Ingmar Bergman je jedan od najcjenjenijih ljudi u svijetu filma svoje generacije, čija se melanholična djela obasipaju hvalospjevima iako se veoma često teško gledaju.
Rođen je prije tačno 100 godina u švedskom gradu Upsala. Sin je luteranskog sveštenika, a iako je vaspitavan u duhu vrlina i poštenja, u karijeri je postao najistaknutiji portretista patnji, maštarija, ludila i preljube.
Između 1946. i 2003. režirao je preko 60 filmova, uključujući filmove “Krici i šaputanja” (1972), “Prizori iz jednog braka” (1974), “Jesenja sonata” (1978) i svoj filmski zaštitni znak – “Fani i Aleksandar” (1982).
“Suština našeg obrazovanja temelji se na grijehu, ispovijesti, kazni, iskupljenju i oproštaju”, zapisao je Bergman u svojoj autobiografiji “Čarobna svetiljka”.
Tokom cijele karijere, od debitantske “Krize” do zadnjeg filma “Sarabanda”, talentovani režiser bio je poznat po ljubavnim vezama sa svojim glumicama koje je maestralno snimao.
Bergman je zazirao od smrti i oslikavao ju je bolno, stvarajući napetu metafizičku atmosferu u kojoj je Bog moćan, ali odsutan, ostavljajući filmske likove same, nemirne savjesti između krikova i šaputanja.
“Ingmar je crpio inspiraciju iz svoje prošlosti… Na neki način, on je zastao u prvih 10 godina svog života”, rekla je za AFP Ana Bergman, kostimograf i Bergmanova bivša snaha.
Skandinavska egzotika
Bergmanov međunarodni proboj započeo je pedesetih godina, kada je svjetsku publiku zaveo “skandinavskom egzotikom” prostačkim jezikom, iskrenim ženama, divljim krajolicima i realnim prikazima golotinje.
“U inostranstvu ga često povezuju s njegovim mračnim, crno-bijelim filmovima sporog ritma i krupnih kadrova, ali to je samo dio istine”, rekla je Ana Bergman.
Ona kaže da Šveđani rado gledaju “Fani i Aleksandar”, film koji oslikava tragični život porodice iz perspektive dvoje djece i prikazuje se svake večeri na Božić na švedskoj televiziji.
Njegove mračne teme nisu se uvijek uklapale u društvene promjene u njegovoj zemlji.
“Bergmanova karijera se preklapa s razvojem švedske socijalističke države. Švedska u četrdesetim, pedesetim i šezdesetim godinama ostvaruje značajan politički, društveni i ekonomski uspon”, rekao je za AFP Jan Holmberg, prvi čovjek Zadužbine Ingmara Bergmana.
“I onda dobijemo režisera koji nas podsjeća na to da i mi takođe možemo da budemo anksiozni, da se i mi možemo razvesti ili imati teške odnose s roditeljima, da smo bezbožnici i da o tome ne želimo da slušamo”, dodao je Holmberg.
Čovjek obasut Oskarima
Bergman je uzastopno stvarao simbolička djela najprije u crno-bijeloj tehnici, a poslije i u boji.
“Sedmi pečat”, “Ljeto s Monikom”, “Prizori iz bračnog života”, “Jesenja sonata”, “Krici i šaputanja“ i “Fani i Aleksandar” ostaju i do danas klasični primjeri filmskih remek-djela.
Bergman je takođe napisao na desetine predstava i adaptacija Molijera, Vilijama Šekspira, Norvežanina Henrika Ibsena i švedskog književnika Avgusta Strindberga.
Od 1963. do 1966. Bergman je direktor Kraljevskog dramskog pozorišta u Stokholmu, koje je ove godine najavilo specijalan program kako bi obilježilo njegov stoti rođendan.
Kao strastveni ljubitelj muzike, koji je svojevremeno ponizno tvrdio da nije darovit u umjetnosti, Bergman je ujedinio pozorište i bioskop kada je 1975. godine režirao Mocartovu komičnu operu “Čarobna frula”.
Bergman je osvojio Oskara za najbolji film na stranom jeziku za “Devičanski izvor” 1960, iduće godine za film “Kroz tamno ogledalo” i treći put za “Fani i Aleksandra” 1983. godine.
Vudi Alen nazvao ga je najboljim režiserom u istoriji filma i jedini je koji je u Kanu počašćen nagradom “Palma nad palmama”.
I Bergman je imao svoje uzore.
“Za mene je Andrej Tarkovski najveći, onaj koji je osmislio novi jezik, vjeran naravi filma, koji život prikazuje kao refleksiju, život kao san”, rekao je jednom Bergman.
Takođe je otkrio da i drugi filmski režiseri, poput Italijana Federika Felinija, Japanca Akire Kurosave i Španca Luisa Bunela “jedre u istim vodama” kao i Tarkovski.
Njegove najveće glumačke muze bile su Harijet Anderson i Liv Ullman. Ženio se pet puta i imao devetoro djece.
Bergman je umro 2007. u 89. godini, u svom domu na Faru, malom ostrvu u Baltičkom moru, gdje je i snimio svoj kultni i uznemirujući film “Persona”.
