Saradnja i solidarnost EU sa Zapadnim Balkanom?

Mjesec dana od početka krize u Evropi izazvane pandemijom koronavirusa, Evropska unija EU mobiliše 410 miliona eura za pomoć Zapadnom Balkanu. U regionu kažu da tu evropsku pomoć ne vide, a Brisel odgovara da ona ne dolazi „uz fanfare“.

Na papiru, EU paket pomoći Zapadnom Balkanu, kao odgovor na pandemiju KOVID-19, sastoji se od 38 miliona eura koji su stavljeni odmah na raspolaganje državama za nabavku medicinske opreme i realizovanje drugih potreba zdravstvenih sistema. Tu je i 373 miliona kratkoročne i srednjoročne pomoći koja je namijenjena za period „nakon zdravstvene krize“, a u cilju saniranja društveno-ekonomskih posljedica u šest država regiona.

Novac za taj paket obezbijeđen je prenamjenom postojećih sredstava iz fondova pretpristupne pomoći (IPA) i namijenjen je svim državama regiona bez obzira na kandidatski status odnosno stepen pristupanja Uniji.

“U pitanju je globalna kriza kojom svi zajedno moramo da se bavimo i niko ne smIJe da bude izostavljen”, kaže portparolka Komsije Ana Pisonero za DW. Ona dodaje da EU stoji uz sve svoje partnere sa Zapadnog Balkana, uključujići i BiH, kojoj je obezbIJeđena “široka pomoć“ veća od 80 milona eura.

“Radeći sa UN Programom za razvoj, finasiramo projekat od dva miliona eura koji obezbjeđuje nabavku zaštitne medicinske opreme i 80 respiratora, što je za 50 procenata više nego što je BiH imala u martu“, kaže Pisonero.

Ona dodaje da je EU u BiH pokrenula i digitalnu kampanju “Ostani kod kuće“ i “Heroj dana“ kako bi, s jedne strane podstakla građane da se pridržavaju mjera samoizolacije, a s druge pohvalila one koji moraju da nastave da rade u ovim okolnostima. “U BiH je pokrenuta i kampanja suočavanja s dezinformacijma o koronavirusu”, navode u Komisiji.

Koliki je “vidokrug” između EU i Zapadanog Balkana?

Evropska unija je od početka širenja zaraze bila kritikovana, kako iz zemlja regiona, tako i od samih zemalja-članica, da je “paralisana“ kada je riječ o pomoći, koordinaciji, solidarnosti. U EU-institucijama se može čuti ocjena da je na početku još “nedoživljene krize“ bilo “problema“, ali da je Unija polako “pohvatala konce“.

Opšta ocjena je da je u trenutku kada su zemlje-članice odreagovale po principu “spasavaj se kako ko može”, Zapadni Balkan jednostavno “ispao iz vidokruga“ Unije. A taj trenutak je bio dovoljan da se oni koji se već decenijama kreću ka obećanoj EU budućnosti osjete izdani i napušteni u nevolji.

Brisel je nakon par nedjelja sređivanja sopstevnog stanja napokon “ugledao” Zapadni Balkan i ponudio mu novac i uključivanje u neke zajedničke inicijative i fondove kao odgovor na pandemiju. I dok se isti milioni broje već danima unazad u saopštenjima EU, garađani regiona „broje“ ono što oni vide, a to su respiratori, maske i ljekari koji stižu kao pomoć iz drugih zemalja, prvenstveno Kine.

Zato nije ni čudo kada se u Srbiji dogodi da prilikom slijetanja dva aviona sa 130 tona što kupljene što donirane medicniske opreme iz Kine i Indije jednostavno ne primijeti da je račun za taj transport platila EU.

“Evropska unija je platila dva miliona eura za pokrivanje trasportnih troškova za pet aviona koja dostavljaju Srbiji medicinsku opremu. Dva su već sletuela, tri se očekuju u narednim danima“, kažu u Komsiji.

Dodaju da je pored navedena dva milona eura za transport, EU “pustila” i 4,9 miliona za nabavku medicinske opreme za ranjive grupe građana u Srbiji, a da su u toku procedure koje će obezbijediti realizaciju preostalog novca od predviđenih 15 miliona eura trenutne EU pomoći Srbiji u situaciji pandemije.

Kada je riječ o ostaku regiona, u Briselu navode da je Crna Gora od EU dobila ukupno 53 milona eura od čega je do sada podijeljeno 600 paketa “hitne pomoći” za najugroženijih 400 porodica romske i egipatske populacije.

Sjevernoj Mekedoniji, Albaniji i Kosovu EU je “mobilisala” dva puta po četiri miliona eura i za Kosvovo pet milona eura trenutne EU pomoći od čega su, nakon mjesec dana od početka epidemije finansirane samo kampanje na društvenim mrežama i TV namijenjene informisanju građana o zaštiti od koronavirusa i ponašanju tokom krizne situacije.

Mnogi će se s pravom zapitati: da li je to zaista bilo ono najpotrebnije zemljama u ovom trenutku?

Da li smo nešto naučili?

U situaciji globalne zdravstvene krize i pandemije koja u Evropi tek treba da dostigne svoj vrhunac po broju zaraženih i preminulih, brojanje novca nije najvažnije, niti najprimjerenije. Ono što jeste bitno u ovoj situacije jeste osjećaj i efekat solidarnosti i zajedništva.

“Solidarnost ne može biti samo riječ koja ne podrazumijeva i obavezu“, kaže šef diplomatije EU Žosep Borel i doadaje: “Evropska unija ne zaboravlja građane Zapadnog Balkana. Vrijeme je da budemo ozbiljni u saradnji i solidarnosti“, zaključuje Borel.

Kao dio “saradnje i solidarnosti“ sa Zapadnim Balkanom, EU je omogućila državama regiona da budu dio zajedničkih nabavki medicinske opreme, da koriste sredstva Fonda za solidarnost i Mehanizma civilne zaštite. Međutim, u ovom trenutku ta evropska solidarnost se ne može iskoristiti, jer medicinske opreme još nema na tržištu, a Fond za solidarnost je namijenjen za pokrivanje “dokazne štete” nakon što trenutna kriza prođe.

I dok jedni kritikuju Brisel, jer ekonomske mjere koje donosi “ne idu dalje od preusmjeravanja postojećih fondova i davanja odriješenih ruku zemljama-članicama da raspolažu svojim budžetima“, drugi upozoravaju na potpuni izostanak evropske solidarnosti i čak predviđaju “smrt EU“ kao posljedicu toga. Evropska komisija na to odgovara da je “EU preživjela mnoge druge krize i da će preživjeti i ovu“. EU zvaničnici naglašavaju da bi isto trebalo da važi i za Zapadni Balkan i njegove odnose sa EU.

“Moramo da radimo zajedno jer niko ne može sam da izađe na kraj sa trenutnom situacijom“, upozorava Visoki predstavnik EU.

Izvjesno je da će region i Evropska unija zajedno prebroditi i ovu krizu, ali i dočekati sljedeću. Neizvjesno je da li ćemo tada biti bolji jedni prema drugima ili bar iskusniji i spremniji.