Zašto su pravoslavci u Egiptu vjekovima na meti ekstremista?

Hrišćanske crkve u Egiptu juče su proslavljale praznik Cvijeti, ali se ta ceremonija završila u krvi. Egipatski Kopti, hrišćanski pravoslavni dio stanovništva bio je glavna meta Islamske države na dva mjesta: u Aleksandriji i u Tantu, gradu na sjeveru zemlje. Ovo nije prvi put da su Kopti meta ekstremista u Egiptu.

Kopti su narod hrišćanske vjere koji naseljava dolinu rijeke Nil. Potomci su hamitskih Egipćana koji ni poslije arapskog ni turskog osvajanja nijesu prihvatili islam, već su ostali hrišćani.

Naziv Kopt je istovremeno i etnička i vjerska oznaka. Imaju svoj koptski jezik, ali se njegova upotreba zadržala još samo u bogosluženju Koptske pravoslavne crkve. Kopti čine oko 10 odsto stanovništva Egipta, što je oko 8-10 miliona ljudi. Egipatski hrišćani predstavnici su jedne od najstarijih grana hrišćanstva, i sačuvali su hrišćansko predanje duboko u svojoj istoriji i kulturi. Međutim, baš zbog svoje vjerske pripadnosti, Kopti su često žrtva napada ekstremista.

Muslimani i hrišćani bili su složni tokom demonstracija koje su zbacile predsjednika Hosnija Mubaraka, ali međuversko nepovjerenje nije prevaziđeno. Štaviše, podstaknuto je jačanjem salafista, koji su glavna pokretačka snaga napada na hrišćane.

Odnos sa vlašću

Egipatska hrišćanska zajednica, koja čini 10 odsto populacije, već nekoliko godina funkcioniše u krajnje čudnom odnosu sa vladom te zemlje. Vlast je odgovorna za njihovu sigurnost, a zauzvrat Kopti šalju sliku tolerancije i uspješne koegzistencije na Zapad.

Međutim, nakon što je svrgnut višedecenijski predsjednik Egipta Hosni Mubarak, a na njegovo mjesto došao Mohamed Morsi, demokratski izabrani kandidat islamističke političke opcije (Pokret Muslimanske braće), problemi Kopta počeli su da se intenziviraju. Napadi na hrišćanske crkve rasle su iz dana u dan, a između ostalih organizuju ih i islamističke omladinske organizacije, pisao je “Njujork tajms”.

Nakon svrgavanja Morsija 2013. godine, na čelo Egipta dolazi sadašnji predsjednik Abdel Fatah al-Sisi. Odnos hrišćanske crkve i Sisija počeo je da biva daleko bolji nego što je to bio slučaj s njegovim prethodnikom. Štaviše, Sisi je postao prvi predsjednik Egipta koji je prisustvovao božićnoj liturgiji (2015.), za šta je dobio vjerovatno najgromoglasniji aplauz hrišćanske zajednice od svih predsjednika Egipta.

Podrška ima granice

Međutim, koliko god Sisi bio pun podrške za hrišćane, pokazalo se da i ona ima granice. To se najbolje vidjelo u gradu Minji, u kojem 40 odsto populacije čine hrišćani. Poruke mržnje, grafiti na crkvama, pale se kuće i radnje, a Kopti se nerijetko napadaju i na ulicama. Od dolaska Morsija, a zatim i Sisija na vlast, u Egiptu je zabilježeno više od 400 napada na hrišćane, piše američki list.

Oko 40 crkava je opljačakano i porušeno, a 23 je ozbiljno oštećeno od početka Sisijevog mandata, mada se sumnja da je broj daleko veći. Ista sudbina stigla je i mnoge škole, kuće, prodavnice, koje pripadaju hrišćanima.

Tačka pucanja za koptsku zajednicu bio je incident u maju 2016. kada je hrišćanka javno skinuta gola od strane rulje, zbog navodne ljubavne veze njenog sina sa muslimankom. Da stvar bude još gora, pojedini zvaničnici egipatske vlade su poricali da se taj skandalozni incident uopšte i dogodio!

