Princeza špijunka, Ledi Smrt i šest drugih heroina Drugog svjetskog rata

Koliko često se pomisli na herojstvo žena u ratu? Ove godine je 75. godišnjica okončanja Drugog svjetskog rata – rat se u Evropi završio 8. maja – a prenosimo priče o osam žena čija je hrabrost daleko nadmašila druge.

Prečesto uloga žena tokom ratnih sukoba ne dobije zasluženo priznanje, zbog čega smo u znak sjećanja na 75. godišnjicu okončanja Drugog svjetskog rata ove godine (rat se u Evropi završio 8. maja) odlučili da odamo počast osam žena čija su se hrabrost i dostignuća izdvojili iz miliona drugih koji su iskazali hrabrost u ovom razornom sukobu, piše BBC na srpskom.

Čeng Benhua: Dočekati smrt s osmjehom

Čeng Benhua je bila heroina pokreta otpora koja se borila protiv Japanaca nakon što su okupirali Kinu 1937. godine.

Njena fotografija snimljena neposredno prije nego što je izbodena bajonetima na smrt postala je legendarni simbol neustrašivog otpora.

Napravio je japanski fotograf koji je zailježio njene posljednje trenutke, nakon što je uhvaćena u borbi i držana u zatočeništvu.

Njeni tamničari su je nekoliko puta grupno silovali, ali je nisu slomili.

Na ovoj slici izgleda kao da se smješka smrti, ruku prekrštenih na grudima, glave dignute da bi netrepćući pogledala u objektiv aparata.

Njena poza je ovjekovečena pet metara visokom statuom u Nanđingu, na samom poprište jednog od najgorih masakra u ratu, kad su japanske trupe poubijale 300.000 kineskih muškaraca, žena i djece.

Imala je 24 godine kad je poginula 1938. godine, godinu dana prije nego što je rat stigao u Evropu, ali godinu dana nakon što je stigao Kinezima.

Čeng Benhua je imala “najupečatljiviju ličnost, ostavljala je najveći utisak i zaslužila najveće poštovanje” među milionima nastradalih, rekao je za Narodni dnevnik 2013. godine kineski istoričar i direktor muzeja Fan Điančuan.

Nur Inajat Kan: Princeza špijunka

Indijska princeza i britanska špijunka Nur Inajat Kan bila je direktna nasljednica Tipu Sultana, muslimanskog vladara Majsora iz 18. vijeka.

Ćerka oca Indijca – učitelja sufija – i majke Amerikanke, rođena je u Moskvi i studirala na pariskoj Sorboni.

Njen jezički talenat obezbijedio joj je mjesto u britanskoj Upravi za specijalne operacije (SOE) – tajnim agentima koji su se tokom rata padobranom ubacivali u okupiranu Francusku da sabotiraju nacističke aktivnosti, sarađuju sa francuskim pokretom otpora i špijuniraju pokrete trupa.

Radila je kao vezista – prva žena koja je na sebe preuzela ovu opasnu ulogu – i neprestano mijenjala lokaciju da je ne bi otkrili.

Na kraju je uhvatio nacistički Gestapo, ispitivao i mučio.

Pokušala je da pobjegne u više navrata – jednom joj je čak zamalo pošlo za rukom preko krovova.

Poslije svakog pokušaja bjekstva, uslovi njenog zatočeništva i ispitivanja su se pogoršavali, ali smatra se da nije otkrila nikakve vrijedne informacije Njemcima, koji su je znali samo po njenom šifrovanom imenu Madlen i nisu čak znali ni da je Indijka.

U septembru 1944. godine, Inajat Kan i druge tri koleginice agentkinje iz SOE prebačene su u koncentracioni logor Dahau, gdje su 13. septembra pogubljene.

Za ispoljenu hrabrost, Inajat Kan je posthumno dodijeljen britanski Džordžov krst i francuski Ratni krst sa zlatnom zvijezdom. Ima i svoj spomenik u Gordon skver gardensu u Londonu.

“Nur Inajat Kan predstavlja nadahnuće i dan-danas, ne samo zbog izuzetne hrabrosti, već i principa za koje se zalagala”, rekao je za BBC Šrabani Basu, autor knjige Princeza špijunka: Život Nur Inajat Kan.

“Iako je bila sufi i vjerovala je u nenasilje, podnijela je najveću žrtvu – vlastiti život – u borbi protiv fašizma.”

Ljudmila Pavličenko: Ledi Smrt

Ljudmila Pavličenko jedna je od najuspkešnijih snajperistkinja svih vremena, sa 309 potvrđenih ubistava nkemačkih vojnika posloke nacističke invazije na Sovjetski Savez 1941. godine.

