Skandali Gruzijske pravoslavne crkve

Gruzijsku pravoslavnu crkvu potresaju skandali, intrige, zavjere za ubistvo, i – najgore za konzervativnu crkvu – optužbe o homoseksualnosti. Prema posmatračima sa strane, gruzijska crkva se nikada neće oporaviti od ovih potresa.

Prvo je jedan sveštenik osuđen zbog plana da otruje visokog crkvenog zvaničnika. Onda je drugi sveštenik tvrdio da su gruzijski premijer i biznismen milijarder željeli da ubiju duboko poštovanog duhovnog vođu crkve, piše redakcija Radija Slobodna Evropa na engleskom jeziku.

A, ne treba zaboraviti ni sveštenika koji se skoro potukao s drugim duhovnicima i koji je, pošto je silom istjeran s vanrednog sastanka, uživo na televiziji optužio crkvenog vođu da je “zaposjednut grehom pederastije i sodomije”.

Radi se o mnogo drame i niskim političkim udaracima u Gruzijskoj pravoslavnoj crkvi koji se dešvaju ovih dana, kažu stručnjaci.

“Ono što se sada događa nazvao bih najvećim skandalom u istoriji gruzijske crkve”, rekao je za RSE Mirian Gamrekelašvili, teolog koji živi u Minhenu.

U maloj državi na južnom Kavkazu, pravoslavna crkva je dugo imala ogromnu ulogu ne samo u društvu, već i u političkom životu.

Obnavljanju gruzijske crkve poslije sovjetskog sloma uveliko je doprinio njen dugogodišnji vođa katolikos-patrijarh Ilija Drugi, 86-godišnji sveštenik koji predvodi crkvu od 1977, skoro 15 godina prije sloma Sovjetskog Saveza. Sa više od 80 odsto gruzijskih 3,7 miliona stanovnika koji sebe smatraju pravoslavnim hrišćanima, Ilija ima raširen uticaj.

Politička intriga koja se kuvala nekoliko godina fokusirana je dijelom na dugogodišnje optužbe o korupciji i velikom bogatstvu koje je crkva stekla, uz malo transparentnosti ili nadzora.

Kuvanje intrige je proključalo prije dvije nedjelje zapaljivom javnom optužbom koju je iznio jedan od najviših sveštenika, arhiepiskop Jakob Jakobišvili.

U telefonskom pozivu 26. oktobra televizijskoj stanici Pirveli, Jakobišvili je optužio premijera Giorgija Gaharija da je kovao zavjeru za ubistvo Ilije.

Jakobišvili je tvrdio da su vlasti pokušale da ga uključe u plan da se Ilija primora da podnese ostavku, ali da su onda odlučile da je najbolje da ga ubiju. On je takođe rekao da je Bidzina Ivanišvili, biznismen milijarder koji je godinama imao veliki uticaj na gruzijsku politiku, tajno finansirao plan.

Gaharia je rekao da su optužbe “glupe” i da se takav sastanak nikada nije dogodio niti u njegovoj kancelariji niti na nekom drugom mjestu.

“Oni koji ne mogu da kontrolišu svoj ego, dovode našu sadašnjost i budućnost u veliku opasnost”, naveo je Gaharia u saopštenju obavljenom na njegovoj Fejsbuk (Facebook) stranici 31. oktobra. “To je apsolutno neprihvatljivo i uvjeren sam da će svaki građanin danas stati na stranu našeg patrijarha”.

Jakobišvili je u telefonskom pozivu rekao da se o planu za ubistvo razgovaralo na sastanku kojem je prisustvovao 2016. u vladinim prostorijama tadašnjeg premijera Giorigija Kvirikašvilija, zajedno s direktorom bezbjednosne agencije i Gaharijem, koji je tada nadzirao poslovne aktivnosti i ekonomiju.

Mada su neki odbacili arhiepiskopovu izjavu kao besmislenu i neosnovanu, on je to ponovio u potonjim intervjuima.

Kvirikašvili je negirao optužbe.

Jakobišvili je takođe tvrdio da su na sastanku 2016. vlasti odlučile da Ilijin nasljednik – ili zamjena ako bi bio onesposobljen – bude arhiepiskop Šio Mudžiri.

Mudžiri je izabran, tvrdio je Jakobišvili, zbog svoje bliskosti s Ruskom pravoslavnom crkvom i svojim vezama s Rusijom – što je eksplozivna optužba za mnoge Gruzine koji gaje neprijateljska osjećanja prema Moskvi poslije rata 2008. godine.

Bivši premijer Ivanišvili, koji predvodi vladajuću partiju Gruzijski san, takođe nije komentarisao optužbe.

On se ipak sastao s Ilijom 3. novembra, poslije čega je Ilijina kancelarije objavila saopštenje u kojem je navedeno da su razgovarali o “nedavnim događajima koji su doveli do neodgovornih optužbi protiv patrijarha i izazvali veliko uznemirenje u javnosti”.

“Takvi bezumni činovi nisu samo napad na crkvu, već su usmjereni protiv države generalno”, navedeno je u saopštenju.

Cijanidska zavera

Jakobišvilijeve optužbe obnovile su pažnju na sumnjivo hapšenje i procesuiranje drugog sveštenika 2017. u slučaju koji je zapanjio Gruzine.

