Tri decenije od ujedinjenja: Istok još uvijek kaska za Zapadom

Ni 30 godina nakon ujedinjenja dvije Njemačke nema govora o istim životnim uslovima. Razlike između Istoka i Zapada postoje i danas – i to ne samo u ekonomiji. Sa 30 godina ste u Njemačkoj relativno mladi, jer je prosječna starost stanovništva oko 45 godina. Statistički gledano, majke svoje prvo dijete dobijaju sa 30 godina, u bilo kom dijelu Njemačke, piše Dojče vele.

U tom pogledu više nema razlika između Zapada i Istoka. Prije ponovnog ujedinjenja Njemačke 3. oktobra 1990. bilo je drugačije: prvorotke na Zapadu su u prosjeku imale 27 godina, a na istoku 24. Dakle kada je riječ o formiranju porodice životni uslovi su izjednačeni.

Čini se da Marko Vandervic, povjerenik njemačke vlade za nove savezne pokrajine ima pravo kada kaže: “Njemačka je od 1990. postala veoma ujednačena u brojnim stvarima.” Kao dodatne primjere on navodi korišćenje slobodnog vremena i članstvo u udruženjima. U koje god statistike se pogleda “pronalazi se više zajedničkog, nego različitog”.

Zaista? Godišnji izvještaj o stanju njemačke ujedinjenosti koji je Vandervic predstavio polovinom septembra, pruža podatke iz kojih se mogu izvesti i drugačiji zaključci.

Ekonomske razlike

Slika nije ružičasta prije svega kada je riječ o bitnim faktorima: ekonomska snaga pet saveznih pokrajina na Istoku iznosi svega 73 odsto kompletnog njemačkog prosjeka. I kada je riječ o platama – sa skoro 89 procenata još uvijek se daleko od nivoa na Zapadu zemlje.

Vandervic otvoreno govori o ovom deficitu i nada se promjeni: dolaskom tehnologija budućnosti na Istok Njemačke, prema uzoru na otvaranje fabrike elektro-automobila Tesla u blizini Berlina. On konkretno misli na investicije na području mobilnosti, vodonika i vještačke inteligencije.

Po ovom pitanju Vandervic, koji je član konzervativne CDU, ima isto mišljenje kao Dagmar Enkelman, predsjednica Fondacije Roza Luksemburg, bliske Ljevici.

Enkelman takođe ističe ekonomske razlike. “One naravno znače drugačiji razvoj na Istoku i u budućnosti”, kaže ona za DW i dodaje da je potrebno razmisliti o tome kako se može drugačije djelovati u regionalnom razvoju i ekonomskoj politici.

Bivša političarka DDR-a se nakon brojnih sumnji pomirila sa njemačkim ujedinjenjem: “Svijet je šareniji i vazduh je postao čistiji”, kaže ona. I – sada može da stvori mišljenje iz prve ruke. Jer, kako kaže, građani DDR su Zapad poznavali skoro samo sa televizije, a od 1990. mogu da svuda da putuju.

“Od tada sam vidjela puno toga”, kaže ona.

San o osjećaju sreće zbog ponovnog ujedinjenja

Uprkos svim kritikama na i dalje postojeće razlike ona smatra da je konačni rezultat pozitivan: “Bio je to put koji je bio ispravan za većinu ljudi u Njemačkoj.” A kada pogleda slike od 3. oktobra 1990. još uvijek se naježi – euforija je na neki način još tu, kaže ova žena u svojim šezdesetim.

Vandervic se čak nada da će osjećaj sreće zbog ponovnog ujedinjenja moći ponovo da oživi. No, ovog političara koji potiče sa Istoka ipak brine to što se demokratija manje cijeni na području bivšeg DDR-a: samo 78 odsto ispitanih u demokratiji vide najbolju društvenu formu za Njemačku, a na Zapadu taj procenat iznosi 91 odsto.

Useljavanje bitno za istok

Mirko Vandervic ukazuje na negativne pojave – dobre izborne rezultate desničarskih stranaka i na relativno više desničarsko-ekstremističkih krivičnih djela – i kaže, da na tome treba da se radi. Njemu lično je to veoma važno, ali to mora da bude važno i čitavoj politici i društvu. Između ostalog – i iz ekonomskih razloga.

Jer, ako istok želi da zadrži ekonomsku snagu – useljavanje mladih je neophodno, smatra on. Još uvijek veliki broj mladih ljudi odlazi na Zapad – tamo su skoro sva velika preduzeća automobilske i hemijske industrije, i bolje plaćena radna mjesta. Uprkos tome povjerenik za Istok se nada unutarnemačkoj migraciji u korist istočnih saveznih zemalja.

Radna snaga iz drugih zemalja

No, s obzirom na to da bi to mogla da ostane samo želja, Marko Vandervic razmišlja o novoj radnoj snazi iz drugih zemalja, zbog kulturološke blizine prije svega iz Evrope. Tako bi mogao da zamisli da Poljaci, koji zbog Bregzita ne mogu da ostanu u Velikoj Britaniji, krenu da više dolaze u Njemačku. “Ali, mora da se traži u cijelom svijetu! Jer, to je onda otvorenost prema svijetu i predstavlja kulturu dobrodošlice.”

No, sa tim Njemci na Istoku zemlje očigledno imaju veće probleme nego Njemci na Zapadu. To se vidi po izbornim rezultatima desničarsko-populističke Alternative za Njemačku, koja je prema procjeni Službe za zaštitu ustavnog poretka i djelimično desničarsko-ekstremna. U svih pet istočnonemačkih saveznih pokrajina ona je ušla u parlamente s izbornim rezultatima koji u nekim slučajevima prelaze i 20 odsto.

Pogled na političku kartu Njemačke pokazuje: AfD je u međuvremenu svuda; u Bundestagu je od 2017. najjača opoziciona stranka. Dvocifreni izborni rezultati na “prosperitetnom jugu Njemačke”, kako je rekao istoričar Frank Beš, govore da njihov uspjeh nije uzrokovan samo slabom ekonomskom moći i nedostatkom kosmopolitizma. U Bavarskoj je na posljednjim izborima AfD osvojio više od 10, a u Baden Virtembergu čak 15 procenata.

Zapadni dio Njemačke internacionalniji

U dvije ekonomski najrazvijenije njemačke pokrajine udieo stranca je iznad njemačkog prosjeka i iznosi 12 procenata. Ali, bilo bi previše jednostavno na taj način objasniti uspjeh desničarskih populista. Jer, onda bi AfD na Istoku, gdje je prosek stranaca pet odsto – morao da bude slab. To da je struktura stanovništva na Zapadu i 30 godina nakon ponovnog ujedinjenja šarenija i internacionalnija je prije svega zbog toga što je tamo useljavanje počelo još 60-ih godina.