Zakulisna politička igra komesara Varheljija

Draško Đuranović

Dramatična molba potpredsjednika Vlade Dritana Abazovića,  da Evropa pomogne u otplati kredita kineskoj Eksim banci i Crna Gora tako izbjegne dužničko ropstvo – nije bila prethodno osmišljena u Podgorici već je izrečena nakon sugestije visokog komesara za proširenje EU Olivera Varheljija, tvrde dva diplomatska izvora Pobjede iz Brisela.

Polovinom marta Abazović je, govoreći pred Odborom za vanjske poslove Evropskog parlamenta (AFET), ustvrdio da je za Crnu Goru veliki problem dug prema Kini, tvrdeći da se na taj način otvaraju vrata za negativni uticaj Kine u Crnoj Gori ali i na Zapadnom Balkanu.

“Molimo vas da nam pomognete da vratimo taj novac, da taj zajam zamijenimo za zajam kod neke evropske banke, da sklopimo saradnju sa nekom evropskom finansijskom institucijom i da prekinemo kineski uticaj”, kazao je Abazović pred evropskim parlamentarcima.

Apel potpredsjednika crnogorske Vlade izazvao je burne reakcije, a prvi se javio upravo komesar Varhelji, koji je najavio da će EU “razmotriti mogućnost da pomogne Crnoj Gori”.

Varheljijeva reakcija bila je unaprijed dogovorena akcija, smatraju sagovornici Pobjede.

“Ideja da se, preko Crne Gore i sastanka AFET-a, upozori na rastući ekonomski i politički uticaj Kine u Evropi nije došla iz Podgorice već je direktno potekla od komesara za proširenje Olivera Varheljija”, kaže za Pobjedu iskusni strani diplomata, svojevremeno i sam član Evropskog parlamenta.

Po njegovim riječima, Varhelji je u Briselu, prije sjednice AFET-a, savjetovao Abazovića da otvori to pitanje.

UDICA

“Abazović se malo dvoumio da li da tako nastupi, na kraju je poslušao Varheljija”, naglašava naš izvor.

Priča o negativnom, malignom uticaju kineskog duga, odjeknula je u evropskim krugovima. Tako je Ana Pisonero, portparolka Evropske komisije, naglasila da je “Evropska unija zabrinuta zbog socioekonomskih i finansijskih efekata koje neke kineske investicije mogu imati”.

Udica je bila bačena i mnogi su zagrizli: priča o malignom uticaju Kine u Crnoj Gori postala je “evropski hit”, osnova za razne analize i upozorenja da vanevropske investicije “cijepaju Evropu”.

O svemu je izvještavao i ugledni Fajnenšal tajms.

“Saga o nekompletnom auto-projektu, koji gradi CRBC, dio je veće geopolitičke bitke za uticaj na periferiji EU. Kako će Brisel odgovoriti na zahtjev Podgorice, hoće li spasiti zemlju iz projekta koji se dugo smatralo neisplativim i tako pomoći oblikovanju odnosa evropskog bloka sa balkanskom regijom”, zapitao se komentator Tajmsa.

Komesar Varhelji je mogao da bude zadovoljan, ako je želio da Kina i kineske investicije dođu u fokus evropske pažnje.

Ali nije jasno što su bili njegovi motivi: da pomogne Crnoj Gori da se finansijski relaksira od kineskog uticaja ili da, djelujući iza kulisa, ostvari neki drugi politički cilj?

TAJNI PLAN

No, ubrzo je postalo jasno, čak i optimistima iz Vlade Crne Gore, da Evropska unija nema mehanizam, pa time ni mogućnost, da otkupljuje kredite trećih zemalja.

Vodeći portparol EK Peter Stano to je direktno saopštio.

“Mnogo radimo s Crnom Gorom i ostalim partnerima u regiji kako bismo im pomogli na njihovom putu da se usklade sa standardima EU, s reformama i svim ostalim stvarima i dalje stojimo uz njih, ali – ne vraćamo zajmove koje uzimaju od trećih strana”, bio je izričit Stano na dnevnom brifingu s novinarima.

