Crnogorske ustanove visokog obrazovanja moraju odstupiti od personalizovanog upravljanja i usmjeriti se na institucionalizovano donošenje odluka, te pronaći održiv sklad između centralnog i decentralizovanog upravljanja.To je navedeno u izvještaju o evaluaciji devet ustanova visokog obrazovanja u Crnoj Gori koju je obavio tim nezavisnih međunarodnih eksperata, koje je angažovala Evropska asocijacija univerziteta (EUA), u okviru Programa za institucionalnu evaluaciju. Tim je radio analizu u periodu od septembra prošle godine do oktobra ove, a prethodna evaluacija sačinjena je 2013/2014. godine.
“Nova analiza rađena je kako bi se ustanovilo koliko su uspješno primijenjene preporuke date nakon prethodne evaulacije. Istraživanjem su obuhvaćeni Univerzitet Crne Gore, Univerzitet Donja Gorica, Univerzitet Mediteran, kao i privatni podgorički Fakultet za državne i evropske studije, Fakultet za poslovni menadžment (Bar) i Fakultet za saobraćaj, komunikacije i logistiku (Budva). Analizirali su i barski Univerzitet Adriatik, Fakultet za internacionalni menadžment u turizmu i hotelijerstvu u Miločeru i Fakultet za crnogorski jezik i književnost na Cetinju koji nijesu bili obuhvaćeni ranijom evaluacijom. U poređenju sa 2014. godinom, postoje osjetne i pozitivne promjene u pravnom i finansijskom okviru, kao i na ustanovama. Sadašnji trenutak izgleda koliko obećavajuće, toliko i nesigurno. Imajući u vidu opšte polazište da je u periodu realizacije reformi, Crna Gora bi mogla napraviti značajan napredak u oblasti visokog obrazovanja, kroz usvajanje inovativnih i dokazanih pristupa koji se primjenjuju u ostatku EHEA. Međutim, proces reforme je necjelovit i ponekad i nedovoljno radikalan”, navedeno je u izvještaju koji potpisuje Thomas Ekman Jorgensen iz Evropske asocijacije univerziteta.
Institucionalne evaluacije sprovedene 2018. godine, kako je istaknuto, jasno pokazuju da se upravljanje nije promijenilo. Postojeće decentralizovane i često personalizovane upravljačke strukture predstavljaju, navedeno je, značajno ograničenje za sposobnost ustanova da donose i realizuju strateške odluke u svim oblastima djelovanja, što je bila zamjerka i prije četiri godine.
“Značajan napredak za crnogorsko visoko obrazovanje zavisiće od uspostavljanja bolje ravnoteže između potrebe za centralnim rukovodstvom i kulture nezavisnosti fakultet”, istaknuto je u izvještaju. Malo napretka je, dodaje se u dokumentu, postignuto u pogledu pitanja pokrenutog 2014. godine koje se tiče personalizovanog stila rukovođenja, pri čemu su vlasništvo i rukovođenje na privatnim ustanovama često bili ispreplijetani, na ponekad nedovoljno transparentan način, tj. povjereni istoj osobi.
“Na primjer, pojedini vlasnici privatnih fakulteta zauzimaju nekoliko različitih pozicija u okviru upravljačke strukture. U jednom slučaju, Senat jedva da je funkcionisao, dok je donošenje odluka bilo skoro potpuno personalizovano”, navedeno je u dokumentu. Pitanje ljudskih resursa i dalje, kako je konstatovano, predstavlja problem, iako ima naznaka da je, na primjer, razmatrana promjena kriterijuma za izbor u zvanje.
“Međutim, opšte odsustvo centralizovanog rukovodstva otežava podizanje ovakvih razmatranja na strateški nivo (identifikovanje potrebnih i traženih profila osoblja), a kamoli sprovođenje takve strategije. Manje ustanove se djelimično ili u potpunosti oslanjaju na osoblje sa nepunim radnim vremenom koje radi na drugim crnogorskim ustanovama viso kog obrazovanja ili u inostranstvu”,navedeno je u dokumentu.
U izvještaju je konstatovano i da nastava na engleskom jeziku i dalje predstavlja problem za dolaznu mobilnost, iako je sada moguće akreditovati programe na engleskom jeziku. Kako je navedeno, za odlaznu mobilnost, protivljenje ustanova da prihvate priznavanje kredita, takođe, predstavlja problem, jer se studentima ne priznaju kraći boravci u inostranstvu.
Treba, takođe, razmotriti da li bi Crna Gora trebalo da napravi veliki korak u pravcu potpunog pristupanja programu Erasmus, pružajući ustanovama visokog obrazovanja mogućnost dobijanja Erasmus povelje, te uspostavljanjem nacionalne Erasmus agencije navedeno je u dokumentu. Preporučeno je i da se studentima priznaju društvene i građanske aktivnosti kao „praktična nastava“.
Ne znam gdje su ovi eksperti našli “potrebu za centralnim rukovodstvom” kada je UCG toliko centralizovan da ta centralizaciju guši njegovo funkcionisanje i razvoj. Naši reformatori nijesu shvatili da centralizovan univerzitet nije isto što i integrisan univerzitet. Centralizacija je ubila profesionalnost, pa informatičar odlučuje i diskutuje o podobnosti doktorske teme iz književnosti?