Nova bitka Srbije i Kosova za Interpol

Prije nekoliko mjeseci potvrđeno je da će Kosovo biti dio agende Generalne skupštine Interpola, koja će biti održana od 18. do 21. novembra u Ujedinjenim Arapskim Emiratima, kažu u Ministarstvu spoljnih poslova Kosova.

Jetlir Ziberaj, savjetnik kosovskog šefa diplomatije Bedžeta Pacolija, rekao je za Radio Slobodna Evropa (RSE) da će jedna od tačaka dnevnog reda biti glasanje za učlanjenje Kosova u skladu sa zahtjevom koji su institucije te države podnijele prije dosta vremena.

“Naš zahtjev je odobren i prihvaćeno je da se unese u agendu. Čekamo da se u Dubaiju to potvrdi i da Kosovo bude ravnopravna članica ove veoma važne institucije međunarodne bezbjednosti”, rekao je Ziberaj.

On je dodao da bi na zahtjev Kosova za učlanjenje u Interpol svi trebalo da gledaju kao na doprinos međunarodnoj bezbjednosti i borbi protiv organizovanog kriminala i međunarodnog terorizma, te da ga “ne treba povezivati ni sa čim drugim”.

“Grubo kršenje međunarodnog prava, presedan u suprotnosti s pravilima Interpola, i brojne štetne posljedice, ne samo za Srbiju, već i za sve druge članice Interpola” – na to bi se mogli svesti “kontrargumenti” ministra unutrašnjih poslova Srbije Nebojše Stefanovića, ali i drugih zvaničnika u Beogradu.

U te, po Srbiju “štetne posljedice”, ubrajaju i cifru od “5.000 srpskih državljana, koji bi se prijemom Kosova u Interpol, mogli naći na potjernicama”.

“Dramatičan broj ugroženih pripadnika srpske policije, što aktivnih, što bivših koji su 1999. godine za vrijeme rata bili na Kosovu najprije se pojavio u štampi, uz pozivanje na “izvore iz MUP-a”.

“Vjerujem da je to prva cifra koja im je pala na pamet. Isto tako su mogli da kažu i 50.000 ili 500. Za 5.000 ljudi nema mjesta u zatvorima Kosova, ne može toliko ljudi da procesuira ni kosovsko, ni srpsko pravosuđe”, kaže za RSE advokat i nekadašnji koministar policije Srbije Božidar Prelević.

Ipak, upravo je ovu brojku naveo i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić kada je tokom nedavne posjete predsjednika Austrije Beogradu, zatražio od Aleksandera Van der Belena da se njegova zemlja uzdrži od glasanja za ulazak Kosova u Interpol.

“Odjednom ćete na Interpolovim potjernicama imati 5.000 Srba, učesnika sukoba iz ’99. godine. Ti ljudi neće znati da li mogu ili ne mogu da izađu iz naše zemlje. To će da stvara tenzije na dnevnom nivou, dodatne sukobe na Balkanu i ne znam kome je to potrebno”, rekao je Vučić.

Savjetnik šefa diplomatije Kosova Jetlir Ziberaj odgovara da “kosovske institucije nisu osvetničke”, te da se nada da će “uprkos destruktivnom ponašanju koje srpska strana pokazuje u odnosu na sve procese u koje Kosovo pokušava da se uključi”, većina zemalja podržati članstvo te države u Interpolu.

“Mi se nećemo svetiti jer pripadamo drugom mentalitetu, ali ćemo procesuirati sve slučajeve koji se tiču gonjenja kriminalaca od bilo koje sudske instance”, rekao je Ziberaj.

Navodeći da je broj od 5.000 ljudi nerealan, Božidar Prelević ocjenjuje da je ovdje riječ o zastrašivanju javnosti u Srbiji.

“To služi da ako Kosovo ne uđe u Interpol, ispadne da su oni spasili 5.000 Srba. Oni bi, naravno, na tu potjernicu mogli da stave i Vučića i (Marka) Đurića (šefa Kancelarije za Kosovo u Vladi Srbije), kao što mi držimo (Ramuša) Haradinaja (premijera Kosova), (Hašima) Tačija (predsjednika Kosova) i tako dalje. Druga stvar sa kojom mislim da bi ovaj režim imao problem jeste da postoji jedan broj ljudi koji se nalaze na Kosovu i koji tamo odrađuju stvari koje su važne za ovdašnju vlast, i bave se raznim dozvoljenim ili nedozvoljenim stvarima. Oni se kriju na sjeveru Kosova i svakako im ne odgovara da protiv njih budu podignuti postupci koji bi ih sprečavali da putuju”, navodi Prelević.

Kosovo do sada nije imao direktan kontakt sa Interpolom. Komunikaciju vodi Misija Ujedinjenih nacija na Kosovu (Unmik), na osnovu saradnje koja je uspostavljena kroz Memorandum o razumijevanju između Interpola i Unmika 2002. godine, a u cilju razmjene informacija, naloga, međunarodnih istraga, krivičnih slučajeva.

