Ko je nadležan za kontrolu hrane koja se prodaje putem društvenih mreža

Pite, torte, kolači… Samo je dio hrane čija je prodaja nelegalno “eksplodirala” putem društvenih mreža u vrijeme korona-krize. Pitanje – ko kontroliše u kakvim uslovima je ta hrana spremljena i jasan odgovor-niko. Riječ je o sivoj zoni koja, kako su saopštili za CdM iz Vlade, tek treba da se nađe pod lupom nadležnih institucija. Otežavajuća okolnost je ta što je ovaj oblik sive ekonomije izuzetno teško detektovati i sankcionisati od strane nadležnih inspekcijskih službi, imajući u vidu da to podrazumijeva utvrđivanje indentiteta i sjedište prodavca, kanale dostave i način naplate takvih proizvoda, kao i pristupanje privatnim posjedima fizičkih lica. A nejasno je i ko je za šta nadležan.

Nakon što je zbog zdravstvenih problema počela malo više da obraća pažnju na ishranu, a zahvaljujući zlatnim rukama, Valentina je odlučila da proizvode iz svoje “zdrave kuhinje” prodaje putem Instagrama. Uvjerava da je sva hrana pripremljenja higijenski.

“Spremam je kao što bih za sebe. To je sve higijenski i u skladu sa zakonom. U kućama gdje je manja radinost često je čistije nego u većim radnjama. A domaće je uvijek bolje nego kupovno. Htjela bih da otvorim radnju, ali zbog mjera sada nije momenat. Svjesna sam da se trebaju pridobiti sve dozvole, ali je trenutna situacija takva da nemam mogućnosti da otvorim radnju”, ističe za CdM Valentina.

Za Milenu iz Podgorice to što kupuje od nelegalnih prodavaca nije problem. Može, kaže za CdM, da prepozna ko su ozbiljni prodavci.

“Kada stranica ima dosta pratilaca i dobre ocjene kupaca – sa njima nema problema, tu uglavnom kupujem”, kaže ona.

Na drugoj strani, Ivana je jasna po tom pitanju.

“Nikad ne bih hranu naručila preko društvenih mreža, posebno ako je pravi neko koga ne poznajem. Odakle znam gdje je to spremljeno, u kakvim uslovima, sa kakvim namirnicama, je li proizvodima, ne daj bože, istekao rok… Pa bilo je, npr neđe davno slučaj zaraze salmonelom od torte koja je kupljena na taj način”, navodi Ivana.

Pronalaženje neregistrovanih subjekata koji prodaju hranu putem Facebooka i Instagrama i uopšte putem interneta, spada u red najsloženijih poslova u borbi sa sivom ekonomijom koji zahtijevaju obučenost inspektora, tehničku podršku i koordinisani rad sa drugim inspekcijama i organima gonjenja.

“Jedan od prioritetnih ciljeva u radu nove Vlade je borba protiv sive ekonomije, koja je baza za mnoge probleme jer njeni multiplikativani efekati negativno utiču ali i obesmišljavaju čak i dobre programe i politike. Ovo vrlo ozbiljno i zabrinjavajuće stanje dodatno je produbila pandemija koronavirusa. Vlada u svom djelovanju će usmjeriti posebno pažnju na one privredne subjekte čije se poslovanje u potpunosti događa u sivoj, tj. crnoj zoni, i da motiviše subjekte koji posluju legalno da tako i nastave, a da “polu legalne” uvede u potpunosti u legalne tokove”, kazali su za CdM iz Ministarstva ekonomskog razvoja.

Iz resora Jakova Milatovića navode da će dijalog na ovu temu započet već krajem prošlog mjeseca, kada je održana prva sjednica Savjeta za konkurentnost, u novom sastavu, na kojoj će siva ekonomija biti glavna tema.

“Sekretarijat Savjeta za konkurentnost u saradnji sa MER-om, a u komunikaciji  sa poslovnom zajednicom pripremio je plan rada Savjeta, a prioritetne teme su upravo one koje se preklapaju i sa planom rada Vlade, tj sa ekspozeom, gdje se posebno misli upravo na borbu i suzbijanje sive ekonomije”, ističu u Ministarstvu.

A kontrola bezbjednosti hrane koja se nelegalno prodaje putem društvenih mreža za sada je, čini se, nemoguća misija. Pogotovo što se, sudeći po odgovorima koje CdM danima pokušava dobiti od nadležnih institucija, ne zna ko je za šta nadležan.

