Projektanti štite investitore, javni interes – niko

Glavni državni arhitekta i gradske arhitekte nemaju odgovornost ukoliko dođe do štete ili propusta u projektu zbog nepoštovanja propisa već Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata, koji je na snazi od 2017. godine, odgovornost stavlja isključivo u ruke revidenta, odnosno preduzeća koje vrši reviziju tehničke dokumentacije, saopštila je Pobjedi predstavnica grupe KANA (Ko ako ne arhitekt), arhitektica dr Milica Vujošević.

Ona smatra da je Crnoj Gori ipak potrebna institucija glavnog državnog arhitekte da bi filtrirala manje dobre projekte i vraćala ih na doradu, pod uslovom da se taj posao obavlja kako treba.

Iz Ministarstva održivog razvoja su saopštili da bi u slučaju eventualnog rušenja nekog objekta zbog nekvalitetnih i nestručnih radova odgovornost bila na preduzeću koje vrši reviziju tehničke dokumentacije, odnosno preduzeću koje obavlja poslove stručnog nadzora nad građenjem objekta.

Prema riječima Vujošević, predstavnici grupe KANA su na većem broju primjera uočili nedostatak sadašnjeg mehanizma izdavanja saglasnosti na projekat, gdje glavni državni i glavni gradski arhitekta nijesu bili obavezani da kontrolišu da li je prijedlog projekta u skladu sa osnovnim urbanističkim parametrima zadatim urbanističkim planom.

Ona je navela da je to tek najnovijim izmjenama Zakona, od avgusta mjeseca, ispravljeno, pa je to sada postao njihov zadatak.

“Međutim, nije to najveći problem, već što ni urbanističko-građevinska inspekcija ne radi svoj posao kako treba, tako da nijedan organ uprave ne kontroliše poštovanje propisa o gradnji”, tvrdi Vujošević.

Ona je saopštila da od 2017. godine, Zakon svodi kompletni mehanizam kontrole projektne dokumentacije na revidenta, koji je privatni subjekat kojeg plaća investitor, a kojeg, kako kaže, nažalost, niko ne kontroliše.

“Zakon pretpostavlja da će revident kvalitetno obavljati kontrolu usklađenosti projekta i propisanih uslova za gradnju, ali vidimo da to u praksi ne funkcioniše, jer ne funkcioniše mehanizam za kažnjavanje onih koji ne obavljaju svoj revidentski posao dobro”, smatra Vujošević.

Ona je naglasila da gotovo nema revidenta koji je zbog loše revizije izgubio licencu, a ,,loše revidovanih projekata ima na svakom koraku“.

“Dakle, kontrola je potpuno privatizovana i revident, kao i projektant, radi u interesu investitora, a javni interes nema ko da štiti u sistemu koji je sada na snazi, to prosto nije u opisu posla niti jednoj od nadležnih institucija”, upozorila je Vujošević.

Ona je dodala da nije u saznanju da je neki revident sankcionisan zbog loše urađene revizije.

“Inspekcija je navodno pokrenula postupak za utvrđivanje odgovornosti revidenta u slučaju prekoračenja dozvoljenih parametara za zgradu ispod Ljubovića, čija je gradnja obustavljena peticijom građana i budno pratimo taj postupak”, rekla je Vujošević.

Ona je napomenula da je doskorašnji sistem institucionalne kontrole projekata koji je bio veoma ozbiljan i podrazumijevao kontrolu svih djelova projekta, zamijenjen institucijom glavnog državnog, odnosno gradskog arhitekte, koji, kako je navela, na osnovu svojih estetskih preferencija odlučuje o davanju saglasnosti, pritom ne obraćajući pažnju na ostale nearhitektonske djelove projekta, kao i poštovanje propisa i pravila struke u datom projektu.

“S tim u vezi ne možemo govoriti ni o odgovornosti glavnog državnog, odnosno gradskog arhitekte ukoliko dođe do štete ili propusta u projektu zbog nepoštovanja propisa”, kazala je Vujošević.

Ona je dodala da Zakon koji važi od 2017. do danas tu odgovornost stavlja isključivo u ruke revidenta.

“I što bi rekle moje inostrane kolege, to je baš velika odgovornost i čude se ko bi se toga poduhvatio. Kada im objasnim da se kod nas ne kažnjavaju revidenti kada nešto prekrše, biva im to neshvatljivo”, izjavila je Vujošević i dodala da je odgovornost institucija potpuno isključena, a samim tim i obim posla.

“To, međutim, nije rezulturalo proporcionalno manjim brojem zaposlenih u tim istim institucijama, pa se pitamo čemu sva ova promjena. Svakako nije doprinijela ni efikasnosti planiranja ni kvalitetu gradnje, samo je ubrzala loše procese i uništila kontrolne mehanizme”, smatra Vujošević.

Ona je navela da je Zakonom o planiranju prostora i izgradnji objekata ustanovljena funkcija glavnog državnog arhitekte, odnosno glavnih gradskih arhitekata, iako sa veoma ograničenim ovlašćenjima koja se tiču tek estetskog izgleda objekta.

Vujošević je dodala da je u isto vrijeme trebalo da budu donesene državne smjernice razvoja arhitekture, koje bi sadržale sve bitne elemente, trendove u arhitekturi, tretman kulturnog nasljeđa i specifičnosti različitih područja u Crnoj Gori, a na osnovu kojih bi glavni državni arhitekta i glavne gradske arhitekte trebalo da odlučuju, odnosno koje bi im služile u svakodnevnom radu.

“Iako sam i sama bila član radnog tima za izradu tih smjernica, nažalost one ni do danas nijesu usvojene, već stoje u fioci Ministarstva održivog razvoja i turizma”, kazala je Vujošević.