Desetine žrtava su i sami bili neprijateljski snajperisti, koji su izgubili u igri mačke i miša sa ženom čiji su joj podvizi pod opsadom Sevastopolja i Odese donijeli nadimak Ledi Smrt.

Nacistički snajperisti nisu mogli da je poraze, ali je zato ranjena minobacačkom granatom i, iako se oporavila, povučena je sa fronta i zbog velike slave iskorišćena za dizanje morala sovjetske ratne mašinerije.

U ulozi maskote Crvene armije, proputovala je svijet, susrevši se usput sa američkim predsjednikom Frenklinom D. Ruzveltom.

Iako joj je dodijeljena Zlatna zvijezda heroja Sovjetskog saveza, kasnije je uglavnom izbačena iz istorije.

“Iznenađuje što jedna snajperistkinja izuzetnih sposobnosti poslije smrti nije dobila počasti i spomenike koje zaslužuje”, rekla je za BBC Irina Slavina, rodna aktivistkinja i voditeljka.

“Ali zvanična sovjetska verzija poslije Drugog svjetskog rata bila je usredsrijeđena na sliku hrabrog vojnika muškarca – sjetite se samo svih tih spomenika podignutih u čast ratnih heroja i Neznanog junaka. Žene se nisu uklapale u tu verziju.”

Nensi Vejk: Bijeli miš

Figura veća od života na mnogo načina, Nensi Vejk imala je reputaciju smrtonosne borkinje, agresivne kokete i nezaustavljive kad je u pitanju piće, baš kao i nepokolebljivog neprijatelja nacista.

Rođena je na Novom Zelandu, ali je odrasla u Australiji. Napustila je školu sa 16 godina i zaposlila se u Francuskoj kao novinarka, navodno slagavši da umije da piše na drevnom egipatskom.

Tamo je upoznala i udala se za francuskog industrijalistu Anrija Fioku i živjela u Marselju kad su Njemci okupirali Francusku 1939. godine.

Vejk se pridružila francuskom pokretu otpora i vodila odbjegle savezničke pilote preko Pirineja na bezbjednu teritoriju u Španiju. Kad je njena mreža otkucana Njemcima 1942. godine, Vejk je preko Španije pobjegla u Veliku Britaniju.

Fioka je ostao za njom, bio uhvaćen, mučen i pogubljen. Vejk se vratila u Francusku padobranom i počela da radi za britanski SOE.

Učestvovala je u mnogim odvažnim misijama – tvrdila je da je jednom prilikom golim rukama ubila njemačkog stražara.

“U SOE su nas učili džudo zahvatu i ja sam ga dobro uvježbala. Ali bio je to jedini put da sam ga upotrijebila i – bam – ubila sam ga na licu mjesta”, izjavila je u jednom televizijskom intervjuu devedesetih.

Nakon što su veoma vrijedne radio šifre izgubljene u bici, dobrovoljno se javila da pređe 500 kilometara biciklom preko neprijateljske teritorije da bi našla zamjenu. Tvrdila je da je to uradila za samo tri dana.

Sredila bi se i izlazila sa Njemcima kako bi došla do informacija. “Malo pudera i malo pića uz put i prošla bih njihove punktove, namignula im i rekla: ‘Želite li da me pretresete?’ Moj Bože, kakva sam samo prokleta koketa bila”, rekla je za jedan australijski list.

Mnogo puta je tokom rata bila zamalo uhvaćena, ali je uvijek uspijevala da izbjegne goničima, prema njenom biografu Piteru Ficsimonsu.

Njena sposobnost da pobjegne Njemcima donijela joj je nadimak “Bijeli miš” – što je i naslov njene autobiografije.

Vejk je primila gomilu odlikovanja posijle rata, a umrla je 7. avgusta 2011. godine, u 98. godini, u Londonu. Tražila je da se njen pepeo raspe u Francuskoj.

Džejn Viale: Novinarka, špijunka, političarka

Džejn Viale je rođena u Republici Kongo, ali se kao dijete preselila u Pariz i u vrijeme izbijanja Drugog svjetskog rata radila tamo kao novinarka.

Viale je napustila Pariz i postala tajna agentkinja za francuski pokret otpora na jugu zemlje, koji iako u to vrijeme zvanično nije bio pod okupacijom Njemaca, jeste bio pod vlašću marionetskoj Višijevog režima.

Sakupljala je obavještajne podatke o pokretima nacističkih trupa koje je potom proslijeđivala saveznicima.

Neprijatelj je uhvatio u januaru 1943. godine i bila je optužena za izdaju.

Njene tajne su, međutim, bile bezbjedne od vlasti, budući da je podatke šifrovala toliko dobro da ih je bilo nemoguće dešifrovati.

