Fatalna unuka crnogorskog vojvode

Široj javnosti, pa čak i većini Crnogoraca, malo je poznato da je supruga, muza i najveća ljubav najpoznatijeg arhitekte 20. vijeka Frenka Lojda Rajta, autora Gugenhajmovog muzeja u Njujorku, bila jedna fatalna Crnogorka. Riječ je o Olgivani Lojd Rajt, unuci velikog kučkog vojvode, pisca i junaka Marka Miljanova Popovića, kapitalne ličnosti crnogorske istorije.

Od Crne Gore, preko Rusije do Amerike

Olgivana je rođena u Crnoj Gori 1898. godine kao Olga Lazović, od oca Ivana Lazovića i majke Milice Popović, ćerke vojvode Marka Miljanova, prenosi portal crna.gora.me.

Kao mlada školovala se u Rusiji, gdje je i prozvana Olgivana, kombinacijom njenog i imena njenog oca. U različitim periodima života  bila je plesačica, kompozitor, pisac, filozof i profesor.

U Rusiji je rano stupila u kratak brak sa deset godina starijim arhitektom Valdemarom Hincbergom, sa kojim je dobila ćerku Svetlanu.

U vrijeme sovjetske revolucije pobjegla je iz Rusije sa svojim profesorom, čuvenim mistikom Gurčijevim, najprije u Tursku, pa u Iran, a potom preko Pariza, u Ameriku gdje je na početku nastupala kao plesačica.

Veza sa Gurčijevim po dolasku u Ameriku nije dugo potrajala. U Sjedinjenim Državama je 1924. godine upoznala Frenka Lojda Rajta i svoje ime zauvijek vezala za ime jednog od najslavnijih arhitekata svijeta.

Lojd Rajt i Olga su se vjenčali 1928. godine. O značaju koji je Olga imala za Talesin, čuvenu školu arhitekture Frenka Lojda Rajta u Arizoni, kao i za njegovu Fondaciju, svjedoče riječi čuvenog arhitekte: “Duša i inspiracija Talisina je Olgivana.“

Zanimljivo je i zapažanje pisca Volta Lokleja: “Fondacija i Udruženje ne bi postojali ni u jednoj svojoj formi da jednog popodneva 1924. godine u Čikagu Rajt nije sa svojim drugom otišao u operu i sjeo pored tamnokose crnogorske plesačice.”

Olgivana je kao treća supruga Frenka Lojd Rajta obilježila poslednju četvrtinu njegovog života, koja je bila nesumnjivo najproduktivnija, budući da su tokom nje nastale njegove najpoznatije građevine. Nakon smrti svog supruga 1959. godine, Olgivana je nastavila da upravlja njegovom Fodacijom i Školom sve do svoje smrti 1985. godine.

Čelična volja

Olga i Lojd Rajt imali su ćerku Jovanu Lazović Lojd Rajt. Olgina prva ćerka bila je Svetlana Hinceberg, koja je preuzela prezime Rajt i udala se za jednog od Rajtovih pomoćnika, Vilijama Veslija Petersa. Nakon što je Svetlana Hinceberg poginula u automobilskoj nesreći zajedno sa sinom Danijelom, Olga je ugovorila brak svog zeta i Svetlane Alilujeve, ćerke Josifa Visarionoviča Staljina.

Staljinova kćerka, međutim, kasnije je sa priličnom dozom krtike govorila o “čeličnoj volji” koju je Olgivana sprovodila u Taliesinu.

“Ovaj sistem hijerarhije je bio zaista zapanjujući: udovica na vrhu piramide a zatim odbor direktora (formalnost); zatim njen najuži i najbliži krug, koji su u suštini donosili odluke; zatim arhitekte – pravi konji radnici; a pri dnu, studenti koji su plaćali velike sume kako bi bili primljeni, a za to su sjedjeli u kuhinji i ljuštili krompire. Riječ gospođe Rajt je bila zakon. Ona je morala da bude obožavana i poštovana i njoj se laskalo što je češće bilo moguće; cvijeće joj se slalo poštom ili je pak davano u direktnom susretu u čemu je ona uživala. Ona je davala savjete arhitektama, vodila dramsku sekciju, plesačku grupu i hor, savjetujući ih po pitanjima privatnog života i veza, ujedno i očekujući da joj se oni i ispovijedaju. Bila je duhovni vođa i čelnik, moleći se nedeljama ujutru Bogu, kada su svi bili zajedno u njenoj velikoj dnevnoj sobi…”

Poslednji boravak u Crnoj Gori

Olgivana je poslednji put u Crnoj Gori boravila 1971. godine. Te godine u Kučima, na Medunu, gdje je rođen njen djed, vojvoda Marko Miljanov, prisustvovala je otvaranju muzeja ovog znamenitog čovjeka, koji je kodifikovao vrijednosti čojstva i junaštva, kojima su vjekovima težili Crnogorci: “Junaštvo je kada sebe branim od drugoga, a čojstvo kada drugoga branim od sebe“.