Ostavkom italijanskog premijera Đuzepea Kontea (Giuseppe Conte) politički haos vladajuće nacionalističko-populističke koalicije rasplamsao se u krizu u zemlji opterećenoj finansijskim problemima, pišu svjetski mediji.
Visoki ulozi krize
Poslije 14 mjeseci pokušavanja da održi nefunkcionalnu koaliciju ekstremnodesničarske Lige i antiestablišmentskog Pokreta pet zvjezdica, Konte je odustao i Italija se sada suočava s višemjesečnom neizvjesnošću baš kada treba da sastavi budžet za 2020. koji bi se povinovao pravilima EU i izbjegao destruktivno povećanje PDV-a, piše Fajnenšl tajms (The Financial Times).
Zemlja je ušla u novu krizu prije dvije nedjelje kada je lider Lige i zamjenik premijera Mateo Salvini (Matteo) osjetio priliku da kapitalizuje rast svoje popularnosti i zahtijevao vanredne izbore, ukazuje britanski list i navodi da je Konte u Senatu optužio Salvinija za “politički oportunizam”, kao i za “ozbiljan nedostatak ustavne kulture” obaranjem vlade u vrijeme ljetnje pauze parlamenta. Takođe je iznio navode da je Liga tražila nelegalno finansiranje iz Rusije.
Salvini je bio uvjeren u izazivanje prijevremenih izbora i pobjedu kada je raskinuo koaliciju dok je vodio kampanju po italijanskim plažama, ali se pokazalo da je to složenije nego što je mislio, pošto nije kontrolisao tok događaja, ističe list, dodajući da je ideja o koaliciji Pet zvjezdica i Demokratske partije s lijevog centra, koje se međusobno mrze, dobila na snazi, što povećava šanse da Liga bude van vlasti više godina.
Šta će se sljedeće desiti, zavisi od predsjednika Serđa Materele (Sergio Mattarella), ukazuje Fajnenšl tajms. Poslije konsultacija s partijskim liderima, on može tražiti od Kontea da sastavi novu vladu, može tražiti privremenu vladu da usvoji budžet ako za takvu opciju bude podrške u parlamentu ili može raspisati prijevremene izbore, vjerovatno za kraj oktobra.
Ipak, može se desiti da vlada Pet zvjezdica i demokrata ne bude stabilnija od odlazeće, s tenzijama prilikom sastavljanja budžeta. Lider Lige je obećao paket podsticaja od 50 milijardi eura u budžetu za 2020. koji se do sredine oktobra mora predstaviti Evropskoj komisiji. Ako je ozbiljan, to bi moglo dovesti do ozbiljnog sukoba s EU imajući u vidu ogroman dug Italije, što, kako ističe Fajnenšl tajms, pokazuje koliki su ulozi političke krize.
Ostavka Kontea je posljednja politička drama u zemlji u kojoj je vlada s mukom obrazovana posle izbora 2018. i koja je ima šest premijera u poslednjih 10 godina, ukazuje časopis Tajm (Time).
Liga je završila na trećem mjestu na izborima 2018. i ušla je u koaliciju s prvoplasiranim Pokretom pet zvjezdica. Salvinijeva popularnost je rasla od tada, djelimično zahvaljujući tvrdom stavu prema migrantima. Nedavne ankete mu daju oko 38 odsto podrške birača, što je skoro dovoljno da ima vladu bez koalicionih partnera, ako uspije da prevede svoju popularnost u izborni uspjeh.
Ostavka Kontea, nezavisnog i malo poznatog profesora prava koji je došao na čelo vlade kao rezultat kompromisa Lige i Pet zvjezdica, kulminacija je duge igre, ocjenjuje Tajm. Salvini se nadao da iznudi izbore u oktobru, prije rasprave o budžetu, kladeći se da može pobijediti na izborima i da odmah sprovede svoj program kao premijer, čime bi izbegao nezgodne pregovore o budžetu s Pet zvjezdica, što je prošli put dovelo do kompromisa.