Štaviše, egipatski imam Mahmud Goma, inače određen a održavanje mira između hrišćana i muslimana (vlada mu je direktno dala taj zadatak), tada je sramnom izjavom dodatno ražestio Kopte i posredno potvrdio u koliko se podređenenom položaju hrišćanska zajednica u Egiptu nalazi.

“Niko nije ubijen. Niko nije ranjen. Nema konflikta. Problem je u novinarima koji o tome pišu”, rekao je Goma.

Sa druge strane, lokalni koptski biskup Makarios izjavio je da je bilo ubijenih, te da je jedan mladić devet puta izboden nožem kada je rulja naletjela na njega. Pored toga, Makarios je dodao da je ISIS samo u jednom incidentu na Sinaju ubio devet koptskih hrišćana.

Progon traje od pamtiveka

Od invazije muslimana na prostore Egipta Kopti trpe progon – praktično tokom čitave svoje istorije. “Hjuman Rajts Voč” je u svom izvještaju uočio “rastuću vjersku netoleranciju” i vjersko nasilje nad koptskim hrišćanima u posljednjih 10 godina, i istakao neuspjeh egipatske vlade da efikasno istraži pravilno i goni one koji su odgovorni za nestanak stotina hrišćanskih koptskih žena i djevojaka, koji do današnjeg dana nije riješen.

U Egiptu vlada zvanično ne priznaje prelazak iz islama u hrišćanstvo. Takođe određeni međuvjerski brakovi nijesu dozvoljeni, a djeca hrišćanskih parova se često klasifikuju kao muslimani i daje im se muslimansko obrazovanje.

Vlada takođe zahtijeva dozvole za popravku crkve ili izgradnju novih, koje se s druge strane često uskraćuju.

Specifični incidenti

17. novembar 1981 – Koptski sveštenik Makimose Guirguis je kidnapovan, nakon čega mu je prijećeno smrću ako ne osudi hrišćanstvo i javno pređe na islam. On to odbija, a ekstremisti mu sijeku grlo ostavljajući ga da krvari do smrti.

1997 – Ebu Kurkas. Tri maskirana napadača ušla su u crkvu Svetog Đorđa u Abu Kurkasu i ubili osam Kopta na nedjeljnom sastanku mladih. Tokom bjekstva ubili su i hrišćanskog farmera dok je zalivao svoje njive.

Februar i april 2001. – “Međunarodni Hriščanski koncern” izvještava da su u februaru 2001. godine radikalni islamisti spalili crkvu i 35 hrišćanskih domova u Egiptu.

7. januar 2010. Mitraljeski napad trojice salafista iz plemena Berber (Al-Havara) na koptske hrišćane koji su proslavljali Božić. Sedam njih je ubijeno, uključujući i muslimanskog policajca koji je pokušao da ih odbrani.

1. januar 2011. – Auto-bomba eksplodirala je ispred Aleksandrijske Koptske pravoslavne crkve i ubila najmanje 21 i ranila najmanje 79 hrišćana. Incident se dogodio nekoliko minuta nakon ponoći, kada su hrišćani odlazili sa novogodišnje Crkvene službe.

5. mart 2011. – Crkva je zapaljena u mjestu Sole od strane grupe muslimanskih muškaraca ljutih što je muslimanka u ljubavnoj vezi sa hrišćaninom. Kopti su pokrenili su velike proteste koji su zaustavili saobraćaj u vitalnim oblastima u Kairu.

9. oktobar 2011. – Najteže vjersko nasilje dogodilo se kada je egipatska vojska ubila najmanje 24 hrišćana, što je postalo poznato kao “masakr Maspero”.

April 2015. – Islamska država objavljuje video-snimak na kome se vidi kako ekstremisti odrubljuju glave 21 koptskom hrišćaninu.

11. decembar 2016. – Eksplozija u blizini koptske katedrale u Kairu odnijela je 20 života, dok je ranjeno više od 50 ljudi. Meta su bili hrišćani.

9. april 2017. – U seriji bombaških napada poginule su najmanje 44 osobe, a više od stotinu je povrijeđeno. Odgovornost za napade su preuzeli pripadnici Islamske države (ISIS). Izvršeni su napadi na koptske crkve koje su bile pune vjernika tokom velikog praznika Cvijeti.