Od pet crnogorskih televizija četiri u vlasništvu struktura iz Srbije

Od četiri televizije sa nacionalnom frekvencijom Crnoj Gori tri imaju strane vlasnike. I peta televizija, koja signalom pokriva gotovo cijelu državu, u stranom je vlasništvu. U vlasništvu Crne Gore od televizija sa nacionalnom pokrivenošću samo je Javni servis (RTCG).

Nova M je članica Junajted Media grupe (United Media), čiji je osnivač srpski biznismen Dragan Šolak, a vlasnik međunarodni investicioni fond (BC Partners).

Televizija Vijesti je u procesu prodaje 51 odsto vlasništva, takođe Junajted Media grupi.

Druge dvije, komercijalne televizije Prva i Adria, u rukama su vlasnika iz Srbije, što otvara pitanje stranih uticaja, kroz kontrolu medija na unutrašnje prilike u Crnoj Gori.

Sagovornici Radija Slobodna Evropa (RSE), direktor Media centra Goran Đurović i Ranko Vujović, iz Medijskog savjeta za samoregulaciju, ukazuju da je za bilo koju državu, pa i Crnu Goru, loše da stranci u tolikoj mjeri kontrolišu medije.

“Direktno ili indirektno, gotovo sve komercijalne nacionalne televizije prešle su u vlasništvo firmi koje su ili srbijanske ili dolaze iz Srbije”, kaže Vujović.

Ko su vlasnici televizija u Crnoj Gori?

Junajted Media grupa koja je vlasnik televizije Nova M, u procesu je kupovine koncerna Vijesti, televizije, portala i novine. Obje televizije imaju nacionalnu frekvenciju.

Iz Agencije za elektronske komunikacije (AEK) je za RSE potvrđeno i da je savjet Agencije dao “uslovnu saglasnost” za promjenu vlasničke strukture televizije Vijesti.

Junajted Media, kao dio Junajted Medija grupe, medijska je kompanija koja posluje u osam zemalja. Obuhvata pet nacionalnih televizijskih kanala, uključujući regionalne N1 i Novu, više od 50 kablovskih, 28 internet stranica, kao i brojne novine, magazine i radio stanice.

Grupa je u vlasništvu međunarodnog investicionog fonda BC Partners, registrovanog u Velikoj Britaniji, od marta 2018. godine. Do tada je većinski vlasnik bio američki investicioni fond KKR (Kohlberg Kravis Roberts & Co), čiji je prvi čovjek bio Dejvid Petreus (David Petraeus), bivši šef američke Centralne obavještajne agencije (CIA).

Srpski biznismen koji je kupio britanski fudbalski klub Sautempton, Dragan Šolak, osnivač je i predsjednik Savjetodavnog odbora Junajted grupe, čiji je dio Junajted Media grupa.

Vlasti u Srbiji Šolaka povezuju sa opozicijom i Draganom Đilasom, istaknutim kritičarem politike srpskog predsjednika Aleksandra Vučića.

Televizija Prva, koja ima nacionalnu frekvenciju, u vlasništvu je srpskog biznismena, Srđana Milovanovića, čiji je brat Zvezdan visoki funkcioner Srpske napredne stranke (SNS) u Nišu.

Iz Agencije za elektronske komunikacije su za RSE potvrdili da je u junu 2021. promijenjen vlasnik i ime nekadašnje televizije A1 u Adria TV, koja – iako nema nacionalnu – ima visoku pokrivenost signalom na teritoriji Crne Gore.

Novi vlasnik je, prema podacima iz Centralnog registra privrednih subjekata, srpski biznismen Bratislav Stoiljković, koji je početkom godine preuzeo i Radio Jadran iz Herceg Novog.

Vladajuće Demokrate tvrde da je Stoiljković blizak prosrpskom Demokratskom frontu (DF), koji je u bliskim političkim odnosima sa Aleksandrom Vučićem.

Mediji u stranom vlasništvu loši po Crnu Goru?

Direktor Media Centra Goran Đurović kaže za RSE da je loše za Crnu Goru da stranci u tolikoj mjeri kontrolišu medijsku scenu zbog potencijalnih implikacija na društvena i politička zbivanja.

“Jednako kao kad bi bilo koji strani kapital, ne samo iz Srbije, već iz bilo koje države, imao većinu ili upravljao medijskom scenom u Crnoj Gori. Država mora naći mehanizam da se odbrani od takvih vrsta potencijalnog uticaja”, smatra Đurović.

