Selo na ivici svijeta u kojem vladaju samoća i mjeseci beskonačnog mraka

U grenlandskom selu Niakornat svakog jutra jedan muškarac skuplja kante pune fekalija svojih komšija, koje tovari u kolica i odnosi na deponiju predviđenu za to. On to radi zato što malo selo nema sopstvenu kanalizaciju, prenosi Express.hr.

Zapravo, njegova infrastruktura je toliko minimalistička da stanovnici koji putuju na posao to rade helikopterom Hui, čiji vlasnik ima ugovor s vladom za obavljanje tog posla, dok brod s namirnicama povremeno dostavlja robu.

Lars, jedini tinejdžer u gradu zabavlja se na Google Earth-u, sluša grenlandski rep i razmišlja o samoubistvu, dok iz dosade rezbari tupilaqse (tradicionalne drvene razbarije čudovišta kojima su se nekada služili šamani).

Lars nije naročito zainteresovan za održavanje tradicije. Neki za njegov nemir okrivljuju internet koji ga je zaveo svim onim što ne može da ima na ostrvu. Svih 59 Inuit stanovnika (kako sami sebe nazivaju Eskimi) prolaze kroz mjesece beskonačnog mraka, a potom i neprekidnog dana. Toliko su izolovani od svijeta da je lako pomisliti kako im je život relativno jednostavan. Međutim, moderno vrijeme, sa svim svojim propratnim problemima, polako ih sustiže. Socioekonomski problemi koji pogađaju Grenland u cjelini, poput visoke nezaposlenosti i stope samoubistva mladih ljudi – imaju ogroman uticaj na život.

U međuvremenu, klimatske promjene nisu mit za stanovnike Niakornata već realnost u kojoj žive – ledeni pokrivač Grenlanda se topi, a to direktno utiče na njihov način lova, kao i životnog stila. Ono što će se dogoditi svijetu, prvo će se dogoditi na Arktiku, staro je vjerovanje koje se mnogo puta pokazalo tačnim. Sara Gavron i Dejvid Kacnelson napravili su dokumentarac koji vjerno prikazuje sukob novog i starog, kao i borbu s klimatskim promjenama.

“Jedan od najvećih udaraca Niakornatu bilo je zatvaranje riblje fabrike, ključne za život ljudi. Državni podsticaji omogućuju tim selima da žive, jer je održavanje uslova užasno skupo. Međutim, ako im populacija padne, sredstva se ukidaju. To je začarani krug”, kaže rediteljka dokumentarca Sara Gavron koja objašnjava kako taj novac stiže od danske vlade.

Niakornat je 2009. pogodio i evropski zakon o zabrani trgovine proizvodima od foka. U dokumentarcu je prikazan turista koji s broda za posjetu dobacuje komentar kako je većina stanovnika plod tzv. inbreedinga ili “srođivanja”, odnosno miješanja rođaka što dovodi do značajne genetske povezanosti, ali i anomalija. To je pitanje koje “ljudi sa strane” često postavljaju, budući da je Niakornat tako mala zajednica. Istina je kako u njemu postoje dvije velike porodice i još nekoliko ljudi koji nisu rođaci, a kod upoznavanja potencijalnih partnera obično se odlazi u druga mjesta. Na primjer, za spomenutog tinejdžera Larsa to je problem – on mora da pređe dalek put kako bi upoznao djevojku.

Grenland, koji je zapravo arktičko ostrvo koje se geografski nalazi u Americi, ali politički i istorijski je vezaniji za Evropu, dom je i najvećeg nacionalnog parka na svijetu. Oko 81 odsto površine je prekriveno ledom. Skoro svi stanovnici žive u fjordovima na jugozapadu ostrva, koje ima blažu klimu. Većina Grenlanđana su mješavina skandinavskog naroda i Kalalita (Inuit), i govore grenlandski jezik kao materinji. Grenlandski jezik govori oko 50.000 ljudi, koji se nalazi u grupi eskimsko-aleutskih jezika. Manjina danskih migranata bez inuitskog porijekla govori danski kao prvi jezik. Oba jezika su službena.

Grenland je bio pod Norveškom upravom od 11. vijeka pa do 1814. kada je vlast data Danskoj, iako su Danska i Norveška bile u uniji vjekovima. Grenland je postao sastavni dio Danske 1953. Lokalnu autonomiju su dobili u danskom parlamentu (Folketing) 1. maja 1979. Godine 2008. Grenlanđani su izglasali prenos više nadležnosti na lokalnu vladu, što je stupilo na snagu 21. juna 2009. Danska središnja vlada nadležna je samo za spoljašnju politiku, sigurnost i finansijsku politiku. Grenlandski glasači su referendumom 1985. godine napustili Evropsku ekonomsku zajednicu (današnju Evropsku Uniju).