Slaba njemačka vlada je loša vijest za Evropsku uniju

Nakon višegodišnje političke stabilnosti Njemačke pod Angelom Merkel koja je kao neslužbena evropska liderka pomogla upravljati nizom političkih i ekonomskih kriza na kontinentu, njemački izbori već izazivaju zabrinutost u Evropi, pošto će u Berlinu vjerovatno biti obrazovana slaba i kompromisna koalicija koja bi mogla ostaviti po strani ulogu Njemačke u Evropskoj uniji, pišu svjetski mediji.

Stranačka razilaženja

U intenzivnim koalicijskim pregovorima nakon tijesnih izbora četiri ključne stranke neće lako premostiti međusobne razlike kako u unutrašnjoj, tako i u vanjskoj politici, ocjenjuje Financial Times.

Socijaldemokratska stranka lijevog centra (SPD), koja je osvojila najviše glasova, i Hrišćansko-demokratska unija, koja je na drugom mjestu, mogli bi imati parlamentarnu većinu ako osiguraju podršku i Slobodnih demokrata (FDP), liberalne stranke s jakim etosom slobodnog tržišta, i Zelenih – čiji je naglasak na borbi protiv klimatskih promjena.

Međutim, razlike među njima nisu male, ističe Financial times navodeći kako SPD i Zeleni, na primjer, žele povećati minimalnu platu i uvesti porez na bogatstvo – dva prijedloga što CDU/CSU i FDP odbacuju. Po pitanju vanjske politike prema Kini, CDU/CSU prati politiku Merkel, koja na Peking gleda i kao na suparnika i kao na potencijalnog partnera. Zeleni su mnogo čvršći i kažu da žele pozvati Kinu na odgovornost zbog kršenja ljudskih prava u Hong Kongu i Sinđjiangu.

Dok CDU/CSU smatra da je neophodno reformisati Pakt za stabilnost i rast EU u uniju bankarstva i tržišta kapitala, SPD se zalaže za manje konzervativne fiskalne politike dok FDP insistira na strogom poštivanju fiskalnih pravila EU bez promjena koje bi je, kako kažu, pretvorile u “dužničku uniju”. Zeleni traže reformu Pakta za stabilnost i rast u trajni instrument ulaganja i stabilizacije pod kontrolom Evropskog parlamenta.

Iako je većina stranaka snažno opredijeljena prema NATO-u, CDU/CSU podržava cilj alijanse da se na odbranu potroši dva odsto BDP-a. Zeleni pak odbijaju trošenje BDP-a na vojsku i zalažu se za novi strateški smjer za NATO, uključujući nastavak sigurnosnog dijaloga i vojne kontakte s Rusijom. Istovremeno, dodaje Fajnenšl tajms, Zeleni smatraju da je neophodno zaustaviti gasovod Sjeverni tok 2 iz Rusije.

Manje vremena za Evropu

S obzirom na tijesan ishod njemačkih izbora mogli bi proći i mjeseci pregovora za formiranje nove vlade i novog njemačkog kancelara – u kritičnom trenutku za Evropu koja se još uvijek bori za oporavak od pandemije, piše New York Times.

Nedjeljni izbori označili kraj ere za Njemačku ali i Evropu, ističe list dodajući da je u posljednjih 16 godina Angela Merkel bila ne samo kancelarka Njemačke, već i liderka Evrope i da je nadgledala zlatnu deceniju evropske ekonomije, koja se povećala za više od petine, gurnuvši nezaposlenost na najniži nivo od 1980 -ih.

Budući da su Sjedinjene Države bile ometane višestrukim ratovima, Britanija je svoju budućnost stavila na kocku na referendumu za izlazak iz Evropske unije, a Francuska se nije uspjela reformisati, Njemačka Angele Merkel bila je uglavnom utočište stabilnosti, napisao je list.

Analitičari smatraju da bez obzira ko postane kancelar – on ne samo da će imati slabiji mandat – već će i manje vremena trošiti na rukovođenje Evropom.

“Njemačka će neko vrijeme biti odsutna u Evropi”, rekla je Andrea Rumele (Römmele), dekanesa Herti škole (Hertie) u Berlinu dodajući da “ko god postane kancelar, vjerovatno će ga domaća politika puno više okupirati.”

Niz hitnih izazova

Budući da se suočava s nizom hitnih izazova: geopolitičkim preokretima, ekonomskom neizvjesnošću, dugotrajnom prijetnjom COVID-19 i prijetećom aveti klimatskih promjena, Evropa će trebati snažnu i proaktivnu Njemačku, čiji izborni rezultati već izazivaju zabrinutost, piše Politiko.

Kako slijede mjeseci pregovora oko formiranja koalicije, nakon čega će Njemačka najvjerovatnije dobiti svoju prvu trostranačku saveznu vladu, domaći problemi mogli bi ostaviti po strani ulogu Njemačke u Evropskoj uniji. Još gore, dodaje Politiko, EU bi mogla biti žrtvovana za postizanje koalicije.