Prema njenim riječima, prethodni glavni državni arhitekta nije našao za shodno da taj zadatak završi, dok je, kako kaže, novi glavni državni arhitekta raspustio stari tim i najavio formiranje novog, ali smjernice još uvijek nijesu usvojene.

“Tako da imamo situaciju da glavni državni arhitekta opstruira rad svoj i glavnih gradskih arhitekata, odugovlačeći u donošenju smjernica i time obezvređuje samo postojanje te institucije koja se svela na puko davanje saglasnosti za svaki projekat koji se preda. I pored toga, smatram da nam je ta institucija potrebna, da bi filtrirala manje dobre projekte i vraćala ih na doradu, pod uslovom da se taj posao obavlja kako treba “, rekla je Vujošević.

Glavni državni arhitekta, odnosno generalni direktor Direktorata glavnog državnog arhitekte je Dragan Vuković, dok je prije njega na toj funkciji bio Dušan Vuksanović.

Iz Ministarstva održivog razvoja su naveli da glavni državni arhitekta shodno Zakonu o planiranju prostora i izgradnji objekata daje saglasnost na idejno rješenje arhitektonskog projekta zgrade, trga, skvera, šetališta ili gradskog parka u pogledu usaglašenosti sa smjernicama za oblikovanje i materijalizaciju i osnovnim urbanističkim parametrima (indeks izgrađenosti, indeks zauzetosti, spratnost, odnosno visina objekta i odnos prema građevinskoj liniji).

Glavni državni arhitekta takođe daje saglasnost na idejno rješenje arhitektonskog projekta privremenog objekta za koji se izrađuje glavni projekat u odnosu na Program privremenih objekata, koji je usklađen sa državnim smjernicama razvoja arhitekture.

“Glavni državni arhitekta izrađuje projektni zadatak za urbanistički projekat, daje saglasnost na urbanistički projekat, daje saglasnost na Program privremenih objekata u dijelu oblikovanja i materijalizacije i utvrđuje smjernice za usklađivanje”, kazali su iz Ministarstva.

Iz Ministarstva su pojasnili da se poslovi glavnog državnog arhitekte koji se odnose na zgrade do 3.000 metara kvadratnih bruto građevinske površine, izuzev hotela, odnosno turističkog naselja sa četiri ili pet zvjezdica i turističkog rizorta, prenose na jedinicu lokalne samouprave.

Na opštine se prenose i poslovi davanja saglasnosti na idejno rješenje arhitektonskog projekta privremenog objekta, posao izrade projektnog zadatka za urbanistički projekat, kao i davanje saglasnosti na Program privremenih objekata u dijelu oblikovanja i materijalizacije. Na jedinice lokalne samouprave se prenose i poslovi utvrđivanja smjernica za usklađivanje.

“Poslovi glavnog državnog arhitekte koji se odnose na zgrade bruto građevinske površine 3.000 kvadrata i više, hotel, odnosno turističko naselje sa četiri ili pet zvjezdica i turistički rizort, mogu se povjeriti jedinici lokalne samouprave”, kazali su iz Ministarstva.

Oni su naveli da za obavljanje poslova davanja saglasnosti na idejno rješenje arhitektonskog projekta zgrade u pogledu usaglašenosti sa smjernicama za oblikovanje i materijalizaciju i osnovnim urbanističkim parametrima, izvršni organ jedinice lokalne samouprave imenuje glavnog gradskog arhitektu.

“Glavni gradski arhitekta može imati stručnu službu. Po žalbi na rješenje glavnog gradskog arhitekte odlučuje Ministarstvo. Više jedinica lokalne samouprave može imenovati jednog glavnog gradskog arhitektu”, saopštili su iz Ministarstva.

Iz Ministarstva su pojasnili da shodno Zakonu o planiranju prostora i izgradnji objekata preduzeće koje vrši reviziju tehničke dokumentacije (revident), odnosno preduzeće koje obavlja poslove stručnog nadzora nad građenjem objekta (stručni nadzor), vrši praćenje i kontrolu kvaliteta radova koji se izvode po revidovanom i odobrenom projektu.

Iz Ministarstva su saopštili da bi u slučaju eventualnog rušenja zgrade ili požara, zbog nekvalitetnih i nestručnih radova, odgovornost bila na preduzeću koje vrši reviziju tehničke dokumentacije (revident), odnosno preduzeću koje obavlja poslove stručnog nadzora nad građenjem objekta (stručni nadzor) i vrši praćenje i kontrolu kvaliteta radova koji se izvode po revidovanom i odobrenom projektu.

Iz Ministarstva održivog razvoja su naveli da investitor nakon odluke glavnog državnog arhitekte, ako je nezadovoljan rješenjem, nema pravo žalbe.

“Već, po Zakonu o upravnom sporu, ima pravo da podnese tužbu Upravnom sudu Crne Gore u roku od 20 dana od dana dostavljanja akta stranci”, poručeno je iz Ministarstva.

Što gradski arhitekta odbije, državni odobri

Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata, osim što centralizuje sistem planiranja, kojim, kako je kazala Vujošević, oduzima nadležnost opština da odlučuju o svom prostoru i stavlja je pod okrilje Ministarstva održivnog razvoja i turizma, tako teži centralizaciji i u domenu gradnje.

“Na primjer, kada se na lokalnom nivou projekat odbije od strane glavnog gradskog arhitekte, on skoro uvijek biva odobren od strane glavnog državnog arhitekte. Tako da je sva moć u odlučivanju i odobravanju gradnje svedena praktično na jednog čovjeka, a bez sistema kontrole, sankcija i ikakve odgovornosti”, zaključila je Vujošević.