Valjda je sada neiskusnom Abazoviću i ostalim “eskpertima” iz Vlade Crne Gore nakon takve izjave bilo jasno da Varhelji, savjetujući Abazovića, nije govorio u ime većine iz Evropske komisije i da je priča o Crnoj Gori trebalo da posluži za neke druge svrhe.

Varhelji je u Evropskoj uniji prepoznat kao disciplinovani igrač desničarskog mađarskog premijera Viktora Orbana, neupitnog vođe Fidesa, ultrakonzervativne vladajuće partije u Mađarskoj. Zbog odbojnih, čvrstih, stavova prema migrantima, ali i tijesnih veza sa Putinovom Rusijom, Orban već dugo uznemiruje lidere EU. U fokusu evropskih političara je i Orbanova bliskost i razgranate poslovne veze sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem.

Govoreći o odnosima Orbana i Vučića, kroz prizmu djelovanja Varheljija, u Biselu odavno kruži cinična opaska da je Srbija jedina država van EU koja ima “svog komesara za proširenje EU”.

“DOBRI KINESKI UTICAJ”

Da bi potvrdili istinitost ove tvrdnje, diplomatski izvori podsjećaju da Varhelji nije reagovao kada mu je grupa poslanika Evropskog parlamenta uputila pismo u kojem su iskazali uznemirenost zbog sve većeg broja investicija iz Kine u Srbiji i gradnje “prljavih fabrika” u unutrašnjosti Srbije.

Naime, sredinom januara ove godine dvadeset šest članova Evropskog parlamenta uputilo je pismo Oliveru Varheljiju, u vezi sa “sve većim kineskim uticajem u Srbiji i predstojećom štetom po životnu sredinu koja je nastala usljed nekoliko teških industrijskih projekata kineskih kompanija u Srbiji”.

Poslanici su skrenuli pažnju na „niz kineskih investicija teške industrije u Smederevu i oko njega, Bora i Kostolca, kao i fabriku guma Šandong Linglong u Zrenjaninu, pa su pozvali Varheljija da “podsjeti Vladu Srbije da se pridržava svog nacionalnog zakonodavstva, kao i pravila EU koja se odnose na proces pristupanja”.

Za razliku od “crnogorskog slučaja”, komesar Varhelji je gotovo prećutao ovo upozorenje.

BOJAZAN OD PREKRAJANJA GRANICA

Zato brojni analitičari u Briselu smatraju da je Varhelji, potencirajući probleme Crne Gore zbog navodnog “malignog uticaja Kine”, u stvari imao namjeru da, kao stari politički prijatelj Kremlja, minimalizuje sve glasniju priču o uticaju Moskve na dešavanja na Balkanu.

Osim toga, ističe sagovornik Pobjede iz Brisela, Varhelji je – podizanjem alarma oko Crne Gore – istovremeno “išao naruku” projektima, poput onoga iz “non-pejpera” koji se pripisivao Janezu Janši i Viktoru Orbanu, po kojem pojedine države Zapadnog Balkana ne mogu da opstanu kao suverene države i da treba krojiti novu mapu ovog regiona.

“Samo postojanje tih ideja narušava prilično krhku stabilnost Zapadnog Balkana, prije svega malih multietničkih država kao što su Crna Gora ili Sjeverna Makedonija, kojima osim ekonomske zavisnosti, zamki dužničkog ropstva, prijeti opasnost i prekrajanje granica”, ocjenjuje sagovornik Pobjede.

Zbog svega rečenog, ministri u Vladi Crne Gore morali bi ubuduće biti znatno oprezniji kada slušaju ad hoc savjete pojedinih evropskih birokrata. Ističući, bez ikakvih ograda, problem otplate kineskog kredita, Abazović je istovremeno oslikao Crnu Goru kao ekonomski nemoćnu i politički zavisnu državu. Praktično: spremnu za ekonomski i politički kolaps.

Istina, moguće je da će molba iz Podgorice pomoći da Crna Gora dobije neke dodatne kredite evropskih banaka da bi se spriječio bankrot crnogorske ekonomije, ali je izvjesno, završena je priča o evropskom otkupu kredita iz Kine.

I, što je najgore, ako i stigne kredit evropskih banaka biće to zajam sa kamatom većom od ove sadašnje iz Eksim banke. Kome će onda da se žali Abazović, američkom Kongresu ili ruskoj Dumi?