Da li je Balkan kolijevka čovječanstva?

Do sada se smatralo da su se putevi evolucije čovjekolikih majmuna i praljudi razdvojili u Africi prije šest do sedam miliona godina. Najnovija istraživanja tu tezu dovode pod znak pitanja.

Moguće je da su se razvojni putevi čovjeka i čovjekolikih majmuna razdvojili nekoliko stotina hiljada godina ranije nego što to tvrdi aktuelna teorija. Osim toga, čini se da do tog procesa nije došlo u Africi, kako se do sada vjerovalo, već na drugom mjestu – u Evropi, na području istočnog Sredozemlja. Tu tezu postavlja istraživački tim okupljen oko Madlen Beme iz Centra za evoluciju čovjeka i paleolit (HEP) Zenkenberg u Tibingenu i profesora Nikolaja Spasova iz Bugarske akademije nauka. Naučnici su ponovo, najmodernijim istraživačkim metodama, analizirali dva već odranije poznata fosila i navode da oni pripadaju prvim praljudima.

Današnje šimpanze najbliži su majmunski rođaci Homo sapiensa. Ali gdje je živio posljednji zajednički predak i kada i gdje je došlo do razvoja prvog pračovjeka, to pitanje nije definitivno razriješeno. Većina stručnjaka smatra da je do razdvajanja evolucionih linija došlo prije pet do sedam miliona godina u Africi. Prema teoriji koju je 1994. formulisao francuski antropolog Iv Kopen, u tom procesu ključnu ulogu imala je promjena klime u istočnoj Africi. Ali dvije studije u čijoj izradi su učestvovali naučnici iz Njemačke, Bugarske, Grčke, Kanade, Francuske i Australije, sada skiciraju jedan sasvim drugačiji scenario.

Korijen zuba kao dokaz

Tim okupljen oko Madlen Beme analizirao je dva fosila homonida Graecopithecus freybergi. Radi se o zubu pronađenom u Bugarskoj, kao i o dijelu vilice pronađenom u Grčkoj. Uz pomoć računarske tomografije, oni su vizuelizovali unutrašnju strukturu fosila i pokazali da su korijeni pronađenog zuba većim dijelom međusobno srasli.

„Dok veliki čovjekoliki majmuni po pravilu imaju dva ili tri korijena koji su međusobno razdijeljeni, ovi korijeni djelimično su srasli, što je karakteristično za modernog čovjeka isto kao i za pračovjeka, poput Ardipitecusa ili Australopitecusa“, kaže Johen Fus, jedan od naučnika iz Tibingena koji su radili na studiji.

Iste rezultate donijela je i nova analiza vilice Graecopithecusa freybergi.

„To pokazuje da se radi o dosad nepoznatoj vrsti prelaznog oblika između čovjekolikog majmuna i pračovjeka“, navodi Fus. Uz to, ova vrsta više stotina hiljada godina je starija od do sada poznatih afričkih prapredaka ljudi.

Vatra, trava i voda

Preko analize sedimenata iz kojih su fosili izvađeni, naučnici su odredili da je starost vilice između 7,24 i 7,175 miliona godina. To znači da su ti fosili stariji od do sada najstarijih poznatih fosila Sahelantropusa iz Afrike, čija se starost procjenjuje na šest do sedam miliona godina. Na osnovu te činjenice, naučnici zaključuju da je vjerovatno do odvajanja evolucionih tokova praljudi i šimpanzi došlo ranije nego što se to do sada mislilo, i to ne u Africi – već na području Balkana.

Oni pritom i dalje prihvataju tezu da je uzrok tog odvajanja bila promjena klime. Neki tragovi biljaka u sedimentima fosila ukazuju na to da se i na području Evrope u to vrijeme prostirala neka vrsta pustinjske savane, slična nekim današnjim subsaharskim predjelima, recimo u Maliju.

„U tu sliku uklapaju se i fosilni nalazi predaka današnjih žirafa, gazela, antilopa i nosoroga u blizini nalazišta Graecopitecusa“, objašnjava Nikolaj Spasov, član Bugarske akademije nauka.

Dva članka u kojima se predstavljaju ova najnovija istraživanja o porijeklu čovjeka, objavljena su u međunarodnom časopisu PLOS ONE.