Tatarska pjesnikinja optužena za rehabiltaciju nacizma

Alije Kenžalijeva je uvjerena da je Dan pobjede u Rusiji kojim se obilježava kraj Drugog svjetskog rata sve više postao proslava vojske nego dostojanstveno sjećanje na one koji su poginuli u sukobu, piše Radio Slobodna Evropa.

Zato je krimska tatarska pjesnikinja stavila olovku na papir i zapisala svoje misli kroz stihove, koje su 9. maja objavile tatarske novine Ćirim.

Međutim, vlasti na Krimu, kojeg je Rusija nasilno aneksirala od Ukrajine u martu 2014. godine, posumnjale su da u njenim stihovima ima nečeg još zlokobnijeg.

Zvaničnici su optužili Kenžalijevu za “rehabilitaciju nacizma”, a ako bude osuđena za to krivično djelo moguća je i zatvorska kazna.

Kenžalijeva, koja nije zvanično optužena, je zapanjena zbog optužbi, a čitavu stvar odbacuje kao farsu.

“Moji stihovi su proizašli iz apsurda situacije: idite, radujte se, proslavite. Čini mi se da se mnogi tako osjećaju, ali to ne pokazuju. Pjesnici imaju tu mogućnost”, rekla je Kenžalieva za ukrajinski servis RSE na Krimu.

Ruski predsjednik Vladimir Putin potpisao je u maju 2014. godine zakon kojim se negacija nacističkih zločina i izvrtanje uloge Sovjetskog Saveza u Drugom svjetskom ratu definiše kao krivično djelo za koje je predviđena kazna do tri godine zatvora.

Ovaj zakon, koji kritičari definišu kao pokušaj ograničavanja slobode govora, takođe kriminalizuje javno skrnavljenje ratnih uspomena.

Rizičan posao

Komentatori kažu da je Kremlj iskoristio događaje iz Drugog svjetskog rata da ujedini rusko društvo koje je, kako je rekao Putin, izgubilo svoje moralni kurs nakon raspada Sovjetskog Saveza 1991. godine.

U Rusiji-a i na Krimu-je rizično osporavanje zvanične verzije koja glorifikuje ratna dostignuća sovjetskog rukovodstva i odbacuje njihove greške.

Kenžalijevu su dva puta ispitali istražitelji u glavnom gradu Krima, Simferopolju.

Dana 27. juna, Kenžalievu, koja predaje ruski jezik i književnost, lokalne vlasti koje je uspostavila Rusija obavijestile su o tome da je bila pod istragom i da će narednog dana morati da dođe na policijsko ispitivanje u Simferopolj.

“Odmah su me napali: ‘Zašto mi se ne sviđa Dan pobjede? Zašto sam toliko negativna u vezi s praznikom u mojim pisanjima?'”

Prema riječima Kenžalijeve, istražitelj je tvrdio da su njeni stihovi izrazili “nepoštovanje prema nezaboravnim događajima i ratnim herojima”.

“Za mene, Dan pobjede nije praznik, već tragedija. Poštujem mrtve i ne želim da njihova smrt bude razlog za proslavu”, kaže ona.

Ona je 2. jula pozvana na ponovno saslušanje kada joj je rečeno da je Roskomnadzor, rusko regulatorno tijelo za medije, nju “uhvatilo u zamku”, i njen slučaj uputilo istražnom odboru kako bi se ispitala mogućnost krivičnog gonjenja.

Nadležni su joj saopštili da je Istražni odbor nije proglasio krivom za “podsticanje mržnje”, nego za “rehabilitaciju nacizma”.

Istražitelji su, zajedno s policijom, takođe pokušali da se pojave u redakciji časopisa Ćirim, ali je on bio zatvoren. Od ruske aneksije on se objavljuje samo jednom sedmično, a kancelarije su otvorene samo tri dana u sedmici.

Njen advokat Aleksei Ladin istragu naziva “lovom na vještice” i optužuje istražioce da zakuhavaju što je moguće više lažnih predmeta “kako bi opravdali svoje postojanje”.

“Materijal za stvaranje i tiraž pjesama predstavlja apsurdnost krivičnih gonjenja pokrenutog pod maskom borbe protiv ekstremizma, opravdanja fašizma i drugih stvari”, dodaje Ladin.

U njenoj pjesmi, koju je 9. maja objavio Ćirim, Kenžalijeva žali nad onim što ona tumači kao rastuću “militarizaciju Dana pobjede” i odaje poštovanje njenoj domovini, Krimu, prema prijevodu Grupe za zaštitu ljudskih prava iz Harkova KHRG.

Dječija vojska

Halija Coinaš iz KHRG-a kaže da su djeca na Krimu sve više meta nadležnih vlasti koje je uspostavila Rusija sa stalnim hranjenjem “militarizacijom”, paradiranjem na Dan pobjede u vojnoj odjeći i učestvovanjem u kontroverznoj “vojnoj omladini” Putina.

JunArmiju je stvorio sam Putin u maju 2016. godine i imao je skoro 190.000 članova do februara 2018. godine.

Kritičari to vide kao dodatni znak militarizacije Rusije pod Putinom. Neki to vide kao eho mladih pionira, zvaničnog omladinskog pokreta sovjetske ere Komunističke partije.

Djeca od 10 godina su regrutovana i naučena kako da koriste oružje, političku ideologiju i rusku istoriju. Pristalice toga tvrde da te vježbe oživljavaju tradiciju i usađuju ponos na istoriju i domovinu sljedećoj generaciji Rusa.

Na Krimu, Bekir Mamutov, glavni i odgovorni urednik Ćirima, je šokiran time da bi pjesma Kenžalijeve mogla prekršiti bilo koji zakon.

“Ovo su njene misli, njena poetska vizija važnih istorijskih događaja, osoba piše o svojim strahovima, a riječi koje se koriste za izražavanje ovog osjećanja iznenada potpadaju pod određeni član zakona. U 21. vijeku to je jednostavno nevjerovatno. Mi naravno ovo nismo očekivali,” kaže Mamutov.

Ali krimski tatari, muslimanska etnička manjina koja je autohtona na krimskom poluostrvu, sve više očekuje progon ruskih vlasti.

“Ruske vlasti na Krimu su neumorno progonile krimske Tatare zbog svoje bučne opozicije od okupacije Rusije 2014. godine,” rekao je Hju Vilijamsson (Hugh Williamson), direktor za Evrope i Centralnu Aziju u Human Rights Watchu.

Oni su prikazali politički aktivne krimske Tatare kao ekstremiste i teroriste, prisiljavali mnoge u egzil i obezbijedili da se oni koji odluče da ostanu nikada ne osjećaju sigurno i da ne misle svojom glavom.

Više od 10 ljudi je osuđeno po istom Zakonu na osnovu kojeg je Kenžalijeva sada pod istragom.

U jednom od najvažnijih slučajeva, Vladimir Luzgin je osuđen zbog posta na društvenim mrežama u kojem je naveo da je Sovjetski Savez sarađivao s nacističkom Njemačkom i zajedno počeo Drugi svjetski rat napadajući Poljsku.

Luzgin je pobjegao iz Rusije nakon što je osuđen u junu 2016. i otputovao je u Češku, gde mu je odbijena njegova molba za azil.