Lideri EU će podržati ubrzani prijem Zapadnog Balkana i osuditi nasilje na Kosovu

Lideri država i vlada Evropske unije (EU) će na predstojećem samitu raspravljati o prilikama na Zapadnom Balkanu i potvrditi posvećenost proširenja ka regionu.

Evropski predsjednici i premijeri će na samitu koji će biti održan 29. i 30. juna zaključcima podsjetiti na deklaraciju sa Solunskog samita, kada je prije 20 godina potvrđeno da su vrata EU otvorena i za zemlje regiona.

“Evropski savjet ponavlja svoju punu i nedvosmislenu posvećenost perspektivi članstva Zapadnog Balkana u EU i svoju podršku ubrzanju pristupnog procesa”, stoji u nacrtu zaključaka u koji Radio Slobodna Evropa (RSE) ima uvid. Ove zaključke će lideri usvojiti na kraju samita.

Da će se raspravljati i o regionu, to je potvrdio i predsjednik Evropskog Savjeta Šarl Mišel u pozivnici koju je uputio liderima za okupljanje u četvrtak i petak.

U okviru rasprave o prilikama u region, premijeri i predsjednici 27 država članica EU će se posebno pozabaviti tenzijama između Srbije i Kosova.

S tim u vezi očekuje se da oni osude nasilne incidente na sjeveru Kosova i pozovu na hitnu deeskalaciju situacije, na osnovu ključnih elemenata koje je EU već istakla 3. juna 2023.

“Strane treba da stvore uslove za prijevremene izbore u četiri opštine na sjeveru Kosova. Neuspjeh deeskalacije tenzija imaće negativne posljedice”, poruka je iz zaključaka čije se usvajanje očekuje.

Lideri EU će takođe istaći važnost nastavka dijaloga Kosova i Srbije i brzu implementaciju sporazuma o putu ka normalizaciji odnosa, uključujući i osnivanje Zajednice opština sa srpskom većinom na Kosovu.

Briselska agenda o Kosovu ove nedjelje

Tenzije na Kosovu i dijalog koji vodi EU o normalizaciji odnosa Kosova i Srbije tema su razgovora na nekoliko sastanaka na visokom nivou u EU ove nedjelje, a započeli su na susretu ministara spoljnih poslova u ponedjeljak, 26. juna.

Šefovi diplomatija država članica EU u ponedjeljak su razmijenili mišljenja o dijalogu Beograda i Prištine, u svjetlu nastavka i povećanja tenzija na sjeveru Kosova”.

Članice EU spremne su da preduzmu nove mjere, ukoliko ne bude napretka u pravcu deeskalacije na sjeveru Kosova, potvrdio je visoki predstavnik EU za vanjsku politiku i bezbjednost Žozep Borelj u ponedeljak, 26. juna. To se, kako je rekao, naročito odnosi na pitanje organizovanja vanrednih izbora za četiri opštine na sjeveru.

Nije bilo formalnih zaključaka ili odluka na ministarskom sastanku, osim rasprave o mjerama koje evropski blok može poduzeti kako bi uvjerio strane da odmah preduzmu korake za smanjenje tenzija.

Specijalni izaslanik EU za dijalog Miroslav Lajčak i generalni direktor Evropske komisije u Direkciji za proširenje Jan Koopman učestvovali su i u utorak, 27. juna, u Evropskom parlamentu u raspravi o najnovijim dešavanjima u odnosima između Kosova i Srbije.

Ova rasprava održana je u Odboru za vanjsku politiku i tamo se očekuje razgovor o nedavnim sastancima Borelja sa Kurtijem i Vučićem, ali i o mjerama koje je Evropska komisija već počela da preduzima prema Kosovu, kao kaznenoj mjeri zbog situacije na sjeveru. Do sada je, naime, otkazano nekoliko zajedničkih sastanaka Evropske komisije i Kosova.

Briselske rasprave o Kosovu održavaju se nakon hitnog kriznog sastanka koji je održan 22. juna u Briselu, kada je Borelj odvojeno razgovarao sa liderima Kosova i Srbije kako bi se pronašlo rješenje za tenzije na sjeveru Kosova. Ovaj sastanak nije donio nikakav rezultat a Vučić je odbio da se direktno sastane sa Kurtijem.

Dan nakon ovog sastanka, evropski šef diplomatije je u petak 23. juna saopštio da se eskalacija na sjeveru Kosova nastavlja i postaje opasna, te da EU neće to tolerisati. Borelj je na Tviteru naveo da je “veoma uznemiren situacijom na sjeveru Kosova”, pominjući hapšenja kosovskih Srba, marširanje Kosovskih bezbjednosnih snaga (KSB) u Južnoj Mitrovici, te oštru retoriku koja je uslijedila iz Srbije.

Tenzije od kraja maja

Tenzije na sjeveru Kosova su porasle od 26. maja, kada su novi albanski predsjednici opština na sjeveru – naseljenih većinom Srbima – ušli u zgrade opština Zvečan, Leposavić i Zubin Potok.

Lokalno srpsko stanovništvo, koje je bojkotovalo izbore, tome se usprotivilo i uslijedili su kontinuirani protesti ispred opština.

Tenzije su još više porasle kada su vlasti Srbije uhapsile trojicu pripadnika kosovske policije. Kosovo je kazalo da se radi o otmici, Srbija je rekla da su policajci uhapšeni na teritoriji Srbije.

Kosovske vlasti posljednjih dana uhapsile su nekoliko pripadnika srpske zajednice, koji su navodno učestvovali u nasilju nad pripadnicima NATO misije na Kosovu, KFOR-a, Kosovske policije i novinarima koji izvještavaju sa sjevera.

Srbija i pripadnici srpske zajednice na Kosovu ova hapšenja smatraju samovoljnim.

Međunarodna zajednica je zatražila od Kosova i Srbije da hitno smanje tenzije i da Priština organizuje nove izbore.

Kosovo u vrhu briselske agende, prema navodima diplomata EU za RSE, pokazuje posvećenost, ali i brigu koju blok ima za situaciju na Kosovu i za odnose Kosova i Srbije.