Favorit na izborima u Slovačkoj, bivši premijer Fico, najavljuje ukidanje pomoći Ukrajini

Populistički bivši premijer Robert Fico, čija je stranka favorit na prevremenim parlamentarnim izborima u Slovačkoj, planira da ukine vojnu i političku podršku susjednoj Ukrajini, direktno se suprotstavljajući Evropskoj uniji i NATO, ukoliko se vrati na vlast.

Fico, koji je bio slovački lider od 2006. do 2010, i zatim ponovo od 2012. do 2018. godine, ima najveće izglede da postane premijer poslije izbora 30. septembra. On i njegova ljevičarska partija Smer vode kampanju na jasnoj proruskoj i antiameričkoj platformi.

Njegova kandidatura je dio trenda koji se vidi širom Evrope. Samo Mađarska za sada ima otvoreno prorusku vladu, ali u drugim zemljama, među kojima su Njemačka, Francuska i Španija, populističke partije skeptične prema intervenciji u Ukrajini imaju značajnu podršku glasača. U mnogim od tih zemalja uskoro se održavaju nacionalni ili regionalni izbori, koji bi mogli da javno mnjenje okrenu od Kijeva ka Moskvi.

“Ako Smer bude dio vlade, više nećemo slati oružje niti municiju Ukrajini”, izjavio je Fico, koji je trenutno poslanik u skupštini Slovačke, poznat po grubim i nepristojnim tiradama protiv novinara, u intervjuu za Asošijeted pres prije jednog od novijih predizbornih mitinga.

Pedesetdevetogodišnji Fico se takođe protivi sankcijama EU Rusiji, dovodi u pitanje sposobnost ukrajinske vojske da ruske trupe potisne iz zemlje, i želi da iskoristi članstvo Slovačke u NATO da blokira prijem Kijeva. Njegov povratak na vlast bi mogao da dovede do toga da Slovačka napusti demokratski kurs i na druge načine, sljedeći put Mađarske pod premijerom Viktorom Orbanom, i u manjoj mjeri Poljske pod vlašću stranke Pravo i pravda.

Mala centralnoevropska zemlja, stvorena 1993. poslije raspada Čehoslovačke, snažno podržava Ukrajinu od početka ruske invazije prije više od 18 mjeseci. Slovačka je bila druga članica NATO koja je sopstvenu flotu lovaca MiG-29 iz sovjetske ere ustupila Kijevu, a takođe je donirala sistem protivvazdušne odbrane S-300.

Međutim, pad javnog povjerenja u liberalnu demokratiju i zapadne organizacije u Slovačkoj je veći nego u bilo kom drugom dijelu regiona koji se “otresao” višedecenijske sovjetske dominacije.

Prema anketi iz marta koju je sproveo tink tenk Globsek sa sjedištem u Bratislavi, većina slovačkih ispitanika, 51 odsto, vjeruje da su Zapad ili Ukrajina odgovorni za rat. Polovina vidi SAD kao pretnju bezbjednosti svoje zemlje, što je rast od 39 odsto iz 2022. Od osam ispitanih zemalja, Slovaci su najviše nepovjerljivi prema Sjedinjenim Državama, Bugarska je na dalekom drugom mjestu sa 33 odsto, a Mađarska treća sa 25 odsto.

“Imamo veliki problem”, kaže Katarina Klingova, istraživačica Globsekovog Centra za demokratiju i otpornost.

Istraživanje je sprovedeno u Bugarskoj, Češkoj Republici, Mađarskoj, Letoniji, Litvaniji, Poljskoj, Rumuniji i Slovačkoj. Svaka od zemalja imala je 1.000 ispitanika a margina greške je plus ili minus tri odsto.

Samo 48 odsto Slovaka smatra da je liberalna demokratija dobra za njihovu zemlju, što je drugi najniži rezultat posle Litvanije (47 odsto).

U februaru 2022, Slovačka je otvorila svoje granice ukrajinskim izbjeglicama, i slala oružje Kijevu. Pa ipak, mnogi Slovaci su “slabi” na svoju rusku, slovensku braću i sestre, i zahvalni Crvenoj armiji što je oslobodila zemlju na kraju Drugog svjetskog rata. Ruske operacije dezinformacija su takođe odigrale ulogu: propaganda u korist Moskve je sada rasprostranjena u slovačkim medijima.

Stavovi registrovani tokom istraživanja Globseka odražavaju frustraciju poslije haotične vladavine koalicije desnog centra, koja se raspala u decembru, i proruske kampanje dezinformacija koja se intenzivirala poslije invazije na Ukrajinu, kaže Klingova.

“Izvjestan broj lokalnih političara usvojio je narative i terminologiju ruske propagande” i pojačao njen uticaj, ističe ona. Fico, čija stranka takođe vodi kampanju protiv imigracije i LBGTQ prava, jedan je od njih.

U intervjuu za AP naglasio je da nikakva količina zapadnog oružja koje stiže u Ukrajinu neće promijeniti tok rata. Rekao je da Evropska unija i SAD treba da iskoriste svoj uticaj da primoraju Rusiju i Ukrajinu da postignu kompromis.

“Naivno je vjerovati da će Rusija napustiti Krim”, izjavio je Fico. “Naivno je vjerovati da će Rusija ikada napustiti teritoriju koju kontroliše” u Ukrajini.

Političar je govorio u gradiću Mihalovce, blizu slovačke granice sa Ukrajinom. Nedaleko odatle nalazi se grad Užhorod, jedan od glavnih graničnih prelaza za robu i ljude. U proljeće 2022, hiljade ukrajinskih izbjeglica ušle su u Slovačku na tom mjestu, dok je humanitarna pomoć išla na drugu stranu, a granicu su ponekad prelazili i strani borci.

U skorije vrijeme, isporuke ukrajinskog žita su prešle granicu, na nezadovoljstvo lokalnih poljoprivrednika koji kažu da im to ide na štetu. Kada je ranije ovog mjeseca istekao dogovor EU da ukrajinska pšenica bude samo u tranzitu i van lokalnih tržišta, Slovačka je saopštila da će produžiti sopstvenu zabranu uvoza do kraja godine.

Međutim, dok je rat u Ukrajini oborio cijenu žitarica u Evropi, podigao je cijenu energenata. Prije nego što je EU uvela sankcije Moskvi zbog invazije na Ukrajinu, Slovačka je većinu svoje nafte i gasa dobijala od Rusije.

Prošle godine, inflacija je porasla na 12,13 odsto, zbog velikog skoka cijene energenata. U septembru 2022, hiljade ljudi su učestvovale u protestu koji je organizovala stranka Smer, na kome je Fico poručio da je vladina podrška Ukrajini djelimično odgovorna za inflaciju.