Gubitkom Montenegro Airlinesa sezona traje upola kraće

Rekordne 2019. godine 80 kompanija letjelo je prema Crnoj Gori dok je ove godine taj broj bio prepolovljen. ,,Za vrijeme“ kompanije Montenegro Airlines bili smo povezani sa duplo više destinacija, a ona je ,,ugašena“ kada je godinu prije toga dovela 600.000 putnika. Kao rezultat toga, kako su kazali sagovornici Pobjede, imamo skraćenu sezonu za pola, pretežno regionalne goste i smanjenu potrošnju. Za razliku od nas, aerodrom Tirana ljetos je bio povezan sa više od 80 destinacija dok zračna luka Dubrovnik za osam mjeseci ove godine bilježi rast broja putnika za više od 66 odsto u odnosu na isti period prošle godine.

Veliki gubitak

Očigledno je, po riječima predsjednika Crnogorskog turističkog udruženja Žarka Radulovića, da smo gubitkom Montenegro Airlinesa izgubili tu šansu za dobrom avio-povezanošću i sada zavisimo od drugih.

“Šteta je enormna i to je teško izračunati nominalno, ali je izvjesno da je ogromna. Mi smo destinacija u koju se jedino brzo može stići avionom, ali sada gotovoj raboti mane nema. Đe im je bila pamet da ugase kompaniju koja je dovodila 600.000 putnika godinu prije toga. Gubikom Montenegro Airlinesa skratili smo sezonu sigurno za tri mjeseca poslovanja. Došli smo sa 215 na 120 dana sezone”, naglašava Radulović.

Smatra da iduće godine moramo da omogućimo da ko god hoće da leti neka leti prema Crnoj Gori.

“Sada je ta odluka, međutim, u tuđim rukama ne našim. Sa Montenegro Airlines-om smo mi rukovodili tim procesom. Sada imamo avione, nemamo kompaniju. To su dva aviona koja ne mogu ništa da doprinesu, bez želje da potcijenim kompaniju. Znam koliko novca gubimo i koliko ćemo tek da izgubimo zbog nečijeg neznanja, hira, bilo čega – smatra Radulović.

On ističe da je ova sezona, po njegovom mišljenju, ipak generalno bila dobra i da se još nije završila tako da tek nakon postsezone može da je komentariše.

Radulović naglašava da interesovanja za iduću godinu već ima, ali po njegovom mišljenju treba da krene što ranije i da se kasnije završi.

“Mi imamo ,,dvije sezone“. Jednu koju narod računa – jul i avgust, a to je samo dva mjeseca od ukupne sezone. Za ta dva mjeseca ako je gužva ne znači da je dobra sezona. Druga sezona je ona koju struka računa i ona je od marta do novembra. Ako bilo koji mjesec podbaci sezona nije dobra. Ove godine smo bolji nego prošle, i to je to”, kaže Radulović.

Ekonomski analitičar i profesor na Fakultetu za menadžment Herceg Novi dr Vasilije Kostić saopštio je podatke da je 2017. godine u Crnu Goru doputovalo avionom 49 odsto turista. Drugo najčešće korišćeno prevozno sredstvo za dolazak u Crnu Goru bio je automobil (40,5 odsto) kojim su dolazili turisti iz okolnih zemalja.

“Ove godine je oko 40 kompanija letjelo prema Crnoj Gori, a u 2019. godini gotovo 80. Za razliku od nas, aerodrom Tirana ljetos je bio povezan sa preko 80 destinacija”,poručuje Kostić.

Umanjen kvalitet destinacije

Imajući u vidu strukturu gostiju u Crnoj Gori, jasno je, po njegovim riječima, da ona nije više avio-destinacija, već destinacija u koju se dolazi isključivo automobilom, kojim gosti uglavnom dovoze namirnice potrebne za boravak čime se umanjuje nivo kvaliteta destinacije a i umanjuju se prihodi od turizma.

“Crna Gora, dakle, upražnjava masovni (jeftini) turizam sa slabije platežno sposobnim gostima iz regiona dok je Hrvatska okrenuta najvećim dijelom Zapadnoj i Centralnoj Evropi odakle dolaze ,,njihovi“ turisti koji realno troše mnogo veće sume novca”, smatra Kostić.

