Kada je Teri Gilijam počeo da radi na “Čovjeku koji je ubio Don Kihota”, jedan od producenata imao je svega 11 godina.
To je bila njegova ćerka Ejmi koja sada ima 41 godinu.
Taj film mora da je bio jedan od najmaleroznijih projekata iz strasti u istoriji filma: za tri decenije je Gilijam (78) izdržao nekoliko zaustavljanja projekta zbog finansija i ponovnog pokretanja, glumačku postavu koja se neprekidno mijenjala a koju su činili koliko posvećeni toliko i potpuno nezainteresovani glumci, a dogodila se i poplava koja je zbrisala čitav filmski set. Dokumentarac o neuspjelom filmu, “Izgubljen u La Manči” iz 2002. godine, snimljen je prije nego što je Gilijam uspio da zapravo snimi film.
Ali konačno, nakon što je premijerno prikazan na filmskom festivalu u Kanu, “Čovjek koji je ubio Don Kihota” je završen film.
Teri Gilijam je u svojim pokušajima da snimi film upoređivan upravo sa Don Kihotom, ali njemu se više dopada neko drugo poređenje.
“Film je Kihot, a ja sam Sančo Pansa, zato što sam ja tim koji samo nastavlja da gura naprijed”, rekao je režiser.
Na putu do završetka filma, ljudi oko Gilijama su se neprestano mijenjali, svega nekoliko njih sa početka projekta bilo je tu i kada je film konačno snimljen. Među njima je njegova ćerka, koscenarista Toni Grizoni, kinematograf Nikola Pekorini i producent Benjamin Fernandez. Kostimi korišćeni u finalnoj verziji su isti oni iz 2000. godine kada je započeto snimanje.
Oni koji su ostali sa Gilijamom na ovom projektu mogli bi se nazvati Gilijamovim ličnim Sančo Pansama: jednako važni u procesu nastanka filma, odani i zadivljeni Gilijamovom istrajnošću koja je opstajala i u najtežim okolnostima.
Gilijam je imao scenario koji je napisao krajem osamdesetih sa Čarlsom Mekaunom, jednim od saradnika na “Brazilu” (1985), ali se Gilijamu nije pretjerano dopadao. Zato je zaposlio Grizonija, britanskog scenaristu, koji mu je pomogao na izradi nove verzije. Njih dvojica su adaptirali još jednu knjigu za film “Paranoja u Las Vegasu” snimljen 1998. godine.
Sa Džonijem Depom i francuskim glumcem Žanom Rošforom u glavnim ulogama, snimanje “Čovjeka koji je ubio Don Kihota” počelo je 2000. godine katastrofalnom ekspedicijom u Španiju. Rošfor je morao da se povuče zbog zdravstvenih problema, a snimanje su neprestano ometale grmljavine, poplave i avioni iz obližnje NATO baze. Od snimanja se odustalo poslije nedjelju dana.
Ali Gilijam je skoro dvije decenije proveo pokušavajući da snimi film.
“To je dijelom zato što svi govore: ‘Zaboravi na to, kreni dalje’”, kaže on. “Mislim da je to glavni pogon. Ne volim razumne ljude koji mi govore da budem razuman.”
Po nekoliko puta godišnje, Gilijam bi nazvao Grizonija da rade na scenariju. Majkl Pejlin, nekadašnji član družine Monti Pajton, Robert Duval i Džon Hert bili su među zvijezdama koje su se priključile projektu tih godina, ali je većina njih otpala. (Gilijam je film posvetio Hertu i Rošforu, obojica su preminula 2017. godine.)
Finansije su neprekidno predstavljale problem.
Pekorini kaže da se, otkada je projekt započet prije skoro dvadeset godina, snimanje prekidalo i nastavljalo više od deset puta. Svakog puta je bio, kako kaže, “totalno skeptičan”. Ipak, dodao je, veoma je cijenio Gilijama.
“Obožavam da radim sa njim. Izluđuje me, ali obožavam.”
Na pitanje šta ga je nerviralo dok je radio sa Gilijamom, Pekorini kaže – tvrdoglavost. A to je, po svoj prilici, razlog što je “Kihot” naposletku snimljen.
U finalnoj verziji filma Džonatan Prajs igra Don Kihota, deluzivnog ali galantnog čovjeka iz La Manče koji postaje heroj, kako to već pripovijeda roman Migela de Servantesa. Gilijamova priča smještena je u savremeno doba: Tobi, kog igra Adam Drajver, egocentrični je direktor advertajzinga koji se, godinama nakon što je u nekom studentskom filmu glumio Don Kihota, vraća u Španiju da bi se susreo sa čovjekom, koga igra Prajs, koji misli da je on zapravo Don Kihot, a da je Tobi njegov vjerni saputnik Sančo Pansa.
Ni posljednje snimanje filma nije proteklo bez nevolja. Portugalska vlada istražuje optužbe da je crkva koju štiti Unesko oštećena za vrijeme snimanja, iako Gilijam poriče optužbe. Nekadašnji producent podnio je tužbu zbog autorskih prava i pokušao da spriječi prikazivanje filma u Kanu. Pariski sud presudio je da film može da bude premijerno prikazan kako je i planirano.
Komad koji je Gilijamu uzeo skoro pola života napokon je završen.
On kaže da je iscrpljen i da, prvi put za 30 godina, nema čime da se bavi.
Kad god bi prethodno završio neki film, “nešto je uvijek čekalo“, kaže Gilijam. „Mali Kihot stajao je iza i mahao mi. ‘Hej, hajde da me snimamo još jednom!’ Uvijek je postojalo nešto što me gura naprijed.”