U tom slučaju je protojerej Giorgia Mamaladže uhapšen na međunarodnom aerodromu u Tbilisiju, poslije čega su vlasti navele da je cijanid nađen u njegovom prtljagu dok se ukrcavao na let za Berlin. Tužioci su takođe naveli da su u njegovoj kući pronađeni neprijavljen pištolj i municija. U to vrijeme, Ilija je bio u bolnici u Njemačkoj.

Mamaladže je bio na čelu crkvenog odjeljenja za imovinu, nadgledajući stotine crkvenih parohija i druge objekte i nekretnine.

Tužioci su prvobitno naveli da je Mamaladže planirao da ubije Iliju; nekoliko dana poslije prvobitne optužbe, vlasti su promijenile priču i navele da je Ilijin lični sekretar Šorena Tetruašvili bio meta navodnog plana za ubistvo.

Mamaladže je na sudu u Tbilisiju u septembru 2017. proglašen krivim i osuđen je na devet godina zatvora.

U danima poslije Mamaladževog hapšenja, gruzijski televizijski kanala Rustavi 2 je objavio pismo koje je navodno napisao Mamaladže i koje je upućeno Iliji. U pismu on optužuje crkvene starešine da su nadgledale neizmjernu mrežu pronevjera, korupcije i nelegalne kupovine imovine.

Pismo nikada nije nezavisno potvrđeno. Crkvene starešine su negirale optužbe.

Prema Gamrekelašviliju, koji proučava istoriju i strukturu gruzijske crkve, Mamaladže je smatran bliskim saradnikom Ilije.

Kasnije se Mamaladže navodno povjerio prijateljima i rođacima s kojima se vidio u zatvoru i rekao da vjeruje da je zapravo Ilijin sekretar Tetruašvili bio taj ko je tražio od njega da kupi cijanid.

Drama na Sinodu

Jakobišvilijeve optužbe su navele Sveti sinod da sazove vanredan sastanak 47 starešina, prvi put u skoro godinu dana.

Na sastanku koji je počeo 31. oktobra, crkvene starešine su jednoglasno glasale za peticiju predsjednici Salomi Zurabišvili da pomiluje Mamaladžea, s obzirom na, kako su rekli, njegovo loše zdravlje i porodičnu situaciju.

“Danas smo se okupili ne da kaznimo nekoga, već da se međusobno pomažemo”, rekao je Ilija na zasjedanju 31. oktobra.

“Ne treba da opterećujemo jedni druge, već da međusobno olakšamo teret. Iako sam ne jednom bio opterećen krstom, nikada nisam mislio da kaznim nekoga. Uvijek mislim samo da pomognem vama”, rekao je on.

Zurabišvili je rekla da će razmotriti zahtjev za pomilovanje, ali ne dok se ne završe nove smjernice za postupanje u pomilovanjima.

A to nije bila najveća drama na sastanku Sinoda.

Crkveni zvaničnici su takođe glasali da se izopšti odmetnuti sveštenik, mitropolit Petre Cava.

Cava je godinama bio trn u oku crkve. U prošlosti se sukobljavao s rukovodstvom, između ostalog, oko toga kako je upravljao zvaničnim televizijskim kanalom crkve, a, prema Gamrekelašviliju, redovno je govorio protiv korupcije u crkvi, uključujući navode o ogromnom bogatstvu koje je sakupio Ilija.

Cava je takođe javno podržao Mamaladžeove ranije tvrdnje da Ilijin sekretar stoji iza zavjere s cijanidom.

Na sastanku Sinoda, tokom rasprave šta uraditi s Cavom, sveštenici su počeli da viču i urlaju i sastanak se skoro pretvorio u tuču, rekli su kasnije učesnici novinarima.

Arhiepiskop Nikoloz Pačuašvili rekao je za RSE da su neki sveštenici fizički branili Iliju od drugih.

Cava, rekao je Pačuašvili, silom je izveden sa sastanka.

Cavi nije oduzeto sveštenstvo, ali mu je naređeno da dio kazne odsluži u manastiru. Zaprijećeno mu je isključenjem iz crkve ako nastavi da govori protiv nje.

Poslije odluke crkve da ga izopšti, Cava je iznio eksplozivnu optužbu koja je emitovana na gruzijskoj televiziji.

“Danas je Sveti sinod donio odluku bez presedana. Vjerujem da mi je lično patrijarh, predsjedavajući Sinoda, nepravedno oduzeo čin arhijereja “, rekao Cava. “Mislim da je to zato što sam otkrio grijeh sodomije i pederastije u Gruzijskoj pravoslavnoj crkvi”.

“Narod ima patrijarha, predsjedavajućeg Sinoda, zaposjednutog grijehom pedererastije i sodomije.”, rekao je on.

Gamrekelašvili je rekao da su Cavine optužbe zaprepastile gruzijsko društvo, koje je veoma konzervativno i većinom homoseksualnost smatra duboko uvrjedljivim i grešnim – što je pozicija koju je crkva zagovarala.

On je povezao Cavinu izjavu s 95 teza koje je u 16. vijeku objavio rimokatolički teolog Martin Luter, što je uzdrmalo Katoličku crkvu i dovelo do protestantske reformacije.

Gamrekelašvili je takođe rekao da je ogromna imovine crkve javna tajna za mnoge Gruzijance. A većina prihoda dolazi direktno od doprinosa iz državnog budžeta, uz malo nadzora ili odgovornosti, rekao je on.

“Crkva je crna ekonomija, ispunjena korupcijom”, rekao je on. “To je srednjovekovni ekonomski model”.