Kada je u pitanju broj noćenja, naglašava da u Crnoj Gori najduže borave gosti iz Ukrajine 10,8 dana, Rusije 9,7 dana (zbog ratnih dešavanja), slijedi Bosna i Hercegovina 8,72…

“Gosti iz Zapadne Evrope borave mnogo kraće. Iz Njemačke borave prosječno četiri dana, Francuske četiri dana, Austrije 3,3 dana itd. Ovako kratak boravak govori više u prilog konstataciji da je Crna Gora za zapadno-evropske turiste prije prolazna nego turistička destinaciju koju treba posjetiti usput samo ako se posjeti neka zemlja regiona”, kaže Kostić.

On nas poredi sa Hrvatskom gdje se najduže zadržavaju upravo turisti iz Zapadne i Centralne Evrope.

“Njemački turista prosječno boravi u Hrvatskoj preko 10 dana, poljski 6,65 dana, holandski šest, italijanski 5,9 dana… Pa sve ovo govori o našem turizmu a time mislim da smo u boljoj poziciji da objektivnije protumačimo rezultate ovogodišnje turističke sezone kao i da izvedemo zaključak o valjanosti puta kojim turizam ide i da postavimo pitanje – je li to ono što nam garantuje bolju budućnosti i da li je to ono što nam treba”, naglašava Kostić i poručuje da svako može da izvuče zaključak.

“Što se mene tiče ja sam taj zaključak davno donio i više puta javno saopštio a mogao bi se sažeti u jednoj rečenici – nama je neophodan drugačiji tip turizma od masovnog koji upražnjavamo i koji znači ,,skupljanje na dnu“, a koji prijeti da ozbiljno devastira turistički imidž i turistički potencijal Crne Gore”, poručuje Kostić.

Izgubili ,,vrijedno vrijeme“

Sličnog mišljenja je i naša sagovornica doc. dr Olivera Blagojević sa Fakulteta za biznis i turizam u Budvi.

“Crna Gora je dominantno avio-destinacija, pa je potpuno razumljivo da su faktori poput nedostatka avio-linija, globalnih problema, kao i prekida određenih avio-veza uticali na kvalitet turističke sezone. Za nas je od strateškog značaja povratak gostiju Zapadne Evrope, jači upliv na tržište skadinavskih zemalja i generalno osvajanje novih tržišta i drugih destinacija”, kaže Blagojević.

Ona navodi zvanične podatke da je od aprila do septembra ove godine obavljeno preko 300 letova od strane Er Montenegra i to prema Tel Avivu, Katovicama, Jerevanu, Bratislavi, Kairu, kao i ostalim destinacijama, a krenuli su letovi iz Saudijske Arabije kompanije Flajnas…

“To je veoma značajno za nas, imajući u vidu tržišni potencijal te zemlje, ali gašenjem nacionalne avio-kompanije, evidentno je da je taj čin doprinio lošijoj posjeti po više osnova – prekid avio-sabraćaja od strane nacionalne kompanije zemlje koja je avio-destinacija, preuzimanje letova od strane konkurentskih kompanija, gubitak brenda – identiteta nacionalne kompanije… Svako rebrendiranje iziskuje vrijeme a mi smo u tom smislu izgubili „vrijedno vrijeme“”, kaže Blagojević bez, kako dodaje, intencije da sada preispituje opravdanost odluke tadašnje vlade.

Ona komentariše objavljene podatke od strane Ministarstva ekonomskog razvoja da je za prvih šest mjeseci dostignuto 89 odsto od rekordne 2019. godine.

“Što se finansijskih podataka tiče, kompletnu sliku ćemo imati nakon svođenja bilansa za 2022. godinu. Uz ove rezultate, svakako da treba imati u vidu rastuću inflaciju. Imajući u vidu podatke sa kojima se raspolaže, opšti utisak je da sezona nije ispunila očekivanja u odnosu na 2019. godinu koja se uzima kao kriterijum za poređenje prije pandemije kovid-19, ali i da je ostvaren napredak i porast broja turista za 45 odsto u odnosu na 2021. godinu”, rekla je Blagojević.