Rizik je u tome što politika EU – koja se, kako ističe briselski portal, jedva spominjala tokom kampanje – postaje nešto čime se može trgovati kako bi se pridobila Slobodna demokratska stranka (FDP), koja je osvojila više od 11 odsto glasova. Njen lider Kristijan Lindner zatražio je brz povratak strogim pravilima budžetske discipline EU odbacujući bilo kakvu zajedničku odgovornost za dug drugih članica ili za spašavanje njihovih banaka.

I u geopolitici Evropa će trebati jaku Njemačku, što će uključivati snažnije suzbijanje ruske asertivnosti u istočnoj Evropi, ublažavanje unosnih trgovačkih veza s Kinom s većom opreznošću prema ljudskim pravima i evropskim sigurnosnim interesima, te jačanje odbrambenih napora NATO-a i Evrope.

Krajnje je vrijeme, dodaje Politiko, da Njemačka pruži snažniju podršku demokratiji, vladavini prava i borbi protiv korupcije u Mađarskoj, Poljskoj, Bugarskoj i Rumuniji. Nevoljkost Berlina da bude oštriji prema istočnim susjedima ohrabrila ih je da prkose normama EU sa sve većom drskošću.

Loša vijest za Njemačku, ali i Evropu

Vjerovatnoća da će se u Njemačkoj nakon izbora formirati slaba, kompromisna koalicija loša je vijest za Njemačku, ali i za Evropu i Britaniju, kojima je u Berlinu potreban snažan, pouzdan partner, ocjenjuju urednici Obzervera (Observer).

Neizvjesnost oko toga ko će zamijeniti Angelu Merkel velika je promjena u odnosu na često predvidljivu politiku u posljednjih 16 godina kada je kancelarka pomogla održati jedinstvo EU tokom uzastopnih finansijskih, migrantskih i pandemijskih kriza.

S druge strane, ističe Obzerver, kancelarki je nedostajala strateška vizija pa je radije pravila energetske i trgovinske dogovore s Rusijom i Kinom nego se suočavala s autoritarnom prijetnjom koju te zemlje predstavljaju. Niti Olaf Šolc ni Armin Lašet ne nude radikalno različite agende već naglašavaju kontinuitet i skromne, postepene promjene.

Ipak, naglašavaju urednici Obzervera, nije jasno hoće li neki od ovih kandidata za kancelara u potpunosti staviti svoju težinu iza ideja francuskog predsjednika Emanuela Makrona (Emmanuel Macron) o “strateškoj autonomiji” EU ili koliko bi mogli ići prema fiskalnoj i ekonomskoj uniji, idejama od kojih se Merkel uvijek držala podalje.

U nedostatku snažnog vodstva iz Berlina, Makron bi mogao pokušati proširiti svoj uticaj na budući smjer EU, mada, teška reizborna bitka u aprilu odvratit će mu pažnju. Veću opasnost predstavlja paraliza unutar EU, usklađena s onom u Njemačkoj, zbog velikih geopolitičkih, klimatskih, trgovinskih, energetskih i tehnoloških izazova s kojima se suočava – i sve veći rizik unutrašnje fragmentacije, napisao je sestrinski nedjeljnik lista Gardijan.

Novi evropski lider?

Budući da je njemačka kancelarka sada na odlasku, čime je Evropska unija izgubila svog ‘de facto’ lidera. samo jedan vođa čak i izdaleka ima stas da uđe u njene cipele – nije u Parizu, nego u Rimu, napisao je u svom komentaru kolumnista Blumberga Andreas Klut.

Iako Makron, kao lider najjače vojne sile s jedinim nuklearnim arsenalom u EU, sebe smatra liderom Unije, s tim se baš i ne slažu drugi Evropljani. Prema nedavnom istraživanju Evropskog vijeća za vanjske odnose, samo bi 14 odsto Evropljana izabralo Makrona za hipotetičkog evropskog “predsjednika”, u poređenju s 41 odsto koji bi htjeli Merkel u toj ulozi.

U većem dijelu Evrope se pretpostavlja da Makron želi samo projicirati francusku moć, pa čak i svoju, dok je njegovo neraspoloženje nakon osjećaja da ga SAD, Australija i Velika Britanija omalovažavaju samo pojačalo taj dojam. Time, ističe kolumnista Blumberga, ostaje bivši predsjednik Evropske centralne banke Mario Dragi, koji je početkom ove godine postao premijer Italije.

Od dolaska na dužnost preuzeo je najveći dio programa poticaja EU za Italiju i nadopunio ga dodatnim sredstvima što je oporavak Italije učinilom jednim od najdinamičnijih u Evropi. Poštovan gotovo u cijelom italijanskom političkom spektru, već je spasio vakcinaciju stanovnika Italije i uhvatio se u koštac s jednim od problema koji se smatraju najhitnijim, ali i najtežim – neefikasnošću sudskog sistema.

Ono po čemu Dragi podsjeća na Merkel je da drži ego pod čvrstom kontrolom, napisao je Klut za Blumberg uz ocjenu da je italijanski premijer danas vjerovatno jedini evropski lider koji bi potencijalno mogao održati EU na okupu i pomaknuti je naprijed – kao što je to uradila Angela Merkel.