Viale je prvo poslata u koncentracioni logor, a potom u ženski zatvor u Marselju, ali je uspjela da pobjegne ili bila puštena i preživjela je rat.

Bila je izabrana u francuski Senat 1947. godine.

Hedi Lamar: Najsjajnija bomba Holivuda

Ova slavna bioskopska zvijezda rođena u Austriji imala je glamuroznu karijeru koja je joj je donijela slavu, zvijezdu na holivudskoj stazi slavnih i šest muževa.

Rođena kao Hedvig Eva Marija Kisler u bogatoj jevrejskoj porodici u Beču, prvo se udala za industrijalistu trgovca oružjem kome se nije dopadala njena glumačka karijera u usponu i naredio joj je da glumi domaćicu njegovim prijateljima i kolegama, među kojima su bili i nacisti.

Lamar nije mogla na to da pristane i krišom je pobjegla, prvo u Pariz, a potom i u London, gdje je upoznala legendarnog Luisa B. Mejera, šefa studija MGM.

On joj je ponudio ugovor u Holivudu i počeo da je promoviše kao “najlepšu ženu na svijetu”.

Njen uspeh u više od 30 filmova koje je snimila bio je izuzetan, ali teško da može da se nazove herojskim. Ono što joj obezbjeđuje mesto na ovoj listi je njen posao sa strane – kao izumiteljke.

Lamar je, naime, izumela sistem navođenja savezničkih torpeda koji je mogao da izbjegne prijetnju neprijateljskog ometanja mijenjajući frekvencije.

Američka ratna mornarica nije preuzela njen patent, ali elementi njenog pionirskog otkrića mogu se pronaći danas u tehnologijama kao što su Blutut i WiFi.

Mija Mi: Nosi mač i otrov sa sobom

Muke Mije Mi započele su još prije nego što su Japanci okupirali Burmu u Drugom svjetskom ratu.

Ona je bila energična borkinja za nezavisnost zemlje, opirući se britanskoj kolonijalnoj vlasti.

Pridružila se snagama pokreta otpora u Drugom svjetskom ratu i uvijek sa sobom nosila mač i bočicu sa otrovom kako bi se odbranila.

Godine 1944. prepešačila je neprijateljsku teritoriju i planinske masive do Indije pod kontrolom Britanaca kako bi nastavila da se bori protiv Japanca.

Previla je rane trakama svog saronga dok je hodala i odbijala ponudu muškaraca da je ponesu.

U Indiji je doprinijela bacanju letaka nad Burmom sa informacijama o tome koliko se loše Japanci odnose prema stanovništvu.

Iako je planirala da se vrati u Burmu sa mužem poslije rođenja njenog prvog sina – bila je obučeni padobranac – ustupila je mjesto drugom borcu i vratila se tek u oktobru 1945. godine, nakon što se rat okončao.

A opet se njena borba nastavila, budući da se borila za nezavisnost poslije i protiv vojnih režima u zemlji.

Rasuna Said: Lavica

Rasuna Said je izuzetak na ovoj listi, budući da je tokom rata stala na stranu Sila osovine, makar nominalno.

Bila je ključna figura u borbi Indonezije za nezavisnost a neprijatelji za nju nisu bili toliko Japanci koliko holandski kolonizatori Indonezije.

Postala je politički aktivna kao veoma mlada i osnovala političku partiju – Indonežansko muslimansko udruženje (PERMI) – u ranim dvadesetim, zasnovanu na vjeri i nacionalnosti.

Bila je vatrena govornica čiji su govori zvučali poput “groma usred bijela dana”, prema jednoj biografiji, a njena hrabrost u kritikovanju holandske kolonijalne vlasti donio joj je nadimak Lavica.

Holanđani su često prekidali njene govore, a uhapsili su je na jednom događaju i zadržali u zatvoru 14 mjeseci.

Kad su Japanci okupirali arhipelag 1942. godine, pridružila se jednoj pro-japanskoj organizaciji, ali ju je koristila da nastavi sa aktivnostima borbe za nezavisnost.

U slučaju Indonezije, borbe nisu prestale kad su Japanci poraženi. Holanđani su se vratili da pokušaju ponovo da nametnu vlast, isprva uz pomoć Britanaca, tako da je započeo brutalan četvorogodišnji sukob.

To se završilo tako što su Holanđani 1949. godine priznali suverenitet Indonezije, a uloga Said u ovome obilježena je tako što njeno ime krasi jednu od glavnih ulica u glavnom gradu Džakarti.

Moćna zagovornica rodne ravnopravnosti i obrazovanja žena, Rasuna Said jedna je od šačice Indonežanki koje su proglašene Nacionalnim herojem.