Kako je naglasila crnogorski turizam treba da prati savremene trendove u svijetu, ali i da se oslanja na sopstveni kadar.

“Turizam i ugostiteljstvo su grane u kojima je dominantna uloga ljudskog resursa. Neophodne su reforme počev od podizanja svijesti o važnosti razvoja ostalih vidova turizma, ne samo kupališnog, zatim kreiranje povoljnije klime za rad kroz podsticaje, podršku i multiplikativni efekat turizma na razvoj ostalih grana i djelatnosti, zatim mjere za suzbijanje sive ekonomije, razvijanje strategija koje će obuhvatiti značajne faktore za turizam na globalnom nivou itd”, navela je Blagojević.

Ona naglašava da je upravo sada krajnji rok da se preduzmu mjere za unapređenje kvaliteta sljedeće ljetnje turističke sezone.

“Prije svega, otežavajuće okolnosti su uslovljene nestabilnom društveno-političkom situacijom u Crnoj Gori, nepovoljnim ekonomskim trendovima, inflacijom, rastom cijena i sl. Planovi moraju uzeti u obzir aktuelne prilike u svijetu i kod nas”, istakla je Blagojević dodajući da jedan od glavnih ciljeva treba biti produženje sezone.

“Tim povodom treba raditi na diverzifikaciji i obogaćivanju turističke ponude i sadržaja, ne samo u primorskoj regiji već i centralnom i sjevernom dijelu Crne Gore. Takođe, raditi na razvoju ostalih vidova turizma poput ruralnog, tranzitnog, kongresnog, zdravstvenog, avanturističkog, kulturnog i sl, zatim digitalnoj promociji, na sadržajnijim sportskim, kulturnim i animacionim progamima, izletničkim programima za posjetioce sa specifičnim interesovanjima, kao i primjeni standarda u turizmu u svim karikama lanca od dobavljača do krajnjeg potrošača, kao i pojačanoj sanitaciji”, kaže Blagojević dodajući na kraju da logičan nastavak treba da bude zimska turistička sezona, gdje je prepoznat veliki potencijal za razvoj hospitality industrije, sportskih i rekreativnih aktivnosti i uopšte aktivnih praznika.

Inflacija ,,pojela“ 150 miliona od turizma

Dijametralno suprotne ocjene turističke sezone od vrlo uspješne (koju saopštavaju iz Vlade) do loše (koju izriču oponenti Vladi), kako objašnjava Kostić, zbunjuju nekoga ko nije upućen u naše prilike.

“Navikli smo da se o istoj stvari izriču potpuno suprotstavljeni sudovi zavisno od toga koja „opcija“ ih saopštava, čak i onda, kada se stanje stvari može brojčano izmjeriti te tako, manje-više, aproksimativno realno utvrditi jer „ako laže koza ne laže rog“, što bi rekao naš narod”, kaže Kostić.

On objašnjava statistiku koja kaže da smo se ove godine približili prihodu od oko jedne milijarde eura.

“Treba da uzmemo u obzir da je inflacija u Crnoj Gori 15 odsto. Dakle taj prihod manje vrijedi za 15 odsto ili oko 150 miliona pa je to realno oko 850 miliona. Drugo, pogledajmo strukturu formiranja te brojke odnosno kako se do nje došlo – sa kojeg tržišta njegovih segmenata su došli. U Crnu Goru je došlo za sedam mjeseci 1,1 milion turista koji su ostvarili 6,1 milion noćenja. U poređenju sa sada već ,,famoznom“ 2019. godinom to čini 85 odsto dolazaka i 90 odsto noćenja”, kaže Kostić dodajući da je iz zemalja regiona (Srbija, BiH, Kosovo, Sjeverna Makedonija, Hrvatska, Slovenija…) realizovan najveći broj dolazaka u Crnu Goru, oko 54 odsto .

“Poređenja radi, u Hrvatskoj se iz zemalja regiona realizuje samo 4,7 odsto svih stranih dolazaka”, istakao je Kostić.