Rijaliti šou na društvenim medijima
Pad vlade, gurnuo je jednu od ključnih evropskih država, opterećenu finansijskom problemima i političkim haosom, u novi period krize i neizvjesnosti, ocjenjuje Njujork tajms (The New York Times)
Nacionalističko-populistička koalicija je, kako ocjenjuje liberalni američki list, tokom svoje kratke vladavine unijela strah u evropski establišment – sukobljavala se s Evropskom unijom, izrugivala se njenim budžetskim zakonima, demonizovala migrante i prihvatila ruskog predsjednika Vladimira Putina i njegovu autoritarnu politiku.
Olakšanje među kritičarima vlade u Rimu bi moglo biti kratkog daha, ističe Njujork tajms, dodajući da bi Salvini mogao doći do izbora i pobjede, mada postoji šansa da poduža lista njegovih neprijatelja sastavi novu koaliciju koja bi ga isključila iz vlasti. Makar privremeno, stvari ne idu kako je Salvini planirao.
Od izbora u martu 2018. Salvini i lider Pet zvjezdica Luiđi di Majo (Luigi Di Maio) su pretvorili zemlju u rijaliti šou na društvenim medijima, saopštenjima i prepirkama preko Fejsbuka (Facebook) ili Tvitera (Twitter) o suprotstavljenim infrastrukturnim projektima, porezima, regionalnoj autonomiji, pa čak i odlasku na plaže, ocjenjuje Njujork tajms.
Za to vrijeme, Salvinijeva popularnost se udvostručila na skoro 40 odsto – što se smatra plafonom u italijanskoj fragmentiranoj politici, dok se podrška Pokretu pet zvjezdica prepolovila. S druge strane, finansijska situacija zemlje se pogoršala s rastom od oko nula odsto i nesposobnošću vlade da uradi nešto povodom velike nezaposlenosti mladih, kao i javnim dugom od više od 2.000 milijardi eura, što je oko 130 odsto italijanskog BDP-a.
Čudan par i opcija Ursula
Pokret pet zvjezdica i Demokratska partija ranije ovog mjeseca su se udružili u Senatu kada su spriječili glasanje o nepovjerenju Konteu, što je pokazalo da je savez ta dva ogorčena rivala moguć, piše Asošiejtid pres (The Associated Press).
Te dvije stranke u teoriji mogu obrazovati novu vladu uz podršku manjih partija koje su im pomogle u blokadi glasanja o nepovjerenju ranije ovog mjeseca, ali se obje suočavaju s protivljenjem koaliciji unutar svojih redova, ističe AP.
Neki do vodećih demokrata, među kojima je bivši premijer Mateo Renci (Matteo Renzzi), kažu da je saradnja s Pet zvjezdica jedini način da se Italija spasi od Salvinijeve vlade. Drugi, među kojima je sadašnji lider Nikola Zingareti (Nicola Zingaretti), ukazuje AP, strahuju da bi to ozbiljno naudilo stranci na sljedećim izborima, dok kritičari strahuju da Renci želi da povrati vlast i onda napravi svoju stranku.
Pojedini analitičari sugerisali su da bi snažniju vladu mogla napraviti velika koalicija ljevice, Pet zvjezdica i Forca Italije (Forza Italia), stranke desnog centa 82-godišnjeg bivšeg premijera Silvija Berluskonija (Berlusconi) koja gubi uticaj.
Taj scenario je poznat kao “Ursula” opcija, zato što bi okupila italijanske stranke koje su podržale Nemicu Ursulu fon der Lajen (von der Leyen) za predsjednicu Evropske komisije, navodi AP. Među pristalicama je bivši predsjednik Evropske komisije Romano Prodi koji je rekao da takva koalicija ima potencijal da duže opstane od saveza Pet zvjezdica i demokrata.
Moguće je i da Matarela traži stvaranje “institucionalne” vlade, koja bi okupila iste snage kao velika koalicija, ali s određenim rokom trajanja koju bi opet vodila neutralna ličnost, možda i sam Konte s ciljem da se usvoji novi budžet.
