Francuski predsjednik Emanuel Makron pozvao je članice Evropske unije da pojačaju vojnu saradnju, prestanu da se oslanjaju isključivo na Sjedinjene Američke Države u očuvanju bezbjednosti, te pokrenu sveobuhvatno razmatranje ovih tema sa svim evropskim partnerima, “dakle i sa Rusijom”, u cilju razvoja strateškog partnerstva.
Dok Makronov poziv može naići na povoljan odjek u Njemačkoj, nije jasno da li će to slijediti i članice EU iz Istočne Evrope.
Sa izuzetkom Francuske i Britanije, sve ostale evropske članice NATO su od Drugog svjetskog rata zaštićene nuklearnim kišobranom SAD.
“Evropa više ne može svoju bezbjednost samo da prepusti SAD. Na nama je danas da preuzmemo odgovornost i osiguramo bezbjednost, a time i evropski suverenitet. Moramo da u potpunosti uvidimo posljedice kraja Hladnog rata. NATO je i danas relevantan, ali ravnoteža, ili mehanizmi na kojima počiva, treba da se preispitaju. To znači takođe da se Evropa mora suočiti sa svim posljedicama”, rekao je Makron ambasadorima u Parizu.
On je dodao da će narednih mjeseci predstaviti projekat za jačanje bezbjednosti u Evropi.
Mada nije zatražio prekid saradnje sa NATO, kao vojne alijanse predvođene SAD-om koja je bila temelj bezbjednosti Zapadne Evrope od Drugog svjetskog rata, Makron je pozvao članice EU da grade “strateško partnerstvo” sa Rusijom, uprkos razlikama oko Ukrajine, Sirije i drugih pitanja.
Francuski predsjednik je, međutim, dodao da će značajan napredak u rješavanju ukrajinske krize i poštovanje okvira Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju biti “preduslovi da bi se napredovalo u razgovorima sa Moskvom”.
“To ne bi trebalo da nas sprječava da već sada radimo među Evropljanima i u tome računam na vas”, rekao je na skupu kojem je prisustvovalo 250 ambasadora.
On je istakao da se zalaže za “reviziju evropske arhitekture odbrane i bezbjednosti”, kao rezultat “obnovljenog dijaloga o sajber bezbjednosti, hemijskom oružju, konvencionalnom naoružanju, teritorijalnim sukobima, bezbjednosti kosmosa, zaštiti polarnih zona-prije svega sa Rusijom”.
Stiče se utisak da je Makron odustao od prošlogodišnjih napora o razvijanju zajedničkih politika u različitim oblastima sa predsjednikom SAD-a Donaldom Trampom koga sada kritikuje da je “nepouzdan” partner.
“Multilateralizam je u velikoj krizi što utiče na sve naše diplomatske aktivnosti-prije svega zbog američke politike: njene sumnjičavosti prema NATO; unilateralnih i agresivnih poteza što je maltene rezultiralo trgovinskim ratom protiv Kine, Evrope i nekih drugih zemalja; povlačenje iz Pariskog sporazuma o klimatskim promjenama, dogovora o iranskom nuklearnom programu. Partner sa kojim je Evropa gradila poslijeratni multilateralni poredak, čini se da okreće leđa ovoj zajedničkoj istoriji”, istakao je Makron.
On je dodao da nije ključno pitanje da li će se nadjačavati u rukovanju sa Trampom na sljedećem samitu NATO-a, već da li svi shvataju ovaj trenutak velike transformacije sa kojim se svijet suočava.
Velike demografske transformacije koja trenutno potresa Afriku i Evropu-ali i druge kontinente; velike ekološke transformacije, upečatljivije nego ikada; velike transformacije kada je riječ o nejednakosti, kao i u tehnologiji. Uloga Francuske je da ponudi humanistički način suočavanja sa ovim izazovima, kao i, naročito sa Evropom, novi kolektivni odgovor.
Makronovi stavovi su na tragu sličnog poziva koji je uputio prošle sedmice njemački ministar inostranih poslova Hejko Mas za jačanjem bezbjednosne saradnje u EU. On je naglasio da Evropa treba da “preuzme podjednak dio odgovornosti” i “formira protivtežu” Vašingtonu u svijetu u situaciji kada su odnosi Evropa i SAD sve zahlađeniji.
“Očigledno je da nas iritira kada predsjednik Tramp opisuje Evropu kao neprijatelja SAD u istoj ravni kao Rusiju i Kinu, ili dovodi u pitanje NATO maltene kao usputnu opasku”, kazao je Mas na sastanku sa rumunskim diplomatama u ponedjeljak u Bukureštu.
“Čini se apsurdnim da mi u Evropskoj uniji moramo da brinemo oko reakcije na američke tarife čije se uvođenje pravda “razlozima nacionalne bezbjednosti””, istakao je šef njemačke diplomatije, dodajući da ta “apsurdnost” možda jednostavno izražava nove geopolitičke realnosti.
“‘Amerika na prvom mjestu’ bio je poziv na buđenje. Naš odgovor na taj stav mora biti: ‘Ujedinjena Evropa'”, kazao je Mas.
Francuska i Njemačka podržali su prošle godine ideju o stvaranju malih zajedničkih evropskih snaga koje bi reagovale u kriznim situacijama. Takođe, objavile su planove o razvoju zajedničkog borbenog aviona.
Međutim, postojeća Sjevernoatlantska alijansa, predvođena SAD-om, posebno je važna za novije članice kao što su Poljska i baltičke zemlje koje traže njeno veće prisustvo nakon što je Rusija anektirala ukrajinsko poluostrvo Krim 2014.
Mnoge članice NATO iz Istočne Evrope su već ispunile taj cilj o izdvajanju dva odsto za odbranu. Tramp posebno kritikuje Njemačku da ne daje dogovorenu sumu. Berlin je saopštio plan da će povećati izdvajanja za vojsku na 1,5 odsto bruto društvenog proizvoda do 2025. godine.
Portparol evropske komesarke za spoljnu politiku Federike Mogerini je izjavio da je EU već preduzela “odlučne korake” u izgradnji evropske bezbjednosti i odbrane u posljednjih nekoliko godina, uključujući stvaranje zajedničkog fonda za odbranu i nove sekcije za njene vojne misije širom svijeta.
U novembru prošle godine evropske zemlje su i zvanično pokrenule novu eru u vojnoj saradnji sa programom zajedničkih investicija. Dvadeset tri od 28 članica EU su se uključile u ovaj proces, poznat kao stalna strukturna saradnja (PESCO).
