Politika sjećanja: Takvi ljudi danas ruše spomenike oslobodiocima

Ruski predsjednik Vladimir Putin još jednom je osudio rezoluciju Evropskog parlamenta kojom se dio krivice za Drugi svjetski rat prebacuje na Sovjetski Savez. Putin je posebno oštro kritikovao Poljsku.

Putin je već drugi put ovog mjeseca osudio rezoluciju Evropskog parlamenta iz septembra kojom je pakt između Njemačke i Sovjetskog Saveza označen kao jedan od ključnih događaja koji su vodili Drugom svjetskom ratu. Putin je u utorak nazvao takvo viđenje “besmislicom”, govoreći pred čelnicima ruske vojske. Ruski predsjednik se u kritici prije svega koncentrisao na Poljsku.

Rezoluciju Evropskog parlamenta su podržali poslanički klubovi narodnjaka, socijaldemokrata i liberala, ali i nacionalnih konzervativaca (EKR) među kojima su poljska vladajuća stranka Pravo i pravda i ekstremni desničarski Voks iz Španije.

U toj rezoluciji se podsjeća na okupaciju Poljske sa dvije strane, ali osuđuje i današnja Rusija gdje političke elite putem propagande ne prestaju da “umanjuju komunističke zločine i uzdižu totalitarni sovjetski režim”. Navodi se da je sama Rusija “još uvijek najveća žrtva komunističkog totalitarizma” i da nije demokratska država.

Ta rezolucija naišla je na kritike i u samoj Njemačkoj, prije svega na lijevom krilu političkog spektra, gdje je nazvana “revizijom istorije” i pokušajem da se fašizam i komunizam sasvim izjednače.

Tajni pakt o podjeli Poljske

Istorijska pozadina kritika je pakt Ribentrop-Molotov, nazvan prema šefovima diplomatija Njemačke i SSSR-a koji su u avgustu 1939. parafirali sporazum. Joahim fon Ribentrop i Vjačeslav Molotov su, kako je tada bilo poznato, potpisali pakt o nenapadanju. Kasnije, tokom Hladnog rata, isplivao je dokument poznat kao “tajni protokol” u kojem se utvrđuje podjela “interesnih sfera” u Poljskoj.

Hitler je naredio napad na Poljsku par dana poslije sporazuma, dok su Sovjeti dvije sedmice kasnije izvršili invaziju na Poljsku sa istoka. Uprkos paktu, Hitler je 1941. napao Sovjetski Savez.

Ruski predsjednik Putin je ranije osuđivao sporazum Ribentrop-Molotov, ali ga je nazivao “nužnim zlom” i jedinim načinom da Sovjeti izbjegnu rat sa Njemačkoj. No poslije rezolucije Evropskog parlamenta, Putin je znatno pooštrio retoriku.

U utorak je rekao da je paktu Berlina i Moskve u ono vrijeme doprinijela i britanska politika “popuštanja” (appeasement). Tako su zapadni saveznici, prije svih Britanija i Francuska, čekali i nadali se dogovoru sa Hitlerom čak i kada je ovaj 1938. anektirao djelove Čehoslovačke.

Vladimir Putin je posebno kritikovao odnos prema istoriji u Poljskoj, navodeći da je poljski ambasador u Njemačkoj tridesetih godina bio simpatizer nacista.

“Oni su u suštini sarađivali sa Hitlerom. To je jasno iz dokumenata, iz arhiva”, rekao je ruski predsjednik.

Putin je, tvrdeći da citira iz dnevnika tog poljskog diplomate, naveo da je ambasador obećao Hitleru spomenik u Poljskoj ako uništi Jevreje.

“On je bio kopile, antisemitska svinja – drugačije se ne može reći. On je izražavao puno razumijevanje za Hitlera i njegove antisemitske poglede”, kaže Putin.

Loši odnosi Rusije i Poljske

Putinove riječi dolaze nakon što je zvanična Varšava tokom vikenda izrazila “zabrinutost i nevjericu” zbog ranijih Putinovih komentara na račun rezolucije Evropskog parlamenta.

Odnos prema Drugom svjetskom ratu i dalje je teška tema u vezama Poljske i Rusije. U Moskvi se obično smatra da se sovjetski doprinos pobijedi ne uvažava dovoljno na Zapadu. SSSR je zaslužan za gotovo polovinu vojnih gubitaka nacističke Njemačke po cijenu gotovo trideset miliona života građana SSSR.

Putin je u utorak dodao da rezolucija EU pokušava da izbriše sjećanje na sovjetski doprinos savezničkoj pobjedi.

“Takvi su ljudi pregovarali sa Hitlerom – takvi ljudi danas ruše spomenike oslobodiocima, vojnicima Crvene Armije koji su oslobodili Evropu i evropski narod od nacista”, rekao je Putin o zemljama istočne Evrope čiji su političari podržali rezoluciju.

U Poljskoj se na stvari gleda drukčije. Tamo se smatra da je zemlja bila izdana sa svih strana i na početku i na kraju rata, kada je potpala pod sovjetsku sferu uticaja. Nacionalistička vladajuća stranka Pravo i pravda posljednjih godina donosi zakone kojima se zabranjuje tvrdnja da su pojedini Poljaci sarađivali sa nacistima.

Istorijska istina je ipak da su nacisti našli manje ili više kolaboracionista svuda gdje su stupili.