Penzionerska pravda protiv ruskog režima

Juri Sternik lenjirom povlači liniju na papiru veličine A4, a zatim makazama reže kuda je označio prije nego što na stranicu male kartonske kutije nalijepi poster, piše Radio Slobodna Evropa.

“PUTIN JE UŽAS,” piše velikim slovima na papiru.

Policija je neutralisala svu opasnu djecu i starce koji su izašli na ulice sa sumnjivo pokunjenim izrazom na licu.

Ispod teksta nalaze se dvije fotografije sa nedavnog protesta u Sankt Peterburgu, tokom koje policija za razbijanje demonstracija rastjeruje okupljene koji protestvuju protiv vladinog plana za podizanje starosne granice za penzionisanje. Na jednoj slici, dječaka odvodi uniformisani policajac, na drugoj, vidimo da se Sternik opire policajcima koji ga vuku ka policijskom vozilu.

Minut nakon što je fotografija snimljena, 81-godišnjak je na nosilima unijet u kola hitne pomoći. Dok su drugi demonstranti pokušavali da ga oslobode, Sternik se zaglavio u metežu i na kraju izgubio svijest. Priča o njegovom liječenju brzo se širila i uskoro je među aktivistima za zaštitu ljudskih prava postala simbol spremnosti vlasti da koriste nasilje kako bi ugušili demonstracije.

Živahan inžinjer sa puno sijede kose i glasom koji odjekuje u sobi, Sternik je okorjeli disident. Rođen je u jevrejskoj porodici koju je obećanje socijalizma iz egzila u Sjedinjenim Državama privuklo nazad u SSSR u nastajanju. Sternik nikada nije podržao sovjetski režim koji je bio sklon antisemitskoj politici. Godine 1958. započeo je višegodišnje izdržavanje kazne u proizvodnom pogonu izvan tadašnjeg Lenjingrada. Bio je na odsustvu samo kako bi završio doktorsku disertaciju u Moskvi i napokon se penzionisao ovog proljeća, nakon što mu je umrla supruga s kojom je bio u braku skoro 60 godina.

“Sovjetske vlasti su trpjle manje neslaganja od Rusije Vladimira Putina”, kaže Sternik, “protest nije uopšte dopirao do glava većine ljudi”.

I zato što vjeruje u potencijal Rusije za promjene on nastavlja da protestvuje. Godine 2004. koordinirao je građanski pokret koji je uspješno poništio gradsku odluku o građenju petospratne stambene zgrade na imanju iz Staljinove ere u kojem živi od 1950. godine. Ta pobjeda mu služi kao inspiracija za razne demonstracije koje je organizovao od tada.

Kartonska kutija sa njegovim sloganima je ono što on zove “Sternik šešir”. Prije svakog protesta, on dizajnira i štampa četiri A4 plakata i stavi po jedan na svaku stranu kutije. Ponovno je 16. septembra odlučio da se pridruži velikoj gomili u parku Sverdlovsk, skrivajući modrice koje je dobio prethodnog vikenda laganom jesenjom jaknom.

“Pljačka” kroz zvaničnu korupciju

Sternik insistira na tome da ne koordinira svoje postupke sa pristalicama Alekseja Navaljnog, ali kaže da je dio njegove mjesečne penzije usmjeren ka borbi opozicionog lidera protiv korupcije. Prema riječima Ilija Gantvarga, zamjenika Navaljnog i koordinatora za Sankt Peterburg, Sternik uživa visoki ugled među aktivistima u gradu, od kojih mnogi čak i nisu rođeni kada je bila srušena sovjetska sila.

“Mi ga svi poštujemo. Nevjerovatno je da, uprkos njegovim godinama, pronalazi vrijeme i energiju da se odupre našem korumpiranom režimu,” kaže Gantvarg.

U posljednjih nekoliko mjeseci, Navaljni je pokušao da iskoristi reakciju građana protiv vladine kontroverzne penzione reforme. Devetog septembra, Sankt Peterburg je bio jedan od 33 ruska grada koji su protestovali protiv tih mjera. Prema podacima “OVD-Info” koji prati proteste, tog dana je uhapšeno više od 1.000 ljudi, što je brojka koja je u suprotnosti sa razočaravajućem odzivu oko pitanja koje je izazvalo do sada neviđeni nivo bijesa građana u Rusiji.

Mnogi Rusi vide penzije kao nadoknadu u starosti nakon radnog vijeka s niskim primanjima. Ali Sternik nema valjani razlog da se osjeća opljačkanim. Sa 30.000 rubalja, njegova penzija je više nego dvostruko veća od nacionalnog prosjeka, a on ima i 16 godina više od predložene nove starosne granice za penziju za muškarce. Međutim, kao i mnogi, on je zapanjen nivoom zvanične korupcije, i iskoristio je priliku da javno osudi elitu koja profitira.

“Ako ne bi bilo velike razlike u prihodima, možda bi to bila opravdana mjera,” kaže on o planiranoj penzionoj reformi, ponavljajući izraz koji je naveden u više istraživanja koje je proveo Centar Levada, nezavisni istraživački centar.

Njegova djeca, sada u svojim 40-im godinama, pokušavaju da uvjere Sternika da ostane kući, ali na kraju podržavaju njegova uvjerenja.

​Putovanje koje je otvorilo oči

Nakon što je Helsinški sporazum 1975. godine olakšao određena ograničenja putovanja za sovjetske državljane, Sternik je obezbijedio dozvolu da posjeti rođake koji žive u Sjedinjenim Državama. Lokalna komunistička partija je prvo odbacila njegovu prijavu i on je proveo tri mjeseca pokušavajući da poništi tu odluku.

“Pa, pošto sam obećao tati, nisam imao drugog izbora nego da odem,” prisjeća se uz čaj u svom stanu pored rijeke Neve u bilizini istorijskog centra Sankt Peterburga.

Tog ljeta, ukrcao se u brod koji je plovio za Njujork, trosedmično putovanje sa stanicama u Helsinkiju, Kopenhagenu i drugim gradovima koje neki njegovi sunarodnici nikada ne bi vidjeli. To je bilo prosvjetljujuće putovanje koje je posijalo sjeme kritičnijeg stava prema vlastima u domovini.

Sternik je 16. septembra ušao u podzemnu željeznicu na Trgu Lenjina, nedaleko od mjesta na kojem je planiran protesta tog dana. Na putu ka parku, trotoar su blokirala tri policajca za razbijanje demonstracija i oni su tražili od Sternika da pređe na drugu stranu ulice. On im se unio u lice. “Da?” upitao je, sa dubokom zainteresiranošću na licu. Nevoljno se složio i uprkos obilasku, kasnije se pojavio među kolegama demonstrantima sa svojim buntovničkim šeširom i širokim osmijehom.

Tog dana nije bilo nasilja poput onog 9. septembra. Tri osobe su uhapšene od strane policije, a jedna žena hospitalizovana je zbog povreda nanijetih tokom sukoba s policijom. Sternik je bio kod kuće do kasno popodne, njegov cilj je postignut, i spreman je da rizikuje hapšenje ili nešto gore kada se pojavi sljedeća šansa za protest.

Priznaje da je Kremlj za sada trijumfovao, da su protesti tog dana bili samo sjenka masovnih nemira zbog izborne prevare koja je obuhvatila Rusiju u 2011. godini i potresla vodstvo. Ali kada su ga pitali koju moć ima penzioner naspram arsenala autoritarne države, iskreno je odgovorio.

“Ljudi su mislili da je i komunizam vječan. Bilo je šokantno koliko je brzo oboren”, rekao je  on.