Ranko Vujović, izvršni sekretar Medijskog savjeta za samoregulaciju, kaže da je Crna Gora posljednje dvije godine bila suočena sa “neviđenom medijskom propagandom iz Srbije”.

“To je uzelo tolikog maha da se ogromna medijska pažnja poklanjala lokalnim izborima u Nikšiću. Poslije propagande došla je na red kupovina medija u Crnoj Gori”, navodi Vujović.

Na mogućnost političkog uticaja kupovinom medija upozorio je Marko Makovec, direktor Službe za vanjske poslove Evropske unije, na sjednici Spoljnopolitičkog odbora Evropskog parlamenta krajem oktobra 2021. godine, kada je raspravljano o situaciji u Crnoj Gori.

“Neke od trećih zemalja koriste nestabilnost zemlje za svoje aktivnosti. U visoko polazirovanoj situaciji u Crnoj Gori, žele osnažiti svoje pozicije. Imamo naznake da Rusija kroz određene stranke utiče na događaje u Crnoj Gori, a sve više se upliće susjedna Srbija i kupuje medije”, kazao je Makovec.

Đurović kaže da država Crna Gora mora da se zaštiti od mogućih medijskih uticaja sa strane.

“Da li će uspjeti zavisi, prije svega, od Vlade koja sada priprema medijsku strategiju. Naravno, zavisi i od drugih političkih subjekata, koji usvajanjem izmjena medijskih zakona moraju pokazati odgovornost za informisanje građana Crne Gore”, zaključuje Đurovć.

Ranko Vujović smatra da je prethodnih godina malo šta urađeno da se zaštiti medijski prostor u Crnoj Gori.

“Koliko sam informisan, ne postoji značajniji crnogorski medij, koji nije imao ponudu da bude kupljen od određenih kompanija ili političkih centara iz Srbije”, kazao je Vujović.

On konstatuje da su mediji na slobodnom tržištu i da vlasništvo može da se mijenja, ali da su u Crnoj Gori drugi razlozi za kupovinu medija.

“Ovo nijesu ekonomski razlozi. Ovo su politički razlozi, da se nenormalne svote novca investiraju u medijski prostor druge države. I to je nešto na šta je država ostala nijema”, ocjenjuje Vujović.

Vujović kaže i da “nekima u aktuelnoj vlasti” odgovara ovakva situacija sa medijima.

Promjena vlasti i mediji

Vlast u Crnoj Gori čine prosrpski DF, Demokrate i Građanski pokret URA, koji su na izborima avgusta 2020. godine smijenili trodecenijsku vladavinu procrnogorske Demokratske partije socijalista (DPS).

DF je blizak politički saveznik predsjednika Srbije Aleksandra Vučića.

Opozicija tvrdi da se srpske vlasti preko DF-a miješaju u unutrašnje prilike u Crnoj Gori, navodeći da je njihov cilj realizacija velikodržavnog projekta “srpski svet”. Jedan lidera DF Andrije Mandić, javno je podržao taj projekat.

U vladajućem Građanskom pokretu URA saglasni su da postoji opasnost uticaja medija sa strane, a rješenje vide u jačanju domaćih medija.

Potpredsjednik URA Goran Đurović za RSE kaže da mediji sa strane mogu da kreiraju crnogorsku javnost ka “nekoj strani ili u nekom pravcu”.

“Ovdje je krucijalno važna uloga državnog servisa, koji mora da se ojača, po svim segmentima. I moraju se izvornim domaćim medijima omogućiti neke beneficije, odnosno da se zaštite i na neki način sačuvaju”, kaže Đurović.

On smatra da je ipak situacija u medijima posljedica prije svega slobodnog tržišta.

“Na sceni je sukob kapitalizma u kojem živimo i koji je realan, sa nečim što se zove interes države. I jedno i drugo je vrlo važno. Činjenica je da danas ne možete da zabranite nikome da proda svoj medij, niti onome drugome da ga kupi. Ovo je slobodno tržište, prodaju se i veće novine i mediji nego što su naše. To prosto, tako funkcioniše”, zaključuje Đurović.

Jedina televizija koja je u domaćem vlasništvu je Javni servis, RTCG, koja se 90 odsto finansira iz državnog budžeta. Vlada svake godine za te potrebe izdvoji oko 16 miliona eura. Javnim servisom, u cilju izbjegavanja političkog uticaja, upravlja Savjet u kome nema političara.

Nakon promjene vlasti došlo je do promjene članova Savjeta, koji su izabrali nove rukovodioce RTCG-a.