CdM je pitao Upravu za inspekcijske poslove na koji način vrše kontrolu nelegalne trgovine hranom putem društvenih mreža, koliko su imali kontrola, kolike su kazne… Odgovoreno nam je da pitanja pošaljemo Upravi za bezbjednost hrane, jer inspekcija koja se bavi time, kažu, nije kod njih.

A onda je Uprava za bezbjednost hrane opet lopticu prebacila u njihovo dvorište. Kažu da je prodaja hrane preko drustvenih mreža u nadležnosti Uprave za inspekcijske poslove, odnosno tržišne inspekcije.

“Uprava za hranu je nadležna za nadzor objekata registrovanih i odobrenih za hranu. U tom smislu važno je znati da se na tržiste može stavljati samo hrana koja potiče iz registrovanih odnosno odobrenih objekata. Jedno od načela utvrđenih Zakonom o bezbjednosti hrane je sljedeće: Hrana ili hrana za životinje prilikom stavljanja na tržište oznakama, reklamiranjem i/ili prezentovanjem, oblikom, izgledom ili pakovanjem, materijalima za pakovanje, načinom na koji je dizajnirana ili okruženjem u kojem je izložena, kao i informacijama koje su o hrani dostupne putem medija, ne smije potrošača, odnosno kupca dovesti u zabludu. Znači, ni ponuda ni prezentovanje putem mreža nije u nadležnosti Uprave za bezbjednost hrane”, tvrde u Upravi.

CdM je onda opet kontaktirao Upravu za inspekcijske poslove. Ovo je odgovor koji su poslali.

“Obavještavamo Vas da se Zakonom o bezbjednosti hrane reguliše proizvodnja i promet hrane, te da Tržišna inspekcija nema ovlašćenja za postupanje po Zakonu o bezbjednosti hrane”, ističu iz Uprave za inspekcijske poslove.

Iz Uprave javnih prihoda CdM-u je saopšteno da promet proizvoda i usluga, među kojima je i priprema i distribucija hrane, koji se najčešće vrši u privatnim objektima fizičkih lica koja nijesu registrovana za takav vid obavljanja djelatnosti uz oglašavanje putem interneta, predstavlja oblik sive ekonomije koji je izuzetno teško detektovati i sankcionisati od strane nadležnih inspekcijskih službi, imajući u vidu da isto podrazumijeva utvrđivanje indentiteta i sjedište prodavca, kanale dostave i način naplate takvih proizvoda, kao i pristupanje privatnim posjedima fizičkih lica.

“Za to Uprava prihoda na osnovu važeće zakonske regulative nema ovlašćenja, te u tom smislu očekuju izmjene propisa kojima bi se omogućilo efikasnije djelovanje inspekcijske službe Uprave prihoda u ovakvim i sličnim situacijama. Samim tim za efikasno suzbijanje ovog oblika sive ekonomije zahtijeva utvrđivanje zakonskog okvira, kompetence inspektora i tehničku podršku za iste, ali i koordinaciju svih nadležnih službi”, ističu iz Uprave.

Kada je u pitanju legislativa koja tretira ovu oblast, ističu da je Zakonom o turizmu i ugostiteljstvu propisan način oglašavanja i reklamiranja turističke i ugostiteljske djelatnosti u koju spada i prodaja hrane, između ostalog i putem društvenih mreža, međutim to se odnosi na objekte i lica koja imaju licencu odnosno odobrenje za rad.

“Takođe, u odeljku kojim su definisana ovlašćenja turističkog inspektora propisano je da turistički inspektor u postupku inspekcijskog nadzora ima ovlašćenja da kontroliše ispunjenje propisanih uslova za reklamiranje ugostiteljske djelatnosti za koje licencu odnosno odobrenje izdaje Ministarstvo”, navodi Uprava.

Jedno je sigurno-prodaja preko interneta u Crnoj Gori se razvila do te granice da je počela da preuzima ozbiljan primat u sivoj ekonomiji.

Facebook i Instagram stranice prodaju bukvalno sve, ali zato ne plaćaju ni euro poreza. Niti prijavljenog preduzeća, niti fiskalnog računa, a zarada je čista – njihova.

Problem ne bi predstavljala internet trgovina kada bi ona bila uređena i definisana kao na stranim sajtovima, po svim propisima i pravilima korišćenja.

Slađana Đukanović