Koliko dugo i snažno buster štiti od omikrona

Omikron varijanta virusa SARS-CoV-2 pojavila se relativno nedavno, početkom novembra prošle godine. Prvi poznati slučaj infekcije varijantom zvaničnog naziva B.1.1.529 zabilježen je 9. novembra. Od tada se proširila svijetom i postala dominantna u mnogim zemljama.

Vrlo brzo pokazalo se da joj brojne mutacije omogućavaju da probija imunitet stečen vakcinacijom i prebolijevanjem infekcija starijim varijantama. No, ispitivanja su pokazala da treća doza vakcine protiv izvornog, vuhanskog soja virusa pruža solidnu zaštitu od infekcije, a posebno od simptomatske bolesti, hospitalizacije i smrti. No, kako je poznato da nivo antitijela vremenom opada, nametnulo se pitanje koliko dugo i koliko dobro postojeće vakcine štite od omikrona.

Zaštita od zaraze omikronom relativno brzo pada

Prvi ozbiljan odgovor na ovo pitanje ponudilo je novo istraživanje sprovedeno u Velikoj Britaniji u kojoj je omikron prilično brzo istisnuo deltu – već oko sredine decembra 2021. postao je dominantan u Engleskoj.

Prema izvještaju koje je u petak objavio U.K. Health Security Agency, zaštita od zaraze nakon vakcinacije trećom dozom mogla bi trajati manje od šest mjeseci. No, čini se da je zaštita od teških oblika bolesti trajnija.

Istraživanje je pokazalo da treća doza Pfizerove vakcine dvije nedjelje nakon vakcinacije pruža zaštitu od zaraze omikronom od oko 70odsto. No, ta zaštita relativno brzo pada tako da je nakon tri mjeseca oko 50 odsto. U drugoj analizi naučnici su procijenili da bi ona nakon četiri mjeseca mogla pasti na svega 40 odsto.

Imunitet ne zavisi samo od mjerljivoog nivoa antitijela

Nivoi antitijela padaju nakon vakcinacije o kojoj god da je vakcini riječ. Međutim, antitijela se počinju ponovno stvarati kada organizam dođe u kontakt s virusom, a takođe, ona nisu jedina zaštita od virusa.

Dr. Ilija Brizić, virusni imunolog s riječkog Medicinskog fakulteta, kaže da nivo antitijela nije najbolji indikator zaštite koju pruža imunološki sistem.

“Antitijela su proizvod plazma ćelija, odnosno ćelija koje zovemo limfociti B. Dio ovih ćelija postaju memorijske ćelije, a dio i dalje proizvodi antitijela, iako sve manje što smo udaljeniji od trenutka vakcinacije. Međutim, memorijske ćelije opstaju praktično doživotno i njihova glavna uloga je da brzo stvore nove ćelije koje produciraju antitijela ako dođemo u kontakt s virusom”, kaže Brizić.

“Zato i kažemo da su one dio stečene imunosti, jer ih steknemovakcinacijom, ali i prebolijevanjem. Ako nas virus uspije inficirati jer je nivo antitijela bio prenizak, memorijske ćelije će brzo stvoriti nove plazma ćelije koje produciraju antitijela, a antitijela će onda pripomoći eliminaciji virusa, odnosno reduciraće posljedice infekcije i imaćemo slabije simptome koji će kraće trajati”, kaže on.

“Sve to odgovara onom što vidimo da se događa s omikronom”

“Kada se prvi put susretnemo s patogenom, treba nam više od 10 dana da stvorimo dovoljno plazma ćelija da počnu djelovati na virus. A ako imamo memorijske ćelije, onda već u roku od dva do tri dana imamo zaštitu ovim putem. Na taj način izbjegavamo da nam virus nanese veću štetu u tom periodu”, tumači riječki imunolog.

Ističe da vakcinacija stvara i druginivo stečene imunosti, limfocite T, koji su dio ćelijske imunosti.

“Ovi limfociti ne mogu spriječiti da dođe do infekcije, ali oni eliminišu ćelije inficirane virusom i tako doprinose uklanjanju virusa iz organizma. Vakcinacija podstiče nastanak limfocita T koji prepoznaju virus”, navodi .

“Važno je napomenuti da je pokazano da je učinak mutacija u omikronu na zaštitu koju pružaju limfociti T minimalan. Sve ovo odgovara onome što vidimo da se događa s omikronom – iako uspijeva inficirati dobar dio vakcinisanih i onih koji su preboljeli, rjeđe uzrokuje teže bolesti”, kaže Brizić.

Zaštita od teške bolesti je trajnija

Britanska studija pokazala je da buster nudi snažniju zaštitu od teških bolesti nego od infekcije. Konkretno, istraživači su otkrili da je dvije nedjelje nakon treće doze Pfizera zaštita od hospitalizacije veća od 95 odsto te da ostaje na oko 80 odsto čak i nakon četiri mjeseca.

Za poređenje, nakon dvije doze bilo koje vakcine zaštita od teške bolesti nakon šest mjeseci opada na 40 odsto. Nalazi se vjerovatno odnose i na Moderninu mRNA vakcinu jer ona funkcioniše na istom principu i pruža sličnu zaštitu kao Pfizerovo od drugih sojeva.

Koliko često ćemo se morati vakcinisati?

Nameće se pitanje koliko često ćemo se u budućnosti morati vakcinisati. Vjerovatno je malo ljudi koji bi bili voljni činiti to svaka tri mjeseca. Brizić kaže da je za očekivati da će se dio ljudi, rizične grupee, u budućnosti morati redovno vakcinisati kako bi se redukovale posljedice infekcije ovim virusom.

“Imunološki gledano, teško je očekivati da će se većina populacije koja je dobila tri doze vakcine trebati vakcinisati postojećim vakcinama upravo jer bi tri doze trebale biti dovoljne da se stvori vrlo solidna imunološka memorija na ono što postojeća vakcina cilja”, navodi Brizić.

“U slučaju pojave novih varijanti, koje su uspješne u širenju kao omikron ili delta, odnosno vakcina specifičnih za nove varijante, postoji mogućnost da će opet biti potrebno sprovoditi vakcinaciju šire populacije kako bi se zaštitio zdravstveni sistem i, naravno, redukovale posljedice uopšteno”, kaže.

“U svakom slučaju, imunitet koji je do sada stvoren u populaciji, odnosno stvara se vakcinisanjem ili vakcinacijom i prebolijevanjem, trebao bi zaštititi većinu populacije na određeni period. Nužno je da se što više ljudi vakciniše, uključujući i one koji su preboljeli, jer su brojna istraživanja pokazala da samo prebolijevanje nije dovoljna zaštita te da postoji veliki benefit vakcinacije i onih koji su preboljeli infekciju”, poručuje Brizić.