Po zahtjevu UNMIK-a, 2015. godine se na crvenoj Interpolovoj potjernici našao tadašnji predsjednik skupštinskog Odbora za kontrolu službi bezbjednosti iz redova vladajuće Srpske napredne stranke Momir Stojanović.

Nekadašnjeg šefa Vojnobezbjednosne agencije i još 16 osoba, Osnovni sud u Đakovici tražio je zbog optužnice koja ih tereti za ratni zločin nad civilima na Kosovu. Iste godine, Fond za humanitarno pravo (FHP) objavio je detaljan dosije o ovom zločinu.

“To je bila velika vojno-policijska akcija koju je srpska vojska i policija sprovela krajem aprila 1999. godine na području opštine Reka, to su sela opštine Đakovica, kada je ubijeno oko 350 albanskih civila. Tu akciju je naredio i njoj je učestvovao Momir Stojanović”, navodi Ivana Žanić iz FHP-a.

Ime Momira Stojanovića danas, međutim, više nije na Interpolovoj listi, a nadležni u Srbiji nikada ga nisu ni saslušali. On sam negirao je bilo kakve veze sa zločinom. Više nije u redovima SNS-a. Odbornik je Grupe građana “Iskreno za Niš” u niškoj Skupštini.

Fond za humanitarno pravo uz ovaj, objavio je još nekoliko dosijea koji se odnose na zločine koji su počinile srpske snage na Kosovu.

“Pisali smo o djelovanju 549. motorizovane brigade Vojske Jugoslavije, kojom je komandovao Božidar Delić (aktuelni poslanik Srpske radikalne stranke Vojislava Šešelja). Zatim smo objavili Dosije 125. motorizovana brigada, kojom je komandovao general Dragan Živanović (u penziji). Takođe, dosije koji se odnosi na djelovanje jedinice kojom je komandovao Ljubiša Diković, dugogodišnji načelnik Generalštaba Vojske Srbije (penzionisan u septembru, uz najviše počasti koje mu je dodijelio predsjednik Srbije), kao i Dosije Rudnica koji se odnosi na otkrivanje masovne grobnice nedaleko od Raške u Srbiji, gdje su pronađeni posmrtni ostaci 52 kosovskih Albanaca koji su ubijeni tokom sukoba”, rekla je Žanić.

Fond za humanitarno pravo je Tužilaštvu za ratne zločine Srbije podnosio i krivične prijave za navedene zločine, ali u poslednjih nekoliko godina nije podignuta nijedna optužnica. Pred sudovima u Srbiji trenutno su samo dva predmeta koja se odnose na zločine na Kosovu.

“To je predmet Ćuška koji se odnosi na ubistvo oko 120 Albanaca u selima opštine Peć i za ubistvo u selu Trnje krajem marta 99. godine”, dodaje Ivana Žanić.

Iako ne isključuje mogućnost da bi na potjernicama Interpola u slučaju članstva Kosova mogao da se nađe i “neki general srpske vojske ili policije”, i Prelević, ali i Nuredin Ibiši, poznavalac bezbjedonosnih prilika i bivši poslanik Skupštine Kosova navode da su hiljade potjernica za državljanima Srbije zbog ratnih zločina besmislica.

Ibiši kaže da je Srbija “zloupotrijebila položaj u Interpolu i izdala neosnovane potjernice za skoro cijelom vodećom strukturom nekadašnje Oslobodilačke vojske Kosova, bez obzira na to da li je za eventualne ratne zločine imala dokaze ili ne”. Sada, dodaje Ibiši, Srbija strahuje od mogućnosti da se Kosovo revanšira.

“Mislim da je to netačno, zato što mi, realno, imamo dokaza za nekolicinu ljudi, ali ne za takvu brojku za koju Srbija pretenduje da jeste. Oni koji su vršili ratne zločine je normalno da će biti na potjernicama, ali ne u takvom masivnom broju. Apsolutno je nerealno i pretjerano, ali i tendenciozno u smislu da oni polaze od sebe, onako kako su oni radili i sada misle da ćemo i mi početi da se svetimo”, navodi Ibiši.

On dodaje da bi učlanjenjem u Interpol, Kosovo moglo da bude aktivni dio te organizacije, uz lakši sistem razmjene informacija, da izdaje naloge za hapšenja, ali i da vrši naloge koje izdaje Interpol. Takođe, zemlja dobija mogućnost za obuku svog osoblja u domenu organizovanog kriminala na Kosovu, u regionu i svijetu.

Prvu aplikacija za članstvo, Kosovo je podnijelo 2010. godine, a potom i pet godina kasnije, ali nikada nisu dospjele u fazu razmatranja. 2017. godine Kosovo je odustalo do zahtjeva za prijem u Interpol usljed nedovoljne podrške za članstvo.