno je demokratsko pravilo u parlamentarnim demokratijama da skupštinska većina ima puni legitimitet da u istom skupštinskom sazivu mijenja i premijera i članove Vlade. Skupština je dakle politička institucija koja u sistemima poput ovog koji imamo u Crnoj Gori suvereno odlučuje o tome kada i koga treba mijenjati u Vladi Crne Gore, koja za svoj rad polaže račune upravo Skupštini. To znači da pad Vlade ne znači i raspuštanje Skupštine, već pad Vlade otvara priliku ili za izbor nove Vlade sa novim premijerom ili organizovanje prijevremenih izbora. O tome kojim će se putem ići dalje odlučuje upravo Skupština.

Drugo, u članu 95. crnogorskog Ustava piše da predsjednik Crne Gore predlaže mandatara nakon razgovora sa predstavnicima političkih partija iz Skupštine. Dakle, u Ustavu ne piše da predsjednik države to može da uradi samo jednom, neposredno nakon izbora i nikad više, već je norma opšta, važi za sve prilike u kojima većina u Skupštini Crne Gore ima potpis najmanje 41 poslanika za kandidata za mandatara. To znači da potpis minimalno 41 poslanika postojećeg skupštinskog saziva za predlog novog mandatara obavezuje predsjednika države da mandat za sastav nove Vlade povjeri toj ličnosti.

Treće, članom 84. Ustava Crne Gore propisano je da Skupštini mandat traje četiri godine dok mandat Vlade i premijera nije određen vremenski i zavisi od niza okolnosti. U istom članu precizno je navedeno da Skupštini mandat može da prestane i prije vremena na koje je izabrana raspuštanjem Skupštine ili skraćenjem njenog mandata. Nigdje, dakle, nije navedeno da Skupštini prestaje mandat padom Vlade ili razrješenjem predsjednika Vlade.

Četvrto, članom 105. crnogorskog Ustava predviđeno je da premijer i Vlada mogu podnijeti ostavku, ali to ne proizvodi nikakva ograničenja prava postojećeg skupštinskog saziva da bira novu Vladu i novog premijera.

Peto, po članu 110. Ustava Vladi može prestati mandat na neki od propisanih načina i do izbora nove Vlade stara obavlja svoju funkciju. Nigdje ne piše, jer to nije dio demokratskih pravila niti demokratske prakse, da nova Vlada može biti birana isključivo sa starim premijerom. Premijer je samo prvi član Vlade koji je predlaže i predstavlja. Ergo, u Ustavu ne postoji norma koja status premijera tretira onako kako to obrazlaže profesor Blažić, koji tvrdi da jedan izabrani premijer mora biti premijer četiri godine ili nema nove Vlade.

Šesto, član 103. Ustava u kojem piše da predsjednik Crne Gore predlaže mandatara u roku od 30 dana od dana konstituisanja Skupštine reguliše samo onu situaciju nakon konstituisanja novog saziva Skupštine i ništa drugo. Duh i sadržina Ustava je jasna – ovaj stav člana 103. odnosi se na period neposredno nakon održanih izbora i ne sprečava Predsjednika Crne Gore da u periodu od četiri godine za mandatara imenuje drugu osobu o kojoj saglasnost postiogne većina poslanika u Skupštini.

Sedmo, već postoji praksa razrješenja starih i izbora novih predsjednika Vlade Crne Gore u istom skupštinskom sazivu. Slučaj premijera Željka Šturanovića svjedoči da tada nije postojala ustavna prepreka da se izabere novi mandatar Milo Đukanović u istom sazivu Skupštine. Imamo, takođe, slučaj izbora Igora Lukšića za prvog čovjeka Vlade nakon ostavke nekadašnjeg premijera Đukanovića, ponovo u istom mandatu Skupštine. Ustavni sud nije reagovao ni u jednom od ova dva slučaja odlukom da je djelovanje u oba navedena slučaja bilo u suprotnosti sa Ustavom Crne Gore.

Osmo, prvi stav člana 92. Ustava Crne Gori kaže da se Skupština raspušta ako ne izabere Vladu u roku od 90 dana od dana kada je predsjednik Crne Gore prvi put predložio mandatara. Ova formulacija jasno pokazuje da predsjednik Crne Gore može više od jednog puta da predloži mandatara. Kada se tome dodaju Ustavom predviđeni načini za skraćenje mandata Skupštini ili za raspuštanje Skupštine, očigledno je da razrješenje predsjednika Vlade ili njegova ostavka ne znači obavezu raspisivanja prijevremenih izbora, već se u tom slučaju vraća mandat postojećem skupštinskom sazivu da pokuša da izabere novog premijera.