Dvadeset šest godina ekološke države: Slavimo pobjede ili poraze?

Crna Gora danas obilježava 26 godina otkako je postala “ekološka država”. Ipak, pitanje je da li je od 20. septembra 1991. zaista nešto urađeno da deklarativno postane i suštinsko, ili je sve ostalo samo na atraktivnoj ideji?

Crna Gora je postala prva ekološka država na svijetu, usvajanjem Deklaracije na Žabljaku 20. septembra 1991. godine, a taj dokument je već naredne godine predstavljen i na konferenciji UN o životnoj sredini i razvoju u Rio de Žaneiru.

Plemenita ideja, korisna za svakog pojedinca, ukupno društvo i državu, čini se, samo je mrtvo slovo na papiru.

I dok iz Ministarstva održivog razvoja i turizma kažu da je dosta toga urađeno na tom planu, iz NVO sektora smatraju da je projekat doživio krah.

“Crna Gora je odavno zastranila sa puta Ekološke države i danas ne samo da su trajno i bespovratno uništeni najljepši obalni i zaštićeni prirodni prostori nego i odrednica iz Ustava o garantovanoj “zdravoj i zaštićenoj životnoj sredini” građana u nekim područjima poput Pljevalja ne važi”, kaže izvršna direktorka NVO Green Home-a, Nataša Kovačević.

Da je projekat ekološke države, ostao samo vizionarska ideja potvrđuju slike sa terena koje nam svakodnevno stižu.

“Otpad iz domaćinstava, opasni i industrijski otpad je svuda oko nas, na obalama i najljepšim rijekama poput Tare, Morače, Lima, Ibra sa cijelim gradskim smetlištima, dok se fekalije iz gradova još uvijek izlivaju direktno u sve naše vodotokove osim u Budvi, Mojkovcu i Žabljaku. Morska obala je trajno uništena i obezvrijeđena neukusnim i diletantskim planiranjem i betonskim strukturama, čime se stalo na kraj ljepoti predjela i tradicionalnom graditeljstvu Perasta, Kotora, Petrovca itd. Intezivno i bjesomučno se koriste šumski i vodni resursi”, kaže Kovaćević.

Ustavno opredjeljenje ekološke države “izgubilo bitku” sa kapitalnim projektima koji se najavljuju u skorijoj budućnosti.

“Crna Gora ne opravdava i ne može da opravda epitet Ekološke države, obzirom na katastrofalnu devastaciju i stanje prirodnih resursa, kontinuirana i prekomjerna zagađenja vazduha i voda, gradnjom uništenu obalu. Ovom se dodaju planirane megalomanske investicije poput Drugog bloka TE Pljevlja, eksploatacija nafte i gasa iz Jadrana, velikih HE na Morači i male HE na sjeveru Crne Gore i slično”, kaže Kovačević.

26.godišnjicu od harmonizacije zakonodavstva sa direktivama Evropske unije obilježili su zagađenja vazduha u Pljevljima, crne ekološke tačke (KAP, Željezara, Jalovište, Gradac), odloženih 70 tona guma u NP Lovćen, krivolov dinamitom, prevođenja Zete u Krupac, ispuštanje životinjskog otpada u Lim, degradiranje staništa još uvijek nezaštićene Ulcinjske solane, projekat Porto Skadar lake.

“Kulminacija lošeg upravljanja i ekoloških poraza je dostignuta kroz najnoviji Zakona o planiranju i izgradnji objekata, koji ne samo da centralizuje prostorno raspolaganje prirodnim resursima države već i ne prepoznaje propisane mehanizme zaštite prirode, te onemogućava transparentno donošenje odluka od strane stručne i laičke javnosti”, dodala je Kovačević.

Ipak,  iz Ministarstva održivog razvoja i turizma smatraju da je od usvajanja Deklaracije o proglašenju Crne Gore za ekološku državu pa do danas pređen dug razvojni put na polju promovisanja i izgradnje ovog koncepta.

“Tokom proteklih deset godina naročitosu  intenzivirane aktivnosti koje su kao rezultat imale donošenje akata i propisa usmjerenih na zaštitu i unapređenje životne sredine”, dodaju iz ovog resora i ističu da Crna Gora prati savremene trendove u oblasti životne sredine usvajanjem pravne tekovine Evropske unije i primjenom međunarodnog prava, te permanentno radi i na unapređenju politike održivog razvoja.

Prema njihovom mišljenju, 20. septembar predstavlja izuzetno važan datum koji nas podsjeća i obavezuje, i šalje jasnu poruku o posvećenosti Crne Gore zaštiti životne sredine, razvoju baziranom na principima održivog razvoja, i dobrom upravljanju životnom sredinom.

Uistinu ili deklarativno, pozitivni pomaci jesu napravljeni, iako su minorni u odnosu na svakodnevnu devastaciju prirode.

Zbog toga, prst se ne može upirati samo u institucije i nadležne.  Oni su načinili prvi korak, stavljajući svoju ideju “čiste i očuvane zemlje” na papiru, a na  nama građanima je savjesnim postupanjem prema prirodi doprinesemo tome.

Prelijepi pejzaži, bogat biodiverzit, čiste vode, bogato kulturno i istorijsko nasleđe naši su glavni aduti, po kojima Crna Gora treba da ostane prepoznatljiva u svijetu  kao i po jedinstvenoj ustavnoj odrednici državnog uređenja u obliku ekološke države.

A.Rahović